Filip Van Artevelde by Sir Henry Taylor Translator Reynaerts KFJ - HTML preview

Filip Van Artevelde

Toneelstuk in verzen door Sir Henry Taylor (1834) Hertaald en vormgegeven door Reynaerts K.F.J.

Zo'n lang leven had 'k hem nimmer toegedicht.

Een rusteloze kerel als hij..

Als bij een wonder leek hij te leven :

de Roem zijn enig voedsel maar

ook zijn enigst vergift,

en 't vergaan van zijn vege lijf ten langen leste…

Hij was één van de duizenden die vóór hun tijd gaan, wier verhaal afgebroken is en maar door weinigen gekend.

Daar was een man opgestaan, waarachtig een wonderkind, zijn kansen uitkienend en vindend dat er geen betere was in gevaarlijker tijden die de wedren van de roem kon winnen.

Tussen duizenden met meer Roem gelauwerd die faalden.

En duizenden anderen die fortuin vergaarden terwijl 't lot heel wat geringer zilverschuiten aan hun voorbijdrijven liet.

De heel weinige daaraan toegevoegd, zoveel meer begaafd dan deze laatste maar tegelijk behept met de deugd der lijdzaamheid en de peis liever dan de strijd.

Wat weet de Wereld dan van de Grootsten Zijner ?

Zulke Zielen als van wie het onverhoeds verschijnen de wereld verdwaast om als bliksemschichten ook weer even plots te verdwijnen, hun stem nagalmend als de verre donder wekt heelder eeuwigheden uit hun slaap.

Er was eens een stond', zo zeggen ons de kronijken, dat er Maatschappen waren, nauwelijks bekend nu nog bij naam in deze ontaarde tijden maar ooit wijdvermaard, waar Vrijheid en Gerechtigheid hand in hand gingen en 't Gemeengoed zich zo op Orde wist.

Waar de Grootsten groot waren alleen maar de Natuur ’t wege en waar er geen waren die 't waagden zich boven hun nabuur te stellen wanneer niet alleen om hun Godgegeven Wijsheid, Gerechtigheid en Welsprekendheid.

Leiderschap door verdienste, enig middel en Koningsweg naar de Macht dewelke, eenmaal verworven, niet minder verdienstelijk werd uitgeoefend.

Al haar bedienaren, van de eerste tot de laatste, gelijk eender uitgezocht voor ambten van hoog tot laag om hun bekwaamheid ertoe.

Diepgeworteld als dier grondslagen geweest mochten zijn, niet minder hoogverraderlijk voorwaar en als misdadig verketterd.

Samengezworen werd er al ras tegen deze Vrijstaat met al zijn vermetele vrijheidsdorst.

Waar op God's aard, ik vraag u, vond men niet al gauw meeheulers om een zulke Natuurlijke Orde

neer te slaan dra ze de kop opstak ?

Waar heeft z’ooit bestaan dit soort vrijheid, of lang bestaan ?

Wie kan zich vandaag de dag werkelijk Vrij noemen, of Groot, of Wijs ? En wie Onschuldig ?

De enige werkelijk vrijen zijn zulkdanigen waarvan alleen de macht ze in staat stelt hun ieder wens waar te maken, al hun onreine driften hun van kindsbeen af meegegeven tot vadsigheid's en goorheid's end.

Ze zien is ze verachten.

Hun hele wezen de voornaamheid

van hun ambt verlagend.

Zullen we doen als de Vermoorde Onschuld en wachten tot

's Hemels hengsels breken in deze donkerte om zo 't licht dat z' ontbeert geschonken te krijgen ? Wat dwaasheid !

De Vermoorde Onschuld staat op een Viersprong.

Een steen op het hoofd, een staak door 't hart gedreven.

Of wil z'in haar Onnozelheid dan niet meer leven wellicht ?

De Machtswellust zal ze d’Onnozelheid

tegelijk met 't leven uitdrijven.

Is 't de Natuur zélf dan niet, bij de gunst waarvan wij leven, die ons opdraagt wat zó verwrongen werd te rechten ?

Daarvoor heeft 't Uur nu geslagen.

Het Zwaard is getrokken.

Ga zegt uwe Heren dat ze'r zich ijdel tegen verzetten zullen.

Onze inborst, te lang door hun paddenkruid sluimerend welle nu op uit ’t eigenste merg en roere zich.

Uit Oost en West.

Die van Engeland en 't Franse land,

die van de Duitse kant,

die van Vlaanderen en Navarre

zullen worden alsof een briesend Beest nabij.

't Geplengde bloed laat zich niet meer stilzwijgen als diep in een ondergrond gesijpeld,

schreien ten hemel zal het alsnog..

En dit Lied worde aangeheven

Hoe niet zijn de Machtigen gevallen en de Hovaardigen door de Ploegershand nedergebracht.

Onttroond met 't wapen der nooddruft

's Smitsen hamer en 's Vester's spiestaal.

Louter het vertelde vertelsel was hun fortuinlijk.

Rijk als ze waren slechts door de armen blind te stelen ; Krachtig door ze nog na te schoppen ook.

Wetgevers werden ze alleen maar om 't Zweet van

's Arbeids brauwen tot droppels Bloed te maken.

Uitbraken moge 't Al der Vlaggevolk’ren ze om deze, hun Zondigheden’s willen.

Lied

'k Heb een zere poot.

sprak mijn Freule's braque als hij tussen de lovers neerzeeg,

'k kan de Meute niet meer bijhouden, 't Zwijn achterna.

Al roept de jachthoorn nog zo luid en en gromde de roedel nooit gretiger, zie m' hier liggen nu met mijn zere poot.

Wat zei de Jachtmeester ook toen hij 't vernam ?

't Is die hond weer met de Zere Poot,

die verdient de Asem in zijn Manke Lijf niet meer.

Lied

Is ’t hier niet goed toeven dan tussen de Middagzon en de Lommerte ?

Sprak de tong van Meid noch Jonkvrouw tot 't hart van Jonkvrouwe noch Meid.

Zei 't hart van Meid noch Jonkvrouwe tot de tong van Vrouwe noch Meid.

Gij hebt goed kwispelen maar ik ben afgemat door 's Levens strijd en dor een Madelief gelijk.

De ganse schepping slaapt…

Alsof de Eb en Vloed van Alles tijd’lijk ophield te zijn en de hele Natuur even aanhield tussen dat Keertij.

Zoals we't gaarne zien zouden, zo stellen we 't onszelve voor om dat beeld dan te boetseren gelijk 't ons uitkomt op zandige bodem of op rotsen hard :

Want moede is ons Denken van't dwalen over dez' onze wereld en uit louter Weemoed zouden w'ons schuitje er stranden laten.

Zij die de tijd niet krijgen om te rouwen, ontbreekt 't de tijd om te helen.

D'eeuwigheid zelve betreure het.

Slecht heelkruid voor 's levens ergste zeer als men ’t uit louter haast niet voelen kan.

Alwaar droefenis een insluiper gelijk wordt buitengezet, daar zal wijsheid nimmer binnentreden, noch ware macht, noch enige gedachte 't Mensdom tot stichting.

Filip Van Artevelde, drieste Rebel moge hij geweest zijn, Goedaardig en veelzijdig Begaafd desondanks, Moedig, Onloslippig, Geestig, Gelijkmoedig en met Zielsopenheid.

Standvastig en onaangedaan door vluchtige Hartstochten, maar met een ingehouden Vurigheid tot ’t Uiterste gaand.

Terzake, Bekwaam en toch van onaantastbare Bedaardheid.

In Leiderschap ontbeerde hij niets dan 't Recht ertoe en als Krijgsman ontbrak ’t hem alleen aan een beetje Geluk.

Doe hem dus Ere terwijl g'hem in zijn Grafstee legt zijn Glans zal toenemen gelijk die op 't Blazoen van de Slachters zal verbleken van één zo Wijs, zo Onverdroten en zo Gedenkenswaard.

Slot

Tot zover enkele fragmenten uit dit 19de eeuwse toneelstuk dat insloeg als een bom in de Angelsaksische theaterwereld bij de creatie in 1834.

Het bleef het bekendste stuk van de auteur, Henry Taylor die door sommige van zijn tijdgenoten reeds als een nieuwe Shakespeare werd geprezen.

Sir Henry Taylor was nochtans voorbestemd zijn leven lang een koloniaal ambtenaar te blijven in welke hoedanigheid hij invloed kon uitoefenen op de Britse koloniale politiek.

De auteur op jonge leeftijd en als grijsaard.

De dichter Southey zou hem het onderwerp aangedragen hebben, de korte maar daadkrachtige loopbaan van de zoon van Gentse poorter Jacob Van Artevelde, Filip.

Het beeld van Jacob Van Artevelde is vertrouwd genoeg, wijzend naar Engeland als hij daar sinds 1840 al staat om duidelijk te maken waar zijn loyauteiten liggen.

Zijn jongste zoon Filip is zelfs in zijn geboortestad nog nauwelijks bekend en ook elk monument ontbreekt.

De Arteveldedictatuur, korte periode tijdens dewelke Gent en het graafschap Vlaanderen in ruimere zin niet onder de knoet van de adel zou liggen maar zich eenzijdig van het leenheerschappelijk gezag afgekeerde en zichzelf bestuurde, werd algemeen als een Gulden Tijdperk herinnerd.

Ook al was Jacob Van Artevelde niet altijd de Wijze Man voor wie hij versleten wordt in de geschiedenisboekjes..

Schoolplaat

Hij zou ooit iemand in razernij doodgeslagen hebben met zijn blote vuisten en in de volle openbaarheid.

Na de dictatuur der Poorterij en de moord op Jacob Van Artevelde was de ‘Status Quo’ in Gent teruggekeerd en de Feodale Orde hersteld, zeer tot ongenoegen van degenen die van de vrijheid geproefd hadden en alle verworvenheden voorgoed zagen vervluchtigen als niet snel werd gehandeld.

Alleen iemand met de naamsbekendheid van Van Artevelde zou het opstandige vuur terug kunnen oprakelen in Gent.

Filip, de jongste zoon die rentenierde in Gent van het aanzienlijke fortuin dat Jacob hem had nagelaten, liet zich overhalen om een nieuwe opstand te leiden ondanks zijn onervarenheid op militair vlak na zijn studies bij de Paters.

Als petekind van de koningin van Engeland die toevallig in Gent was bij zijn geboorte tijdens het beleg van Doornik dacht hij te kunnen rekenen op de steun van de Engelsen.

Hij stuurde ook gezanten naar Parijs die er in slaagden de Gilden aldaar voor de zaak te winnen en een rebellie uit te lokken parallel met die in de grote Vlaamse steden.

Wat de Gentenaar voorstond was niet minder dan een

‘Final Solution’ voor de hele adelstand.

Hij wilde ze simpelweg liquideren, voorgoed uitschakelen.

Vreemd genoeg koos een hoge Britse functionaris als Sir Henry Taylor een extreem personage als Filip Van Artevelde als de protagonist van zijn heroïserend verzentheaterstuk.

Taylor behoorde tot de groep kunstenaars die bekend staan als de pre-raphaëlieten, zo genoemd vanwege hun dweperij met de Gotiek, met name de Vlaamse Primitieven.

Ze zagen Raphaël’s stijl als een breuk met de middeleeuwse artistieke denkbeelden en dit niet in een gunstige zin.

Rossetti, de belangrijkste vertegenwoordiger, cultiveerde een schilderstijl die dichter aanleunde bij de hooggotiek dan gelijk welke van de 19de eeuwse kunstrichtingen maar wel iets erotischer en gelikter dan de Middeleeuwers.

Hieronder enkele voorbeelden van de wazig kijkende, roodharige dames, een constante in elk Rosetti werkje.

Dit vonden ze dus maar niks [de pre-Raphaëlieten]

Het stuk van Taylor zou de inspiratiebron geweest zijn van één van Rossetti’s werken, bekend als Hesterna Rosa.

De onmiddellijke aanleiding van de laatste grote opstand van de Vlaamse stadsburgerij tegen het feodalisme in de 14de eeuw was het huwelijk van de dochter van de graaf van Vlaanderen met Filip de Stoute van Bourgondië.

Door de complexe dynastische verhoudingen van die tijd betekende dit het einde van Vlaanderen als een separate entiteit binnen het leenheerschappelijk Capet stelsel.

De Hertog zou de titel graaf van Vlaanderen erven na de dood van de graaf die geen mannelijke afstammelingen meer had nadat zijn beide zonen omkwamen tijdens de laatste kruistocht naar het Heilig Land.

Louis de Males, graaf van Vlaanderen werd afgezet.

De Hertog van Bourgondië kiest natuurlijk de kant van zijn schoonvader net zoals 10.OOO andere feodale Heren uit alle hoeken van Frankrijk, hun hachje stond op het spel tenslotte en daarvoor haalden ze gaarne het ros van stal.

Taylor laat tijdgenoten aan het woord zoals de Baljuw van Henegouwen en raadgever van de Bourgondische hertog, Jean de Lannoy, een nazaat van wie nog geportretteerd zou worden door Rogier Van Der Weyden.

Baudouin de Lannoy

De 10.000 ruiters lieten zich geen tweede maal in een moeras lokken zoals 80 jaar eerder nabij Kortryck zodat ze van hun paard gesleurd konden worden en afgemaakt met de met lood verzwaarde knots, het wapen bij uitstek van het voetvolklegertje in deze niet heel geraffineerde Epoque.

Vuurwapens hadden in de tussentijd hun verschijning op het slagveld gemaakt, en talrijke vuurmonden worden dan ook op de miniaturen getoond die de veldslag uitbeeldt.

De Slag bij Rozebeke in 1282, vlak buiten Gent.

Vlaams geschut

Gent op de achtergrond.

Zwart/Gele knotsen

Een heel verschil met de zwartgele knotsen van 1302.

Hoewel Filippa van Henegouwen, koningin van Engeland zijn doopmoeder was van wie hij de naam overnam zelfs..

. kwamen de Engelsen niet opdagen in de Zwalmvallei..

Filippa van Henegouwen

Filip Van Artevelde wilde in 1282 reeds doen wat iemand uit een ander Vlaams stadje pas vijf eeuwen later deed..

Robespierre uit Atrecht

Het tegengestelde geschiedde echter in Rozebeke.

Het hele Arteveldeleger werd afgemaakt door de ruiters.

Niemand werd gespaard.

Bijna 30.000 Vlaamse doden vond men op het slachtveld.

Het Vampirisme had dus nog enkele eeuwen vrij spel…

Antwerpen - 2006