irt«, Mfk«, njthu«, âUthrf« v‹w th®¤ijfS«
irt¡ flîŸfË‹ bga®fS« flîŸfË‹ kidÉ, ãŸisfË‹ bga®fS« KGJ« MÇa bkhÊÆnyna ïU¥gJ V‹? m¥bga®fS¡F¥ òida¥gL« fijfS«
òuhz§fS« bgU«ghY« MÇa _y¤âÈUªJ bkhÊ
bga®¡f¥g£ljhf ïU¥gJ V‹? - v‹w nfŸÉfis vG¥ò«
bgÇah® rka«-irt«-itzt« v‹git gh®¥gd Mâ¡f¤
J¡F ciH¡F« ÃWtd§fshfnt ïU¡»‹wd v‹W«, ïij bjǪnjh, bjÇahknyh Jiz¥ nghŒ¡ bfh©oU¡»wh®fŸ
v‹W« vL¤J¡ fh£L»wh®.
jÄœ kj« vd¡ Tw¥gL« irt¢ rka¤âš cŸs MÇa¡
TWfis És¡»¡ T¿ jÄH® kuò«, ïªJ kjK« - kuò vJ, kj«
vJ v‹W ãǤJ¥ gh®¡f ïayhj tifÆš ã‹Å¥ ãizªJ
»l¡»‹wd v‹gij bgÇah® És¡»íŸsh®.
•
ï¥nghJ Tl ‘KUfid’ jÄœ¡ flîshf¡ fh£l áy®
Kidí«nghJ R¥ãukÂa‹ ntW KUf‹ ntW v‹W
ãǤJ¡ fh£l KoahkY«, K‹d® kidÉahf ïUªj tŸË, MÇa CLWtY¡F¥ ã‹d® bjŒthid v‹w r£ló®t kidÉ¡F¥ ãwF KUfD¡F tªJ nr®ªj it¥gh£oahf¤
jh‹ jÄH® kdâš MH nt%‹¿íŸsh® v‹gijí«
m¿aKo»wJ.
•
‘khnah‹’ v‹gâš kh v‹w brhšY¡FŸs fU¥ò vD«
bghUis¡ fUâ âUkhyhf - fUikÃw¡ f©zdhf -
És¡F»wh®fŸ. mªj f©z‹ vD« jiytD« Tl
13
e¥ã‹id v‹w jiyÉia¤jh‹ ïizahf¡
bfh©oUªjjhf¡ TW»‹wd gHªjÄœ üšfŸ áy. ï¥nghJ
f©zD« »UZzD« fyªJ nghíŸs NHÈš jiyÉfshf ghkh, U¡FkÂiaí«, mijÉl nto¡ifahf ãw‹
kidÉah»a ïuhjhití«jh‹ fUJ« ngh¡FŸsnj jÉu e¥ã‹idia Ãid¥ngh® xUtU« ïy®.
•
gÇghlš âUKUfh‰W¥gil ngh‹w r§f ïy¡»a§fŸ
T‰W¥go KUfD¡F taJ 2000. Mdhš, 1300 M©LfS¡F
K‹ò k£Lnk m¿Kfkhd ‘Édhaf‹’ v¥go KUfD¡F
m©z‹ Mdh‹?
ï¥go MÇa« irt¤ij ÉG§»íŸs ÃiyÆš ‘ònuh»j Éy¡F’ bfhŸifÆš jŤ jÄœ ïa¡f« jh‹ bgÇahU¡F
K‹ndho v‹gJ òu£lš thjkšyth? mJk£Lkšy, ‘ònuh»j’
v⮥ig K‹bdL¤j bgÇahÇ‹ RakÇahij ïa¡f¤ijna v⮤jt®fŸ ïªj irt®fŸ.
‘RakÇahij irt®’fŸ
kiwkiy mofŸ ngh‹w ‘jŤ jÄœ ïa¡f«’ el¤âa irt®fS¡F vâuhf bgÇahÇ‹ RakÇahij¡ bfhŸiffisna‰W
mt® tÊ Ã‹w RakÇahij ‘irt®’fŸ ïUªjh®fŸ. mt®fŸ
bgÇahÇ‹ RakÇahij ïa¡f¤â‹ tÊÆš ònuh»j v⮥ò, #hâ v⮥ò, bg©zoik v⮥ò¡ fU¤J¡fis V‰W gu¥ã tªjd®.
ïJ v¥nghJ elªjJ? njhH® bg. kÂaur‹ TWtJnghš bgÇahU¡F K‹dhš mšy; bgÇahU¡F¥ ã‹d®jh‹ v‹gJ
tuyhW. ïJ F¿¤J áy brŒâfisí« gh®¥ngh«.
•
22.11.1925 m‹W fhŠáòu« fh§»u° kheh£oš fh§»u°
gh®¥gd®fË‹ Tlhukh» É£lJ; mij xÊ¥gnj ïÅ v‹
ntiy v‹W T¿ bgÇah® m« kheh£oÈUªJ btËna¿dh®.
mij¤ bjhl®ªJ KGikahd RakÇahij¥ gu¥òiuna mtuJ ntiy¤ â£lkhdJ.
•
m¥nghJ bgÇahUl‹ gh®¥gd v⮥ò, #hâ v⮥ò, bg©zoik v⮥ò js§fËš KGikahfî« gFâahfî«
brašg£l ‘irt®fŸ’ gyU©L; t.c.áj«gudh® (t.c.á.),
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
brh. KUf¥gh, ».M.bg.ÉRtehj«, nf.v«.ghy R¥ãukÂa«, kÂ.âUehî¡fuR KjÈah®, fh.m¥ghJiu vd gyU©L.
•
mt®fËš t.c.á mt®fŸ 1917 Kjny gh®¥gdušyhj fh§»urhuhš el¤j¥g£l br‹id khfhz r§f¤âš bgÇah®, âU.É.f, tujuhRY ehíL M»nahnuhL ïizªJ
gÂah‰¿at®. fhŠáòu« kheh£L¡F¥ ã‹d® 1925, 1926
M©LfËš Úâ¡f£á khehLfËY« fyªJbfh©L jdJ
gh®¥gdušyhjh® Mjuî¡ fU¤Jfis T®ikahf btË¥gL¤âat®.
•
RakÇahij¥ ãu¢rhu ïa¡f üyhd “Phd NÇa‹” v‹w üY¡F mˤJŸs mªJiuÆš t.c.á. jdJ gh®¥gd ònuh»j v⮥ig¡ fLikahf gâî brŒJŸsh®. “ãuhkz¥
ònuh»j®fS«, órhÇfS« ãuhkzušyhjt®fSila bghUŸfis¡ ftUtj‰fhf bjh‹W bjh£L¢ brŒJ tU«
Nœ¢áfisí«, nkhr§fisí«, bfhiyfisí« vL¤J¡T¿
ãuhkzušyhjh®fŸ ï‹D« ãuhkz¥ ònuh»j®fisí«, órhÇfisí« ÉU«ò»‹wh®fsh vd mt‹ (Phd NÇa‹) Édwh‹.
ïªJ rka« v‹gj‹ bghŒfisí«, òu£Lfisí«, Mghr§fisí«, m¢rka¥ bgauhš brŒa¥gL« rl§FfË‹
thÆyhf ãuhkzušyhjh®fŸ jhœ¤j¥gLtijí«, m¡bfhŸis fËÅ‹W«, jhœÉÅ‹W« ãuhkzušyhjh®fŸ j¥òtj‰FÇa mtáa¤ijí«, tÊfisí« mt‹ (Phd NÇa‹) e‹F
És¡F»‹wh‹” v‹bwšyh« ‘Phd NÇa‹’ K‹DiuÆš F¿¥ã£LŸsh®.
mt® 1927 M« M©o‹ ïWâÆš njt¡nfh£ilÆY«, fhiu¡Fo khzt® k‹w¤âY«, ãw ïl§fËY« M‰¿a ciufŸ, t.c.á.Æ‹ br£oeh£L¢ brh‰bghÊîfŸ vD« jiy¥ãš RakÇahij ïa¡f¢ rh®ò Vlhd ‘Fku‹’ ïjÊš 1928 #dtÇ Kjš kh®¢ tiu bjhl®¢áahf btËÆl¥g£LŸsd.
mt‰¿š “kD Úâ f©l nrhHid¥ g‰¿¡ T¿a bghGJ, ï¥bghGâU¡F« kD °ÄUâia el¤â¡ fh£oaik¡fhfnt
15
‘kD Úâ f©l nrhH‹’ v‹W bga® tªjbj‹W bghUŸgL«gona nr¡»Hh® T¿dhbu‹W T¿dh®fŸ. mt® m¥bghU£gL«go T¿ÆU¥ghuhÆ‹ mt® kD°ÄUâia¥ go¡fÉšiy v‹W jh‹
Tw nt©L« … vªj üyhdhY« F‰wÄU¡Fkhdhš mjid¤ jŸs¤
ja§f¡ TlhJ.... ãiHÆU¡Fkhdhš tŸStušy, átbgUkhnd ahf£L« ah® T¿dhY« jŸsnt©oaJ jh‹ . flîns vGâdh®
v‹W Tw¥gL« üÈY« ãiHÆU¡Fkhdhš mjidí«
jŸsnt©oaJ jh‹.... ntj¤âš ãiHfËU¡fyh« âU¤j nt©LtJ jh‹. irt¤âY« m¥gona jh‹. vªj üÈš ãiHfŸ
fhz¥gL»‹wdnth mitfis¢ Ó®âU¤j nt©LtJ
ï‹¿aikahjjhF« v‹W t.c.á. ngáíŸsh®. (njtnfh£il khzt® r§f M©L ÉHh¢ brh‰bghÊî – Fku‹ 26-1-1928) âUtŸSt® xU fÉ, x¥g‰w m¿P®. ehD« mtiu¡ flîŸ
v‹nw ngh‰W»nw‹. mt® üÈš thbs‹W«, Éšby‹W«, ntš v‹W« ïU¡»‹wnja‹¿¤ J¥gh¡»ba‹whtJ, Õu§»ba‹whtJ
ïšiy. ï¥bghGJ í¤j¤â‰F rhjd§fshf J¥gh¡»í«
Õu§»ínk ïU¡»‹wd. í¤j¤â‰F¢ bršy nt©oa mtáa«
neÇo‹ v‹ brŒtJ? “tŸSt® J¥gh¡»ia¥ g‰¿í« Õu§»ia¥
g‰¿í« x‹W« brhšyÉšiy. vdnt m¢rhjd§fis¡ bfh©L
ngh® òÇa kh£nl‹. tŸStU¡bf‹d ò¤âÆšiyah? mtiu¡
fh£oY« eh« v‹d nkjhÉfsh»É£nlh« v‹W xUt‹ ï¥nghJ
T¿¡ bfh©L ïU¥ghdhdhš mJ v›tsî _l¤jdbk‹gij Ú§fŸ nahá¤J¥ ghU§fŸ” v‹W TW« t.c.á., gh®¥gd ònuh»j®
fS¡F ‘j£riz’ jUtij ÃW¤j nt©L« v‹W« ngáíŸsh®.
“bj‹òy¤jh® fl‹ x¥òjš” v‹gj‰F “ãJ®¡fl‹ brŒjš”
v‹nw bghUŸ it¤J¡bfhŸnth«. m¥bghGJ« F¿¥ã£l tF¥gh®¡F btŸË nyh£lh, j§f¤ j£L M»aitfŸ bfhL¡f nt©Lbk‹W fhz¥glÉšiyna... rã©o, ââ KjÈa brŒa nt©Lbk‹W brh‹dhš, “Iah, mJ v§fs¥gD¡F¥ nghfhJ.
eh§fŸ ï¥bghGJ ÉʤJ¡ bfh©nlh«; ïÅ Vkh‰w KoahJ”
v‹W T¿ÉL§fŸ. bfhR ahidia ÉG§» É£lJ v‹W brh‹dhš ïij e«g Koíkh?
e©g® âahfuh#‹ br£oah®, kidÉíl‹ g®khî¡F br‹W
tªâU¡»wh®. ïj‰fhf mtiu #hâia É£L Éy¡f nt©Lbk‹W
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
áy ïl§fËš Tw¥gL»wjh«. ïJ v›tsî m¿ahik.
kidÉíl‹ f¥gny¿¢ br‹wj‰fhf xU tF¥ghU¡F ïu©lhÆu«, _thÆu« bfhL¤J ãuhaá¤j« brŒJ bfhŸtjh? ãuhaá¤j bkšyh«
ek¡F¤ jh‹. mt®fS¡F tªJ É£lhš “ntj¥ ãukhzÄU¡»wJ.
mªj ehadh® m¥go¢ brhšÈÆU¡»wh®. ïªj ehadh® ï¥go¢
brhšÈÆU¡»wh®” v‹W T¿ ÉLth®fŸ . bghJ¡ nfhÆšfËš midtU¡F« rk cÇik nt©L«. yŠr« th§fhj ÚâgâÆl« juf®
nt©lh« ...” - v‹W ònuh»j®fS¡F vâuhf rh£ilia RH‰W»wh®.
t.c.á M‰¿a fhiu¡Fo¢ brh‰bghÊî ‘Fku‹’ 15-3-1928 ïjÊš btËah»íŸsJ.
RakÇahij ïa¡f¤â‹ Fuyhfnt mtuJ Fuš xȤjd.
Mdhš, bg. kÂaurdh® ca®¤â¥ ão¡F« K‹ndho ‘irt«’ -
ïj‰fhf t.c.á.ia¡ fLikahf rhoaJ.
irt®fË‹ Kf_oahf...
v¥go ïªJ fyh¢rhu«, njt ghiõ rk°»Uj« v‹gt‰iw gh®¥gd®fŸ Kf_o fshf¥ ga‹gL¤J»wh®fnsh, m¥go¤jh‹
jÄœ¥ g©ghL, jŤjÄœ v‹gJ« irt®fS¡fhd Kf_oahfnt ga‹gL¤j¥g£lJ v‹gij¥ òǪJ bfhŸs nt©L«. irt®fŸ
gh®¥gd®fis v⮤jh®fŸ v‹gJ c©ik jh‹; gh®¥gd®
Mâ¡f¤ij mt®fŸ v⮤jh®fsh v‹whš mJjh‹ ïšiy.
gh®¥gd®fŸ ïl¤âš irt®fŸ c£fh®ªJ bfhŸsnt©L«
v‹gj‰fhf¤jh‹ gh®¥gd®fis v⮤jh®fŸ.
t.c.á.Æ‹ fU¤Jfis fLikahf rho, ‘mu§»‹¿ t£lhlš’
v‹w jiy¥ãš bgh.K¤ijahãŸis v‹gt® irt Vlhd
‘átner‹’ V£oš f£Liu vGâdh®. “K‹ndho” irt¡ T£l¤ij, t.c.á.Æ‹ ïªj ‘RakÇahij KH¡f«’ M¤âu¤â‹ ÉË«ò¡F¡
bfh©L nghŒ ÃW¤âaJ.
t..c.á. ngáaJ KGikahd RakÇahij ïa¡f¤â‹ fU¤J
v‹gjhš clnd ‘FomuR’ V£oš kiwkiyaofŸ jdJ kfŸ
âUkz¤ij¥ gh®¥gd ònuh»j® it¤J el¤âaij¡ f©o¤J
vGâaJjh‹ - mªj kW¥ò¡ f£LiuahsU¡F (K¤ijah ãŸis¡F) Ãidî¡F tªJ É£lJ. “be‰¿¡ f©iz¡ fh£odhY« F‰w«
17
F‰wnk” v‹W ‘FomuR’ btËÆ£l jiy¥ig ÃidîT®ªJ, e¡Ñu®
KGikahd m¿t‰wt® v‹W« “átbgUkhid” v⮤jjhš fL«
J‹g¤ij mDgɤjt® v‹W« e¡Ñuidna rhL»wh®. ïnjh bgh. K¤ijahãŸis vGâaJ:
“ït®fŸ midtU« be‰¿¡ f©iz¡ fh£odhY« F‰w«
F‰wnkba‹W e¡Ñu® T¿aij mo¡fo vL¤J¡ TW»‹wd®. fšÉ
Ãu«ghikahš e¡Ñu® m§‡d§ T¿dhbu‹gijí« (m¥go) T¿ajhš, mtuJ J‹g¤ijí« á¿J« v©Âdh®fËšiy”
v‹»wh®. m¤Jl‹ KoaÉšiy. t.c.á. ÛJ mt®fŸ nfhg«, ï‹D«
nknynghŒ ãÇ£oõhiu v⮤J, t.c.á. ‘Rnjá’ f¥gš É£lijna Fiw TW»wh®. “ãothj¤jhš f¥gš Él¥nghŒ mjdhš »il¤j j©lidÆÈUªJ ghl« f‰fhjt®; r®t tšyikÄ¡f ãÇ£oõhÇ‹
f£lisiana kâ¡fhjt®. mnjnghšjh‹, flîŸ f£lis ahdhY« v⮡f nt©L« v‹W ngR»wh®. ïj‰fhd J‹g¤ij mt®
mDgÉ¥gh®” v‹W ‘rhgÄ£L’ m¢RW¤J»wh® - ïnjh mtuJ
f£LiuÆ‹ k‰bwhU gFâ:
“ït®fŸ Rnjá¡ fyf¤â‹nghJ ö¤J¡FoÆš jd¡F¤
njh‹¿a í¤âna rhy¢ áwªjbjd¡ T¿ MuthuŠ brŒJ, mjdhš jhdilªj gaidí« kwªJ, cyf¤JŸ xU gFâÆY« muriuí«
mt® f£lisiaí« kâahikahš, áy ehŸ Äf¡ fLªJ‹g« mDg ɤjthWnghy, r®tnyhf ehafuh»a flîisí«, mt® f£lisia í« kâ¡f ÉšiyahÆ‹ Ú©lehŸ M‰bwhzh¤ J‹g¤ij aDgɤJ tUªJth® v‹gijí« kwªjik tUªj¤j¡fJ”.
mnj neu¤âš 1926ïš ‘ònuh»j® Ú¡f«’ v‹w KH¡f£njhL
bjhl§»a RakÇahij ïa¡f«, tlbkhÊ Ú¡f«, eif Ml«gu§fŸ
Ú¡f«, g£lhilfŸ Ú¡f«, m¿î¡F¥ bghUªjhj rl§FfŸ Ú¡f«, bg©zoik Ú¡f« v‹W bjhl®ªJ K‹nd‰w¥ ghijÆš K‹nd¿¡ bfh©nl ïUªjJ.
bg©QÇik¡F vâuhf tªj ‘jÄœ¤ âUkz«’
28.5.1929ïš mU¥ò¡nfh£il mUnf R¡»y e¤j¤âš xnu nkilÆš 3 ònuh»j kW¥ò âUkz§fŸ elªjd. mJ F¿¤J
‘FomuR’ ïjÊš btËtªj brŒâ ïJ:
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
“rhjhuzkhŒ mªâU¡F« eifa‹¿, âUkz¤J¡bfd ntW eif vJîÄ‹¿, g£lhil Éy¡», fjuhil mªJ (mJî«
ò¤jhil m‹W. bgÇahU« mJtiu fjiu MjǤJ¡ bfh©Ljh‹
ïUªjh®) xU KG RakÇahij¤ âUkzkhf mU¥ò¡nfh£il R¡»ye¤j¤âš 28-5-1928 m‹W _‹W âUkz§fŸ xnu nkilÆš elªnj¿aJ, mªj¤ âUkz¤âš xU tajhd _jh£o F¤JÉs¡F
V‰w beU¥ò¡ F¢áia ciu¡F« nghJ, kzkfÅ‹ jf¥gdhuhd
°ß JiurhÄ bu£oah® vGªJ “vj‰fhf ï§F És¡F¥ g‰w it¡fnt©L«? gfš 11-00 neu¤J¡F ï§F ïU£lhfth ïU¡»wJ? mdhtáakhf m®¤jÄšyhjij¢ brŒahÔ®fŸ” v‹W
jL¤J É£lh®. jÉu ntbwªj rl§ifí« it¤J¡ bfhŸsÉšiy.
k‰wgo xnu xU rl§»šjh‹ všnyhU« <Lg£oUªjh®fŸ. mjhtJ
gfš 12 k Kjš ïuî 2-00 k tiuÆY« tªâUªj Rkh® 5000
ngU¡F¡ Fiwahkš nrhWngh£l t©zkhf ïUªjh®fŸ”
(FomuR 3-6-1928 g¡12) mJjh‹ FomuR F¿¥ãL« mªj xnu xU
rl§F.
mnj ehËš 12-00 k¡F _‹whtJ âUkz¤ijí« el¤â Ko¤JÉ£L, kJiu¡F br‹W m§nfí« e©gfš 1-30 k¡F
k‰bwhU KG RakÇahij¤ âUkz¤ij el¤â it¤jJ« ïnj fhyf£l¤âš jh‹.
ït‰iwbašyh«Él âUkz¤ij Ãfœ¤â it¡f tªj bgÇahiu, kzkfŸ ïu¤âd«khŸ (mt® xU ÔÉu FomuR thrf®; RakÇahij¡ bfhŸifa®) “Phd¡ Fzh et kÂna tUf” v‹w ghliy¥ gho tunt‰wJ« (1928ïš) xU TLjš brŒâ.
nkY« bgÇah® bg© ÉLjiy¡F ãŸis¥ngW« xU
jilna v‹w mo¥gilÆš ‘f®¥g M£á’ (ï‹iwa FL«g¡
f£L¥gh£L Kiw) F¿¤J RakÇahij âUkz nkilfËš 1928 ïš ngr¤ bjhl§»ÆUªjh®.
Mf, jŤ jÄœ ïa¡f« gh®¥gd, tlbkhÊ Éy¡F¤
âUkz§fS¡F K‹ndhoahf ïšiy v‹gJ k£Lkšy; xU rÇahd ã‹ndho ahfthtJ ïUªjh®fsh v‹whš, mJî«
ïšiy.
19
1937-1939 M« M©LfËš RakÇahij ïa¡fK«, jŤjÄœ
(irt) ïa¡fK« ïªâ gh®¥gÅa« v‹w bghJ vâÇia 圤J«
Xu«r¤ â£l¤njhL ïizªJ brašg£ld®. fU¤âaš mo¥gil v‹¿šyhkš, eilKiw jªâu¤â‹gh‰g£ljhŒ mikªjJ mªj T£lÂ. ïu©lh« cyf¥ nghÇdhš, fh§»uR mik¢ruit gjÉ
Éyf, f£lha ïªâí« Tlnt xʪjj‹ ã‹ giHagona mªj¡
T£l ãǪjJ.
m¥nghJjh‹, ïªâ v⮥ò¥ nghÇš ïizªJ
brašg£ljhš, jŤjÄœ ïa¡f¤jh® (irt®fŸ), RakÇahij ïa¡f¤â‹ghš g‰W bfh©L gh®¥gd®, rk°»Uj Éy¡F k£LÄ‹¿
rh°âu, rl§FfŸ kW¥ò, Mzhâ¡f v⮥ò¥ gh®itÆš jhÈ kW¥ò ngh‹w òu£áfu¡ TWfŸ bfh©l RakÇahij¤ âUkz§fis brŒJbfhŸs jiy¥g£L ÉLth®fnsh v‹w m¢r¤njhL, ïªâ v⮥ò¥ ngh® elªJ Koªj áy khj§fS¡FŸ (irt®fŸ) x‹W To
‘jÄH® âUkz kheh£il’¢ br‹idÆš 16-7-1939 m‹W el¤âd®
(ToaJ irt®fŸ; – elªjJ jÄH® âUkz khehL) gh®¥gd® –rl§F
- tlbkhÊ Éy¡»a gF¤j¿î rh®ªj - âUkz« v‹gJ x¥gªj«
jh‹; jhÈ v‹gJ moik¢ á‹d« - vD« bg©QÇik ngQ«
RakÇahij¤ âUkz¤ij jÄH® âUkzkhf tiuaW¤jh®fsh v‹whš mJjh‹ ïšiy. “tlbkhÊ kªâu§fS¡F¥ gâyhf irt¥
ghlšfŸ. gh®¥gd®fS¡F¥ gâyhf irt®fŸ. ï›tsîjh‹
irt®fŸ tF¤j jÄH®¤ âUkz«” (Fku‹ 27-7-1939)
“1916 M« M©L kiwkiy mofsh®
bjhl§»a ‘jŤ jÄœ ïa¡f«’ bkhʤ
öŒik k£L« ngrÉšiy; rk‰»Uj«
cŸË£l ãw bkhÊ¢ brh‰fis¤ jÄÊÈUªJ
Ú¡FtJ nghš, jÄH® thœÉaš rl§FfŸ
M»at‰¿ÈUªJ rk‰»Uj¤ijí«, MÇa ònuh»j®fisí« Ú¡Ftijí« tÈíW¤âaJ.
gh®¥gd®fS¡F¥ gâyhf jÄÊš jÄH®fis¡
bfh©L FL«g¢ rl§Ffisí« M‹Äf Ãfœîfisí« el¤â¡ bfhŸs nt©L« v‹W
kiwkiyaofsh® tÈíW¤âdh®. (mjhtJ, irt®fis¡ bfh©L irt âUkiwfis Xâ
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
el¤j nt©L« v‹wh®) “muáaš ïa¡f§fŸ
brašgL« fhy« tªjã‹, bgÇah®
gh®¥gÅa v⮥ig¥ bgU« å¢áš bfh©L
br‹wh®. g£objh£oba§F« gh®¥gÅa Mâ¡f v⮥ò guÉaJ. ïj‰bfšyh«
K‹ndhofshf, mo¤js« mik¤njhuhf¤
jÄH¿P®fŸ ïUªjh®fŸ v‹gij ï‹iwa¤
jÄGz®ths®fŸ òǪJbfhŸs nt©L«”
v‹W ï¥nghJ 2014ïš vGJ»wh® njhH® kÂaur‹.
ïnj fU¤ij 1929 ïš irt á¤jhªj kfh rkh#¤â‹ (ï¥nghJ irt á¤jhªj¥
bgUk‹w«) khj ïjHhd ‘á¤jhªj«’ #]‹ khj ïjÊš, m›Éjœ MáÇa® k.ghyR¥ãukÂa KjÈah® Ñœ¡f©lthW vGâíŸsh®.
“RakÇahij ïa¡f¤âYŸs ešy gFâ fbsšyh« kiwkiyaofŸ Phd¤ jªijahf mUŸ RuªJ ï£l ã¢irba‹gJ jÄœehL
m¿ªjnj. ï¥ã¢ir th§»¥ ãu¢rhu«
brŒgt®fŸ ã¢irÆ£l ãjh brŒj e‹¿ia kw¥ghuhÆ‹ m¥ãu¢rhu« KGikí« flȉ
bgŒj kiH nghš xU gaD« juhJ nghF«.”
m‹W ghyR¥ukÂa KjÈah® vGâaij ï‹W bg.kÂaur‹
vGJ»wh®, m›tsîjh‹.
bg. kÂaur‹ bgÇahU¡F K‹ndhofshf ò¤jiunah, á¤j®fisnah, mnah¤â jhriunah, rkfhy« vÅD«, m«ng£fiunah T¿ÆUªjhšTl òǪJbfhŸs Koí«. Mdhš kiwkiy mofis K‹ndhoahf¡ TWtJ v¥gonah?
ïªâ v⮥ò¡F« jŤjÄœ eh£L¡ bfhŸif¡F«
bgÇahU¡F ïªj jÄH¿P®fŸ jh‹ K‹ndhoahf ïUªjh®fsh?
mijí« gh®¥ngh«.
kÂaur‹ vGJ»wh®:
21
‘1937’ïš “br‹id khfhz Kjyik¢ruhf Mdîl‹
ïuh#hÍ, 1938 ïš xU gFâ gŸË¡Tl§fËš btŸnsh£lkhf ïªâia¡ f£lha¥ ghlbkhÊah¡»dh®. (ghl bkhÊahf mšy; f£lha¥ ghlkhf¤jh‹ M¡»dh®-M®) mªj ïªâ¤ âÂ¥ig¤ jÄœ
m¿P®fŸ v⮤jd®. ïªâ¤ âÂ¥ò v⮥ò¥ nghuh£l¤âš bgÇah®
fyªJ bfh©L K‹bdL¤j¥ ã‹, mJ bgU« å¢ir¥ bg‰wJ.
jÄHf« jGÉa vG¢á V‰g£lJ” v‹»wh® bg.kÂaur‹. Mf, ïªâ v⮥ãY« jÄH¿P®fŸ jh‹ K‹ndhofŸ. bgÇah® ã‹ndhona v‹gij¤jh‹ ntW tifÆš btË¥gL¤âíŸsh®.
xU Ô§if, Ô¢braiy v⮡f nt©L« v‹W gyU¡F¤
njh‹W«; Ãid¥gt®fisÉl brašgLgt®fŸjh‹ bt‰¿¡F¡
fhuzkhf ïU¥gh®fŸ. eilKiwÆš eh« gyiu¡ fh©»nwh«.
e«Äl« ngR« nghbjšyh«, ‘Ú§fŸ brhštbjšy« rÇjh‹’
v‹gh®fŸ. ‘vd¡F¥ gy M©Lfshfnt ïªj fU¤J c©L’
v‹gh®fŸ. kidÉia, fztid, FL«g¤ij, bjUit, #hâia, Ciu, f£áia¡ fhuz« fh£o #hâ xÊ¥ò, #hâ kW¥ò¤ âUkz«, gF¤j¿î, bghJîilik v‹W gyt‰¿š ã‹th§Ftij¥
gh®¡»nwh«.
mjdhšjh‹ ‘áªâ¡fhj kilaD«, áªâ¤J rÇ v‹W
cz®ªjij eilKiw¥gL¤jhj m¿thËí« rÇÃf®
rkkhdt®fns’ v‹»wh®fŸ. ïªj vL¤J¡fh£L, ïªâ v⮥ò¥
nghU¡fhf mšy. bghJthf¤jh‹ Tw¥g£lJ.
ïªâ v⮥ò¥ ngh® v‹W gh®¡»wnghJTl ïªâ¤ âÂ¥ig v⮡f nt©L« v‹w áªjid Tl jÄH¿P®fS¡F KjÈš tuÉšiy v‹gJjh‹ c©ik. r‰W ÉÇthf¥ gh®¥ngh«.
xnu ehËš KobtL¤jJ mšy !
1935 M« M©L ïªâa murh§f¢ r£l« v‹gij M§»nya muR m¿Kf¥gL¤âaJ. mJ 1937 M« M©L V¥uš khj¤âÈUªJ
eilKiw¡F tªjJ. m¢r£l¤â‹ mo¥gilÆš elªj nj®jÈš -
br‹id khfhz r£lk‹w¤ nj®jÈš fh§»uR bgU«gh‹ik¥
bg‰wJ. 1935 M« M©L r£l¤âš MSe®fS¡F r£lk‹w¤
Ô®khd§fis Ú¡fwî (ïu¤J) brŒjš, beU¡fo fhy¢ r£l§fis¥
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
ga‹gL¤Jjš KjÈa mâfhu§fŸ tH§f¥g£oUªjd.
(ï›tâfhu§fŸ ï¥nghJ FoauR¤ jiytU¡F tH§f¥g£LŸsd)
‘nk‰f©l mâfhu¤ij¥ ga‹gL¤j kh£nl‹’ v‹W MSe®
cWâbkhÊ tH§»dhš k£Lnk gjÉ V‰ng‹ v‹W ïuh#
nfhghyh¢rhÇ (ïuh#hÍ)í«, mtuJ mik¢r®fS« åuh¥ò ngá tªjh®fŸ. m¤jifa cWâ bkhÊ tH§f MSe® cl‹glÉšiy.
XÇU khj§fŸ k£L« fh§»uR bghW¤J¥ gh®¤jJ. ã‹d®
jh§fshfnt #]iy khj« gjÉ V‰W¡ bfh©ld®.
m›tik¢ruitia¥ bgÇah® “ruzhfâ kªâÇrig” v‹wiH¤J
»©lš brŒjh®.
mik¢r®fŸ, r£l¥ nguit¤ jiyt®, nkyit¤ jiyt®
M»a g¤J¥ gjÉfËš MW gh®¥gd®fŸ. (r£lk‹w¤ Jiz¤
jiytU« U¡Fk ïy£RÄgâ v‹»w gh®¥gd¥ bg©kÂna).
mik¢ruit mik¡f¥g£l Kiwna gh®¥gd Mâ¡f¤ij Ãiyeh£Ltjhf mikªjJ. ïij RakÇahij ïa¡f¤J¡F
K‹djhfnt R£o¡fh£oat®, jÄœehL fh§»u° fÄ£o¥ bghJ¢
brayhs® nry« ghÇ°l® v°.É.ïuhkrhÄna Mth®. (ïtuJ
JizÉah®jh‹ nry« rhujh fšÉ ÃWtd§fË‹ ÃWtd® Mth®) ït® ã‹dhËš 1960fËš ïuÆšnt¤Jiw ïiz mik¢ruhf ïUªjnghJ, âU¢brªö® nfhÉÈš F«ã£LÉ£L âUÚW
nf£lnghJ, N¤âuD¡F ifÆš bfhL¡f KoahJ v‹W gh®¥gd m®¢rf® fšö© ÛJ ngh£lh®. nfŸÉ¥g£l bgÇahU«, mtÇa¡fK«jh‹ jÄœehL KGJ« T£l§fŸ el¤â¡ f©o¤jd.
mnj nfhÉY¡F, Kjš â.K.f. muá‹ mwÃiya¤ Jiw mik¢ruhd ehty® beLŠbrÊa‹ gh®itÆl¢ br‹wnghJ
gh®¥gd m®¢rf® g›Éakhf âUÚW bfhL¡f, mij ehty® fšö©
ÛJ ngh£L tªjh®. ïit, fh§»uáY« j‹khd KŸst®fŸ
ïUªjh®fŸ v‹gijí«, M£á kh‰w« gh®¥gd®fË‹ ngh¡»š V‰gL¤âa kh‰w¤ijí« btË¥gL¤J« Ritahd Ãfœî fshF«.
m›thW gjÉna‰w ïuh#hÍ, V‰bfdnt Úâ¡ f£á M£á¡
fhy¤âš »uhk¥òw§fËš V‰gL¤âÆUªj 2200 gŸËfis Ãâ¥g‰wh¡ Fiwia¡ fhuzkhf¡ fh£o _odh®. Mdhš, 12 ïy£r
%ghŒ Ãâ xJ¡» (ï‹iwa kâ¥ãš gy nfho %ghŒfŸ) ntj
23
ghlrhiyfŸ ÃWÉ, gh®¥gd MáÇa®fS¡F bfhG¤j r«gs«
tH§»dh®. (ïnj ïuh#hÍ 1952 ïš mL¤j Kiw Kjyik¢ruhdnghJ, Ãâ beU¡foia¡ fhuz« fh£o 6000 »uhk¥òw gŸËfis _odh®.) ïj‰bfšyh« c¢rkhf, ïuh#hÍ gjÉna‰w xU khj¤âš, 10.8.1937 m‹W br‹id ïuhk»UZzh kl¤âš elªj bghJ¡
T£l¤âš br‹id khfhz¤âYŸs všyh ca®Ãiy¥ gŸËfËY«, všyh khztU¡F« ïªâ bkhÊia¡ f£lha¥ ghlkhf mik¡f¥
nghtjhf m¿É¤jh®. mL¤j¤ â§fŸ, »¿¤Jt¡ fšÿÇÆš ngRifÆš všyh¥ gŸËfËY« - Mdhš Kjš _‹W ghu§fËš k£L« v‹wh®. mL¤j fšÉ M©L bjhl§Ftj‰F K‹djhf 21.4.1938 m‹W ïªâia¡ f£lha¥ ghlkh¡F« Mizia¥
ãw¥ã¤jh®. gŸËfŸ bjhl§»aîl‹ nghuh£lK« bjhl§»aJ.
Mdhš 21.4.1938ïš ïuh#hÍ ãw¥ã¤j ïªâ¡ f£lha MizÆš jÄHf¤âš 60, MªâuhÉš 54, f‹dl eh£oš 4, kiyahs¤âš 7 Mf 125 gŸËfËš k£Lnk Kjš _‹W got§fËš (6M« tF¥ò, Kjš ghu«) ïªâia¥ òF¤âdh®. mL¤j â§fŸ, ïªâÆš njwhÉ£lhY« guthÆšiy - khzt®fŸ nkš tF¥ò¡F
kh‰w¥gLth®fŸ v‹wh®. mj‰fL¤j â§fŸ, ïªâÆš xU üW
brh‰fŸ bjǪjhš nghJ«, k‰wgo eh‹ KG ïªâia¥ go¡f¢
brhšyÉšiyna v‹wh®. k‰W« xU Kiw, ï‹iw¡F ïªâ nt©Lkh nt©lhkh v‹gnj ãu¢áid mšy. MŸtJ ehdh mšyJ xU <nuhL ïuhkrhÄah v‹gJjh‹ ãu¢áid v‹wh®.
ï‹bdhU Kiw, ï‹iwa ãu¢áid bašyh« ïªj eh£L¡ fšÉ
Kiwia cUth¡F« cÇik vd¡»U¡»wjh mšyJ vdJ e©g®
ïuhkrhÄ eha¡fU¡»U¡»wjh? v‹gJjh‹ v‹wh®.
ïªâ¡ »s®¢áÆ‹ Jt¡f¡ fhy¤âš ïuh#hÍ,r£lk‹w¤âš
“ïªâia ah® v⮡»wh®fŸ? xU ïuhkrhÄí« xU nrhkRªju ghuâí« jhnd! ïuhkrhÄnah gh®¥gd¤ JntÎ; ghuânah g©oj®.
xU gh®¥gd JntÎí« xU g©ojU« v⮥gj‰fh eh‹ ïªâia É£LÉLtJ” v‹wh®. (cldoahf r®.V.o. g‹Ü®bršt«
“v⮥gt®fŸ ïu©L nguhfnt ïU¡f£L«. MjÇ¥gt® Ú§fŸ
xUt®jhnd” v‹W gâyo bfhL¤jh®.) Mdhš mªj M¢rhÇah®, ïªâ¥ nghÇ‹ ïWâ¡ f£l¤âš, “ò‰¿ÈUªJ <rš »s«òtJnghš
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
ïªâ v⮥ò¥ ngh® åu®fŸ tU»wh®fns! ïªj ïªâ rÅaD¡F
ï›tsî v⮥ò ïU¡F« v‹W bjǪâUªjhš ïªâia it¤âU¡fnt kh£nl‹” v‹wh®.
“âObu‹W v‹ å£oš âUl®fŸ òFªJ É£lhš å£oš ifÆš »il¤j vªj Míj¤ijí« bfh©L mt®fis eh‹
jh¡Fnt‹. mJjh‹ ÃahaK«Tl. mJnghšjh‹ ïªâ v⮥ò¥
g‰¿a v‹Dila ml¡FKiwí«” v‹W ã‹bdhUKiw T¿dh®.
åWbfh©L vGªj »s®¢á
ïªâ v⮥ò¡ »s®¢áÆ‹ ntf« mtiu m¥gobašyh« kh¿
kh¿¢ brhšy it¤jJ; ml¡F Kiwiaí« tY¡f it¤jJ. Mdhš mtUila ml¡FKiwahš »s®¢áÆ‹ ntf« á¿J«
jÂaÉšiy. ml¡f ml¡f nkY« nkY« åWbfh©L vGªjJ
»s®¢á; åWbg‰W vGªjd® jÄH®.
3.6.1938 m‹W, ïªâ v⮥ò¥ ngh®, Kjš r®thâfhÇ
br.bj.ehaf«, r©Kfhdªj mofŸ, g£oÅ¥ nghuh£l« el¤â tªj gšyl« bgh‹D¢rhÄ M»a _tÇ‹ ifâš bjhl§»aJ. M©, bg©, FHªijfŸ vd 1271 ng® ifjh»d®. bjhl®ªJ Xuh©L¡F
nkyhf elªJ tªjJ ïªâ v⮥ò¥ ngh®. 21.2.1940ïš ãw¥ã¡f¥g£l murhizÆš f£lha ïªâ¥ ghl¤ â£l« âU«g¥ bg‰wJ«
Koî¡F tªjJ. ïªâ tªjJ«, v⮤jJ« xnu ehËš KobtL¤J
elªjjšy. mj‰F xU Ú©l tuyhW c©L.
1906 M« M©oÈUªnj ïªâahÉ‹ bghJ bkhÊahf ïªâ mšyJ ïªJ°jhÅ ïU¡f nt©L« v‹W ngr¥g£L tªjhY«, fhªâÆ‹ jiyik tªj ã‹dnu mJ ÔÉukhƉW. 1917 M« M©L
ï‹iwa F#uh¤ khÃy«, gnuh¢ v‹w ïl¤âš elªj fšÉ kheh£oš fhªâ ïªâahÉš bghJ bkhÊ F¿¤J mG¤jkhf gâî brŒjJ«, bj‹dh£oš v⮡FuY« clnd btË¥g£lJ. Úâ¡ f£áÆ‹
ehnslhd ‘âuhÉl‹’ ïjÊš 1.8.1917 m‹W ‘Ä°l® fhªâí«, ïªâí«’ v‹w ïªâ v⮥ò¡ f£Liu btË tªjJ.
mid¤âªâa fh§»uR khehLfËš Éthj§fŸ ïªâ/
ïªJ°jhÅÆš fhªâahÇ‹ ÉU¥g¥go el¡f¤ bjhl§»d.
25
br‹id khfhz¥ ãuâÃâfŸ v⮥ò« bjhl®ªJ ÃyÉaJ.
fhªâí«, bj‹Åªâa¥ ãuâÃâfŸ ïªâia¡ f‰f nt©L« v‹gij tÈíW¤âa t©zkhf ïUªJŸsh®.
mj‹ bjhl®¢áahf 1918 ïš ïªöÇš eilbg‰w ïªâ rh»¤âa r«nksd kheh£oš bj‹ÅªâahÉš ïªâia¥ gu¥òtj‰fhd braš â£l§fis fhªâ cUth¡»dh®. mj‹ Éisthf 1918 ïš br‹idÆš ‘j£áz ghuj Ϫâ ãu¢rhu rig’ (bj‹Åªâa ïªâ gu¥ò mit)ia ÃWÉdh®. mnjhL É£lhuh fhªâ? âuhÉl bkhÊÆd® áWgh‹ikÆd®; vdnt bgU«gh‹ikÆd® bkhÊia¡
f‰W¤jhdhf nt©L« v‹w ghár thj¤ij ïÅ¥ò¤ jlÉ ngr¤
bjhl§»dh®. “âuhÉl®fŸ áWgh‹iknahuhf ïU¥gjhš, ïªâahÉ‹ ãw gFâÆš cŸst®fŸ, âuhÉl ïªâahÉš cŸst®fSl‹ ngRtj‰F jÄœ, bjY§F, f‹dl«, kiyahs«
M»at‰iw¡ f‰W¡ bfhŸtijÉl ïªâahÉ‹ ãw gFâfËš bghJ
bkhÊahf cŸs ïªâia áWgh‹ikÆduhd âuhÉl®fŸ f‰W¡
bfhŸtJjh‹ njáa¥ bghUshjhu¤J¡F ešyJ” v‹W ‘a§
ïªâah’Éš vGâdh®.
fhªâ ÛJ«, fhªâah® ngá tªj îkhz¤ â£l¤â‹ ÛJ« KG
e«ã¡if it¤J fh§»uáš ïizªJ gÂah‰¿¡ bfh©oUªjh®
bgÇah®. kJÉy¡if kdâš bfh©L, fŸ jU« ku§fis bt£o v¿í§fŸ v‹wh® fhªâ. tl ïªâahÉš fŸ jUtJ <¢r ku«jh‹; vdnt bt£odh®fŸ. Mdhš, bgÇahnuh bghUŸ kâ¥ò Ä¡f 500
bj‹id ku§fis bt£o¤ jŸËdh®.
“M§»nyna muR Úâa‰w muR; mj‹ Úâk‹w§fis¥
òw¡fÂí§fŸ” v‹wh® fhªâ. 1920fËš jd¡F tunt©oÆUªj
%.50,000/¡fhd ïu©L fl‹ g¤âu§fŸ fhyhtâ Mtij m¿ªJ«, gy® t‰òW¤âí« Úâk‹w« bršyhkš ïHªjh® bgÇah®.
mnj fijjh‹ ïªâ Éõa¤âY«.
“njáa eyD¡F ïªâ goí§fŸ” v‹W T¿ É£lh® fhªâ. mJ
nghjhjh bgÇahU¡F! 1922 M« M©L g©oj nkhâyhš neU, É£lšghŒ gnlš, lh¡l® m‹rhÇ M»nah® <nuh£L¡F
tªâUªjnghJ, jdJ giHa ïuÆšnt Ãiya khËifÆš,
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
30 khzt® f‰F« ïªâ¥ gŸË x‹¿id¤ jkJ bryÉš bjhl§», 2 M©LfŸ tiu el¤â tªjh®. mâš 15 ãŸisfS¡F czî KjÈait ït® bghW¥ò. (âU.É.f. thœ¡if tuyhW) MdhY«, mnj 1922 M« M©o‹ ïWâÆš âU¥óÇš eilbg‰w jÄœ khfhz fh§»uR kheh£oš ïªâia¥ gu¥ò»nwh«
v‹W T¿¡ bfh©L, ïªâÆš cŸs Jsájh°, ïuhkhaz¤ij¥
gu¥òtij¡ f©o¤J¥ ngR»wh®, bgÇah®. Mf ïªâ v‹gj‹ Clhf tltÇ‹ g©gh£L¤ âÂ¥ò el¡»wJ v‹w áWbgh¿ bgÇah®
kdâš 1922 nyna njh‹¿ÆU¡»wJ.
1925 et«gÇš jÄœehL fh§»uR khehL fhŠáòu¤âš eilbg‰wJ. jiyik âU.É.f. ïªj kheh£ošjh‹ bgÇah® f£á ÉâfË‹go njitahd msî¡F nkš f£á¥ ãuâÃâfË‹
x¥òjnyhL K‹ it¤j tF¥òthǤ Ô®khd¤ij¥ gÇÓyid¡F¡Tl vL¤J¡ bfhŸshkš jŸSgo brŒjh® jiyt® âU.É.f. jÄœ¤
bj‹wš âU.É.f., kheh£L¤ jiyt® v‹w KiwÆš xU Ô®khd¤ij K‹ it¤jh®. bgÇahU« mtnuhL gyU« kheh£L¥ gªjiy É£L
btËna¿a ã‹d®, m ªj¤ jÄH¿P® K‹bkhʪj Ô®khd« ïªâ gu¥ò¡fhd Ô®khd«. “jÄHf ïisP®fŸ ïªâ nrthjs¤âš ïiza nt©Lbk‹W«, nrth js¤â‹ »isfŸ x›bthU efu¤â Y«, jhYfh¡fËY« mik¡f¥gl nt©Lbk‹W«, ïªâia¥
gu¥òtâš M®t« FiwªJŸsJ; mij kh‰¿ jÄH®fŸ ïªâia Éiuthfî«, e‹whfî« gÆy nt©L«” v‹W« tÈíW¤Jtnj jÄœ¤ bj‹wš âU.É.f. bfh©L tªJ Ãiwnt‰¿a Ô®khd«.
1926nyna ïªâ v⮥ig bjhl§»at®, bgÇah®
Mdhš, jh‹ flªj mŒªjh©Lfshf x›bthU khfhz fh§»uR khehLfËY« bjhl®¢áahf t‰òW¤â tªj tF¥òthÇ
Ô®khd« V‰f¥glhjijí«, ïWâahf fhŠáòu« kheh£oY«
ÉâfË‹go 30 cW¥ãd®fS¡F khwhf vGgJ cW¥ãd®fËl«
ifbah¥g« bg‰W¡ bfhL¤J« Éthj¤J¡F¡Tl vL¤J¡
bfhŸs¥glhkš Nœ¢áahf ifÉl¥g£lijí« f©l bgÇah®, fh§»u° kheh£oš ïUªJ btËnaW»wh®. btËna¿a bgÇah®, jh‹ fh§»uáš ïUªjnghJ f©iz _o¡ bfh©L ã‹g‰¿ tªj fh§»uR-fhªâ bfhŸiffis ÛshŒî brŒa¤ bjhl§F»wh®.
27
KjÈš mtuhš âwdhŒî¡F cŸshd¡ bfhŸif fhªâÆ‹
‘ïªâ’ bfhŸif jh‹. 1925 et«g® ïWâÆš btËna¿a bgÇah®, 1926 kh®¢ khj« jdJ ‘FomuR’ ïjÊš, “jÄʉF¤ JnuhfK«, Ϫâ ghiõÆ‹ ïufáaK«” v‹w jiy¥ã£L xU f£Liu vGâíŸsh®.
ïªâ¥ go¥gt®fËš 100¡F 3 nguhŒ k¡fŸ bjhifÆYŸs gh®¥gd®fËš 100¡F 97 ngU«, 100¡F 97 nguhŒ cŸs gh®¥gdušyh jhÇš 100¡F 3 ng®Tl go¤âU¡f kh£lh®fŸ. Mdhš gz« 100¡F
97 %ghŒ gh®¥gdušyhjh® gz« v‹gjhf F¿¥ã£LÉ£L, “ïªj¥
go¥ã‹ v©Â¡if v¥go ïUªjhY« ek¡F mij¥ g‰¿ mâf¡
ftiy x‹W« ïšiy. Mdhš, ïâš 100 ïš xU g§F ftiyTl jÄœbkhÊ¡F vL¤J¡ bfhŸtâšiy v‹gijí«, ïªâ go¤j ãuhkz®fshš ek¡F V‰gL« bfLâiaí« Ãid¡F«nghJ, ïij¥g‰¿ tUªjhkY«, ï«khâÇ gy‹ju¤j¡f ïªâ¡F eh«
ghLg£l K£lhŸjd¤â‰F«, eh« gz« bfhL¤j ig¤âa¡fhu¤jd¤
â‰F« bt£f¥glhkY« ïU¡f KoaÉšiy” v‹W, jh‹ ïªâ¥
gŸËia¤ j‹ bryÉš el¤âaijba©Â jh‹ ïiH¤JÉ£l ãiH¡F j‹idna behªJ bfhŸ»wh® bgÇah®. bjhl®ªJ ïªâia¥
gŸËfËš f£lha¥ ghlkh¡f¥glyh« v‹W« mJ bgU«gh‹ik ahsuhŒ thG« gh®¥gdušyhj k¡fS¡F¤ Ô§fhfnt Koí«
v‹gijí« vGJ»wh®. “ïªâia¥ bghJ bkhÊah¡f nt©L« v‹w ftiyíŸst®fŸ nghš, njr¤â‹ nguhš M§fh§F ãuhkz®fŸ
ngRtJ«, mij¢ r®¡fh®, gŸË¡Tl« KjÈa gyÉl§fËš f£lha¥ghlkh¡f¥ ãua¤jd¥gLtJ« ah® e‹ik¡F? ïÅ bfhŠr fhy¤â‰FŸ ïªâ¥ ãu¢rhu¤â‹ gyid eh« mDgÉ¡f¥ ngh»nwh«.
ãuhkzušyhjh®¡F V‰g£l gy Mg¤JfËš ïªâí« x‹whŒ
Koí« nghÈU¡»wJ” v‹W K‹ cz®ªJ vGJ»wh®.
ïªâÆ‹ Ô§F F¿¤J m¿ªjhY«, mt®fŸ gh®¥gd®fS¡F¥
gaªJ bfh©L«, njr¤Jnuh» g£l« tªJÉLnkh v‹W mŠáí«
btËna ngr¤ JÂtâšiy, v‹»wh® bgÇah®. “ bghJthf ïªâ v‹gJ btË khfhz§fËš ãuhkz kj¥ ãu¢rhu« brŒa¡ f‰ã¤J¤
jU« xU ɤijah»É£lJ. ïu©lblhUtU¡F« mj‹ ïufáa«
bjǪjhY« ãuhkz®fS¡F¥ gaªJ bfh©L jh§fS« x¤J¥ gho ÉL»wh®fŸ. ahuhtJ JªJ btËÆš brh‹dhš ït®fis¤
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
njr¤Jnuh»ba‹W brhšÈÉL»wh®fŸ” v‹W m¡f£LiuÆš bgÇah® TW»wh®. (‘FomuR’ 7.3.1926) xU ntis fhŠáòu« kheh£oš jÄœ¤ bj‹wš âU.É.f., k¡fS¡F ïªâ f‰ã¡f vL¤j Ka‰áfis v©Â, bfh©L tªj Ô®khd¤ij kd¤âš bfh©L ï›thW vGâÆU¥ghnuh bjÇaÉšiy.
mL¤jjhf 20.1.1929 ‘Fomuáš’ ‘ïªâ¥ òu£á’ vD« jiy¥ãš jiya§f« x‹iw vGJ»wh® bgÇah®. ïªâia¥ gu¥ò« â£l bryîfS¡fhf Ãâ âu£L« Ka‰áia¡ F¿¤J vGj tªj bgÇah®, ïªâ bkhÊ, bkhÊÆ‹ jFâ, ga‹ F¿£bjšyh«
ÉÇthf vGâÉ£L, “ï¥nghJ jÄœeh£oš ïªâ ghiõ gu¥g tªâU¥gbj‹gJ, j‰fhy« jÄœeh£oYŸs cz®¢áia xÊ¡f¢ brŒí« Nœ¢ánaahF«. Mjyhš, ïj‰F vªj gh®¥gdušyhjhuhtJ gz« bfhL¤jhš, mJ bgÇa r_f¤
JnuhfkhF«” v‹W Ko¡»wh®.
mL¤jjhf 10.5.1931 ‘FomuR’ ïjÊš ‘fjU« Ϫâí«’ v‹w jiy¥ãš k‰bwhU f£Liuia vGâíŸsh® bgÇah®. m¡
f£LiuÆš, njhH® bg. kÂaur‹ ïªâ v⮥ò¡F K‹ndhofshf¡
TW« jÄœ¥ g©oj®fis¥ g‰¿, Ó‰w¤njhL vGJ»wh®.
“Ϫâia muáaš Éõakhf M¡», mij¡ fjiu¥nghš -
V‹ fjiuÉl mâfkhf x›bthUtU¡FŸS« òF¤j¥ gh®¥gJ
v›tsî tŠrfkhd fhÇa« v‹gij ekJ nrhz»ÇfŸ mnef®
ï‹D« czunt ïšiy. jÄœ¥ g©oj®fŸ rh«giyí«
k©izí« FiH¤J NL ngh£lJnghš nkbyšyh« Ô£o¡
bfh©L át át át v‹gj‰F«, uhk uhk uhk v‹gj‰F«
cjîth®fns jÉu k‰wgo ekJ k¡fŸ ÛJ mdhtáakhf xU
ghiõ, Nœ¢á¤ âw¤âš Rk¤j¥gL»‹wnj v‹w m¿î« ftiyí«
»ilahJ v‹nw brhšy nt©oÆU¡»wJ” v‹»wh®.
ï›tÇfŸ âU.É.f.it¢ R£L»wjh? mšyJ kiwkiy mofisah? ehk« Ô£L« uhfita§fhu®fisah? ek¡F¥
òy¥glÉšiy. Mdhš, jÄH¿P®fŸ ïªâ¤ âÂ¥ig¥ g‰¿
m¡fiwa‰nw ïUªâU¡»wh®fŸ v‹gJ e‹F òy¥gL»wJ.
29
mL¤jjhf, 14.6.1931ïš e‹Åy¤âš eilbg‰w RakÇahij kheh£oš, ‘Ϫâ f©ld¤ Ô®khd«’ Ãiwnt‰w¥g£oU¡»wJ.
17.1.1932ïš ‘rk°»Uj rÅa‹’ v‹w jiy¥ãš Ϫâia v⮤J«, 18, 19.6.1932ïš eilbg‰w k‹dh®Fo RakÇahij kheh£oš M‰w¥g£l ïªâ v⮥ò brh‰bghÊîfŸ F¿¤J«
‘FomuR’ vGâíŸsJ.
13.1.1936 m‹W br‹id g¢ira¥g‹ fšÿÇÆš jÄœ¤
âUehŸ ÉHh eilbg‰WŸsJ. m›ÉHhÉš bgÇahU«, âU.É.f.î« òfœbg‰w jÄœ¥ òyt® fh.ek¢átha KjÈahU«
fyªJ bfh©LŸsd®. mâš jÄœ F¿¤J«, jÄœ ts®¢á F¿¤J«, jÄiH nk«gL¤j jÄiH kj¤âÈUªJ ãÇ¡f nt©L« vdî«, ÔghtË ngh‹w _le«ã¡ifí«, RakÇahija‰wJ«, MghrkhdJkhd ÉHh¡fis¡ bfh©lhLtijÉl jÄœ¤
âUehsh« bgh§fiy¡ bfh©lhl nt©L« vd tÈíW¤âí«
ÉÇthd brh‰bghÊî x‹¿id M‰¿íŸsh®.
bgh§fŸ ÉHhÉY« ïªâ v⮥ò m›ÉHhÉY« ïªâ v⮥ò¡ fU¤J¡fis¥ ngáíŸsh®.
“jÄœeh£oš tªJ jÄœ f‰W tÆW ts®¥gt®fsh»a gh®¥gd®fns ïªâ ghiõ, ïªâa ghiõahf nt©Lbk‹W
Ka‰á¤J bt‰¿ bg‰W tU»wh®fŸ. nfh®¤ ghiõ, murh§f ghiõ M»ait bašyh« ïªâ kakhf nt©L« v‹»wh®fŸ.
fhuz« nf¤ lhš ïªâ ghiõÆš Jsájh° ïuhkhaz« e‹whŒ
És§Fbk‹»wh®fŸ” v‹bwšyh« ngá tªj bgÇah®, njhH®
kÂaurÅ‹ ‘K‹ndho’ jÄH¿P®fis¡ F¿¤J«
F¿¥ã£LŸsh®. “jÄœ¥ g©oj®fS¡F ïij¥ g‰¿ á¿J«
ftiy ïUªjJ v‹W brhšy Koa Éšiy. jÄœ¥ g©oj®fŸ
ïªj muáašthâfË‹ T¢rY¡F« gh®¥gd®fË‹ Mâ¡f¤J¡F«
gaªJ bfh©L thia _o¡ bfh©oU¡»wh®fŸ” v‹gnj mJ.
ïªj ïo¤Jiu v§nfh elªj T£l¤âš mšy; xU fšÿÇ
T£l¤âš - khzt®fS«, nguháÇa¥ bgUk¡fS«, F¿¥ghf jÄœ¥ nguháÇa®fS« cŸs mitÆš, mJî« âU.É.f., fh.
ekátha KjÈah® ngh‹w jÄH¿P®fS« ïUªj mitÆšjh‹
jÄœ¥ òyt®fË‹ ïªâ F¿¤JŸs ftiya‰w ngh¡if¡
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
f©o¤J¥ ngáíŸsh®. “jÄH¿P®fŸjh‹ ïªâ v⮥ò¥ nghiu¤
bjhl§»d®. bgÇah® ã‹d® tªJ nr®ªJ všyh¥ òfiHí«
mtnu j£o¥ g¿¤J¢ br‹WÉ£lh®” v‹w xU brŒâ gy ÃfœîfËš ngr¥gL»‹wJ. ‘eh« jÄH® f£á’ Mtz¤âš, r¡ântš v‹w eg® vGâíŸs, ‘jÄœehL jÄHU¡nf’ v‹w üÈš, mtnu btËÆ£l xËehlhÉš vd gutyhf ï¡fU¤nj K‹
it¡f¥gL»wJ.
mt®fŸ TW« thj« - 10.8.1937 m‹W br‹id ïuhk
»UZz kl¤âš elªj bghJ¡ T£l¤âšjh‹ m‹iwa br‹id khfhz Kjyik¢r® ïuh#hÍ, mL¤j¡ fšÉah©L Kjš ïªâ f£lha¥ ghlkhf ca®Ãiy¥ gŸËfËš it¡f¥gL« v‹W
ngádh®. clnd jÄH¿P®fŸ 26.8.1937 m‹W fuªij jÄœ¢
r§f¤âš ïªâ v⮥ò¡ T£l¤ij el¤âaJ jh‹ Kjš ïªâ v⮥ò elto¡ifahf všnyhuhY« Tw¥gL»wJ. Mdhš, mj‰F K‹djhfnt 22.8.1937 m‹W ‘Fomuáš’, “Rah£áah?
gÊth§F« M£áah?” v‹w jiy¥ãš xU jiya§f¤ij bgÇah® vGâÆU¡»wh®. mâš, M§»nya® M£áiaí«, gh®¥gd M£áiaí« x¥ã£L ïu©L¡F« xnu bfhŸifjh‹
v‹»wh®. “m¡»ufhu¢ rÅa‹fŸ ãÇ£oZ r®¡fhiu ruzhfâ milªJ kªâÇ °jhd¤âš mk®ªJ M£á brY¤j Mu«ã¤jJ
Kjš x›bthU JiwÆY« gÊ th§F« Fz¤ijí«, m¡»ufhu Mâ¡f¤ij v‹bw‹W« ÃiyÃW¤J« ftiyí« bfh©L Nœ¢á M£á el¤j¥g£L tU»wJ” v‹W bjhl§F« mªj Ú©l jiya§f¤â‹ ïilÆš - “ï‹W ek¡F bjhšiyahí«, e«
RakÇahij thœî¡F <dkhfî« ïUªJ tU« M£á gh®¥gd M£ánaahF«. ãÇ£oZ M£á¡F v¥goahtJ ãÇ£oZ bfho gw¡f nt©oaJjh‹ mj‹ K¡»a¡ bfhŸifnah mnjnghš gh®¥gd M£á¡F« v¥goahtJ gh®¥gdušyhj k¡fis mG¤â mʤJ gh®¥gd M£áia (kDÚâ bfhL§nfhš M£áia) ÃiyÃW¤j nt©L« v‹gnjahF«” v‹»wh®.
mJk£Lkšyhkš, ïuh#hÍ jiyikÆyhd fh§»u°
M£á¥ g‰¿ jÄœehL fh§»u° f£áÆ‹ brayhsuhf ïUªj nry« v°.É. ïuhkrhÄ, ïuh#hÍ mik¤j mik¢ruit g‰¿
31
btËÆ£oUªj m¿¡ifia¥ g‰¿¡ F¿¥ãL»wh®. “m¡»ufhu kªâÇ M£áia nry« ghÇ°l® v°.É.uhkrhÄ rÇahd cgkhd¤Jl‹ tU¤J¡ fh£odh®. mjhtJ ï‹iwa M£áia xU ãns¡ Éahâ¡F x¥ã£lh®” v‹gij vL¤Jiu¤J,
“m¡»ufhu M£á ï‹W e« k¡fË‹ m¿î, Rjªâu«, bghUshjhu«, ehfÇf« M»a _‹W eh‹F fhÇa§fËY«
btË¥gilahŒ ijÇakhŒ gÊ th§F« j‹iknahL ifit¤J
fhÇa§fis¡ fh£L ÄUf¤jdkhŒ el¤j Mu«ã¤JÉ£lJ. kÅj r_f m¿it ghœgL¤j nt©oaj‰fhfnt Ϫâ ghiõia¤
jÄœ k¡fŸ go¤jhf nt©L« v‹W f£lha¥gL¤J« fšÉia¤
âÂ¥gij” vL¤J¡ fh£L»wh®. “fšÉ Éõa¤âš ïu©L K¡»a Éõa« ifahs¥gl nt©oaJ mtáa« v‹gij vtU« kW¡f KoahJ. x‹W fšÉahš k¡fS¡F¥ gF¤j¿î« RakÇahij cz®¢áí« V‰glnt©L«” v‹bwšyh« vGâÉ£L, ïªâ â¡f¥g£lhš gh®¥gdušyhj khzt®fŸ rªâ¡f ïU¡F«
ã‹dilîfis És¡»a bgÇah®, jÄœ¥ g©oj®fis neh¡»
j‹ Ó‰w¤ij btË¥gL¤J»wh®.
“f«guhkhaz¤â‹ fU¥bghUŸ f©Lão¤j k¡fËš 100¡F 5 ngU¡fhtJ RakÇahijnahL r_f¥ g‰nwh, jhŒbkhÊ¥
g‰nwh ïU¡»wJ v‹W ahuhtJ brhšy Koíkh? v‹W
nf£»‹nwh«. MÇa ïuhkhaz« bfhS¤j¥gl nt©L« v‹W
MâÆš eh« brh‹d fhy¤âš, “ïuhkhaz¡ fij MghrkhdJ, btW¡f¤jFªjJ, Ñœ k¡fŸ ïa‰ifiaí«, bf£l Fz§fisí«
á¤jÇ¥gJ v‹W«, Mdhš f«g‹ fɤâw«, jÄÊ‹ fiy¤âw«
KjÈait f«guhkhaz¤âš ky¤âš »l¡F« K¤J¥nghš bghâªJ »l¥gjhš mij vÇ¡f¡TlhJ” v‹W« brh‹d f«guhkhaz¡ fU¥bghUŸ g©oj®fŸ ï‹W g¡fh g£luhd M¢rhÇ ah® Jsájh° ïuhkhaz« go¥gj‰fhf Ϫâia¡
FHªijfS¡F¡ f£lha¥ ghlkh¡f nt©L« v‹W brhšÈ, mj‰F nt©oa fhÇa§fŸ brŒJ tU«nghJ, “kidÉia k‰bwhUt‹ nriyia mÉœ¤J¥ gyh¤fhu« brŒtij¥ gh®¤J¡
bfh©oUªj åu®fŸ fij (kfhghuj«) nghš ï‹W thŒ âwthkš moikahŒ, Jnuh»ahŒ jÄœ khJ¡F Jnuh»ahŒ 剿U¡F«
fhuz« v‹d v‹W nf£»nwh«” vd kfhåu®fŸ v‹W Õ‰¿¡
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
bfh©l Õk‹, m®¢Rd‹ cŸË£l gh©lt®fŸ K‹ mt®fsJ
T£LÇik kidÉ Juîgij (ghŠrhÈ)Æ‹ J»iy cǤjnghJ
be£il ku§fshf Ëwij¥nghš, Ú§fŸ bgUikahf m‹id v‹W ngh‰W« jÄœ¥ bg©Q¡F Mg¤J tU«nghJ
thshÉU¡F« jÄœ¤ Jnuhf¤ij¡ fLikahf rhL»wh® bgÇah®.
mnjhL É£LÉlÉšiy bgÇah®. bjhl®ªJ m¤jiya§f¤âš jÄœ¥ g©oj®fŸ v›Éj vâ®Éidí« M‰whkš »l¥gij¡
f©L nkY« bgh§F»wh®.
“ekJ jÄœ¥ g©oj® f«guhkhaz¤âš fU¥bghUŸ
njlî«, âUÉisahlš òuhz¤J¡F 77 MtJ ciu vGjî«, bgÇa òuhz¤J¡F 113 MtJ ciu vGjî« jh‹ jFâíilat®
fshfî« ftiy cilat®fshfî«” cŸsij¡ f©o¡»wh®.
“ïªj eh£oš c©ik¤ jÄœ ïu¤j« XL« k¡fŸ xUt®
ïUtuhtJ ïU¡»wh®fsh v‹nw rªnjf¥gl nt©oÆU¡»wJ”
v‹»wh®, bgÇah®
njhH® kÂaur‹ bgUÄj¤njhL F¿¥ãLtij¥nghy, jÄH¿P®fŸ ïªâ v⮥ò¡F tÊfh£oÆUªjhš ïªj¡ nfhg«
bgÇahU¡F v¥go tªâU¡f Koí«?
“Mifahš, M§fh§FŸs jÄœ k¡fŸ bghJ¡ T£l«
ngh£L, ïªj Nœ¢áia¡ f©o¤J¤ Ô®khd« ngh£L nk‹ik j§»a ft®dU¡F«, jÄœ ntshs kªâÇ fd« lh¡l® R¥guha‹
mt®fS¡F«, MÇa kªâÇ fd« M¢rhÇahU¡F«, g¤âÇif fS¡F« bjÇa¥gL¤j nt©L«” v‹W 22.8.1937 ‘Fomuáš’
jiya§fkhf vGJ»wh®.
m¥go¥g£l nt©LnfhS¡»z§f, 27.8.1937 m‹W fuªij jÄœ¢ r§f¤âš el¤j¥g£l ïªâ v⮥ò¡ T£l¤ij¤jh‹
10.8.1937ïš ïuh#hÍÆ‹ f£lha ïªâ v⮥ò m¿É¥ò¡F vâuhd Kjš vâ®Éid v‹W«, bgÇah® mj‰F¥ ã‹dnu ïªâ v⮥ò¥
nghÇš ïizªJ bfh©lh® v‹»wh®fŸ ïªj m¿P®fŸ! ãwU¡F
Mnyhrid brh‹dnjhL ÃW¤â¡ bfhŸsÉšiy bgÇah®. 1.7.1937
Kjš, ehnslhf kh‰w¥g£L btËtªJ bfh©oUªj jkJ
‘ÉLjiy’Æš V‰bfdnt btËÆl¥g£oUªj nahridia ï¤jiya§f¤âš Û©L« vL¤Jiu¡»wh®.
33
“âUbešntÈÆÈUªJ xU ‘#hjh’ mjhtJ jÄœ ghiõ mãkhd« bfh©l k¡fŸ Kiwp£L¡ T£l« x‹W bjhl§», nenu br‹id tiuÆš fhšeilahŒ elªJ, tÊÆš M§fh§F
T£l« ngh£L, Ô®khdK« brŒJ k¡fS¡F ïªâ¥ òu£ilí«
Nœ¢áiaí« És¡»¡ bfh©LnghŒ ruzhfâ kªâÇfS¡F¤
bjÇɤJ¤ jÄiH¡ fh¥gh‰wî«, Énuhjkhd Nœ¢áia mÊ¡fî« Ka‰á¡f nt©oaJ K¡»a flikahF«” v‹w braš â£l¤ijí« K‹ it¡»wh®.
ïuh#hÍ 10.08.1937ïš m¿É¤âUªjhY« f£lha ïªâ, mL¤j fšÉah©oš, mjhtJ 01.06.1938ïš gŸËfŸ nfhil ÉLKiw¡F¥ã‹ gŸËfŸ âw¡f¥g£l ã‹d®jh‹ eilKiw¡F
tªjJ. 03.06.1938 m‹W RakÇahij ïa¡f K‹d¤ jiytU«, ïªâ v⮥ò¥ nghÇ‹ Kjš r®thâfhÇahf m¿É¡f¥g£l tUkhd br.bj. ehaf«, r©Kfhdªj mofŸ M»nah® ifJ
brŒa¥g£L ïu©L khj áiw¤ j©lid tH§f¥g£lJ.
ïªâ v⮥ò ãu¢rhu¥ gil
RakÇahij ïa¡f K‹ndhofshd ‘efu öj‹’ MáÇa®
kzit âUkiyrhÄ, g£L¡nfh£il mH»ÇrhÄ, _tÿ®
ïuhkhÄ®j¤ j«khŸ, I.FkhurhÄ¥ ãŸis KjÈa 100 ng®fis¡
bfh©l ïªâ v⮥ò fhšeil¥ ãu¢rhu¥ gil 01.08.1938 m‹W
âU¢á ciwôÇÈUªJ òw¥g£L, 42 ehŸfŸ, 87 bghJ¡ T£l§
fis el¤â, 928 »nyh Û£l®fŸ ga¤J 11.09.1938 m‹W
br‹idia milªjJ. m§F elªj ïªâ ãu¢rhu¥ gilia tunt‰W br‹id fl‰fiuÆš kiwkiy mofŸ jiyikÆš eilbg‰w T£l¤âšjh‹ ‘jÄœehL jÄHU¡nf’ v‹w KH¡f«
Kj‹Kiwahf bgÇahuhš K‹ it¡f¥g£lJ.
ehty® nrhkRªju ghuâah®, butu©¤ mUŸ j§ifah, _tÿ® ïuhkhÄ®j¤j«khŸ, g©oij ehuha m«ikah®, t.gh.
jhkiu¡ f©Â m«ikah®, ntÿ® õ®òÔ‹, âU¥ó® bkhŒÔ‹
ngh‹w jiyt®fS«, jÄH¿P®fS« m¡T£l¤âš fyªJ
bfh©lh®fŸ. ï› tunt‰ò¡ T£l¤âš jÄH¿P®fŸ
ïU¡»wh®fns v‹W áy® mŒíw¡TL«. ï¥g¤â¡F ïu©L¥
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
g¤â¡F K‹dhš F¿¥ãl¥g£l ‘FomuR’ jiya§f¤â‹ ïWâ¥
gFâiaí«, mL¤JtU« g¤âiaí« go¤jhš mªj mŒa« ÔU«.
“ïªj rka« jÄœ k¡fŸ ö§» ïU¥gh®fnsahdhš jÄœ
k¡fŸ ã‹dhš c©ikÆnyna N¤âu®fshfnt M»Él nt©otU«. ïâš fh§»u°, #°o°, RakÇahij v‹w ãÇîfnsh, M°âf«, eh°âf« v‹w cz®¢áfnsh, irt«, itzt« v‹»‹w rka ngjnkh nt©oaâšiy v‹gnjhL, MÇaušyhj jÄœ k¡fŸ ahtU« x‹W To Ka‰á¤J ntiy brŒa nt©oaJ mtáaK« mtruKkhd fhÇa« v‹gij ftiynahL bjÇɤJ¡ bfhŸ»nwh«” v‹W Ko¡F« mªj jiya§f¤â‹ tÊahf bghJ vâÇahf jÄœ k¡fS¡F tU»‹w ïªâ¤ âÂ¥ig všyh ntWghLfisí« xJ¡» it¤JÉ£L
v⮥ngh« v‹w mutiz¡F« ngh¡F bgÇahÇlK«, miH¥ig V‰W ïizí« bgUªj‹ik M°âf, irt, fh§»u°
jiyt®fS¡F« ïUªJŸsJ v‹gij m¿a Koí«. mªj áªjid¥ ngh¡F eh« bgUiknahL v©zî«, ng¡ fh¡fî«, e« jiyKiw¡F É£L¢ br‹w MHkhd ghlkhfnt eh« fUj nt©L«.
35
jÄœehL jÄHU¡nf F¿¤J
nkY« njhH® kÂaur‹ m›îiuÆš ‘jÄœehL
jÄHU¡nf’ KH¡f« Kj‹KjÈš vG¥ãaJ g‰¿
ngáíŸsij¡ F¿¤J« áy És¡f§fis¤ ju ÉU«ò»nwh«.
KjÈš njhH® kÂaur‹ TWtij¥ gh®¥ngh«.
1938-š br‹idÆš elªj ïªâ v⮥ò¥ bghJ¡
T£l¤âš ‘jÄœehL jÄHU¡nf!’ v‹w KH¡f«
vG¥g¥g£lJ. mªÃfœî g‰¿ â.K.f.É‹ Kj‹ik¤
jiyt®fËš xUtuhf És§»a ehty®. ïuh.beLŠ
brÊa‹ vGâa ‘â.K.f’ v‹w jiy¥ãš cŸs üÈš TWtij¥ ghU§fŸ.
“ïªâa¤ Jiz¡ f©l¤âÈUªJ jÄHf« jÅna ãÇa nt©L« v‹w fU¤J ïªâ v⮥㋠Éisthf 1938-š cUth»aJ. ïªâahÉ‹ njáa bkhÊahfî«, M£á bkhÊahfî«, bghJ bkhÊahfî« M¡»L«
neh¡f¤âš jÄHf¤âš f£lha ïªâ òF¤j¥g£l neu¤âš, jÄHh®t« bfh©l ngu¿P®fS«, bghJ k¡fS« mªj f£lha ïªâia¤ ÔÉukhf v⮡F« gÂÆš
<Lg£lh®fŸ. ïªâ v⮥ò jÄHf¤â‹ gy gFâfËY«
X§» tsu¤ bjhl§»aJ.
1937-M« M©oš M¢rhÇah® Kjyik¢ruhf ïUªj fhy¤âš njh‹¿a ïªâ v⮥ò ïa¡f« k¡fŸ
cŸs¤âš jÄHh®t¤ijí«, jÄHÅ‹ g©ila bgUikfisí«, mt‹ M©L òfœ bg‰w tuyhWfisí«, jÄÊy¡»a§fË‹ áw¥òfisí«
öÉaJ. tleh£L ïªâ Vfhâg¤âa Mâ¡f«, tleh£L
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
muáaš Mâ¡f¤ijí«, bghUshjhu Mâ¡f¤ijí«, thÂf Mâ¡f¤ijí« ehsilÉš jÄœ¥ ngu¿P®fS¡F cz®¤â‰W.
mj‹ Éisthf 1938 M« M©L nk â§fËš br‹id¡
fl‰fiuÆš T£l¥ bg‰w khbgU« ïªâ v⮥ò¥ bghJ¡ T£l¤âš
‘jÄœehL jÄHU¡nf Mf nt©L«’ v‹w Ô®khd¤ij K‹bkhʪjt® nguháÇa® kiwkiyaofŸ Mth®fŸ. mjid tÊbkhʪJ ngáat®fŸ bgÇah® ïuhkrhÄ, r.nrhkRªju ghuâah®
Mth®fŸ.
ehty®. beLŠbrÊa‹ mt®fË‹ ïªj¡ T‰W eh‹ ifÆš it¤JŸs ‘â.K.f.’ v‹W bga® jh§»a üÈš cŸsJ. mªüiy ehty® beLŠbrÊa‹ vGâíŸsh®. mªüš 1961 M« M©L Kjš gâ¥ghf tªJŸsJ. eh‹ go¤j gFâ ïªüÈ‹ 10, 11 g¡f§fËš cŸsJ. ïªj ïl¤âš ïu©L fU¤Jfis¥ gâî brŒJ bfhŸs nt©L«. jŤ jÄœeh£o‰fhd Kj‰Fuš bfhL¤jt®fŸ
jÄH¿P®fŸ. ï¡Fuš m¿P®fŸ Fuyhf k£L« RU§» Élhkš mjid k¡fŸ Fuyhf¥ gu¥ãat® bgÇah®.”
ïJ jh‹ njhH® kÂaur‹ ciuÆš ïUªJ ï¥nghJ eh«
vL¤J¡ bfhŸS« gFâahF«.
â.f.- â.K.f.É‹ bt›ntW Ãiy¥ghLfŸ
KjÈš njhH® kÂaur‹ Mjhukhf¡ ifah©oU¡F«, ehty® ïuh.beLŠbrÊa‹ vGâíŸs ‘â.K.f.’ v‹w jiy¥ãyhd üš F¿¤J«, mJ vGj¥g£l fhy« F¿¤J« gh®¥ngh«.
“1949-š m©zhî«, mtUl‹ gy K‹d njhH®fS«
bgÇahÇl« ïUªJ ãǪJ br‹W âuhÉl K‹nd‰w¡ fHf« v‹w xU òâa mik¥ig¡ f©ld®. bjhl¡f¤âš v§fS¡F« jiyt®
bgÇah®jh‹; vdnt â.K.f.î¡F bghJ¢ brayhs® k£Lnk ïU¥gh®; jiyt® eh‰fhÈ fhÈahfnt ïU¡F« v‹W T¿dh®fŸ. ‘MY¡F
ÉGjhf ïU¥nghnka‹¿ thiH¡F¡ f‹whf ïU¡f kh£nlh«’
v‹wh®fŸ. mjhtJ “bgÇahÇ‹ rKjha¥ òu£á¥ gÂfS¡F
Mjuthf (‘MY¡F ÉGjhf’) â.K.f. ÉFnk m‹¿, j§fŸ
ts®¢á¡fhf¤ j§fis cUth¡»a bgÇahÇ‹ ïa¡f¤ij mÊ¥gt®fshf (‘thiH¡F¡ f‹whf’) ïU¡f kh£nlh«” v‹wh®fŸ.
â.f.î«, â.K.f.î« xnu ïy£áa¤ij¡ bfh©l ïU ntW ïa¡f§fŸ;
37
ïy¡F x‹W jh‹. ïa¡f§fŸ jh‹ ïu©L – v‹gij “â.f.î«
â.K.f.î« ïu£il¡ FHš J¥gh¡»” v‹W T¿¡ bfh©lh®fŸ.
v‹whY«, k¡fis¡ TW ngh£L, nkš ÑHhf mL¡», #hâa mL¡»‹
c¢áÆš mk®ªJ bfh©L, m¡f£lik¥ig¤ j§fŸ j‹dyD¡fhf òÅj«, ntj«, flîŸ, òuhz« v‹bwšyh« òS», mªj #hâa¡
f£lik¥ig¡ fh¥gh‰w¤ Jo¡F« MÇaU¡F (gh®¥gdU¡F) vâuhf
‘âuhÉl®’ v‹w milahs¤J¡FŸ, MÇa¥ g©gh£lhš eR¡f¥gL« ‘N¤âu®fis’ x‹W âu£o el¤â tªj rKjha¥ òu£á¡F, g©gh£L¥ òu£á¡bfd bgÇahU«, RakÇahij ïa¡fK«
K‹ÅW¤â tªj vâ®îfshd MÇa®, âuhÉl® v‹gij¥
òw¡f¤jd®.
tl¡F, bj‰F vd, Ãy¥gu¥òfis vâ®îfshf¡ fh£o (tl¡F
thœ»wJ; bj‰F njŒ»wJ) bgÇahÇ‹ g©gh£L¥ nghiu¡
FH¥ãao¤jd®. ï¥ngh¡if¥ bgÇah® fLikahf Ék®á¤jh®.
“R«kh tl¡F thGJ, bj‰F njíJ v‹W T¿¤ âÇtJjhdh bghJ¤ bjh©L? mnl! gh®¥gh‹ thœ»‹wh‹; jÄH‹ njŒ»‹wh‹
v‹W vL¤J¢ brhšÈ, mj‰F¥ gÇfhu« fhQtJ mšyth bghJ¤
bjh©lhF«” v‹wh® bgÇah®. (ÉLjiy 27.04.1961) ï‹W ‘thG«
tl¡F¡F’ j§fis, j§fŸ CHš brh¤ij¡ fh¤J¡ bfhŸs thšão¤J ÉgJ ntW brŒâ.
âuhÉl® K‹nd‰w¡ fHf« v‹W bga® N£lhkš òJ¡
f£á¡F¤ âuhÉl K‹nd‰w¡ fHf« v‹W it¤J¡ bfh©lj‰F
m©zh És¡fK« jªjh®. “âuhÉl® K‹nd‰w¡ fHf« v‹W TW«
bghGJ mâš âuhÉl® k£Lnk m§f« bgwyh« v‹W vG¥òtjhf mikªJ ÉL»wJ. ï¥nghJŸs cyf¢ NœÃiy¡F, fhy¥ ngh¡F¡F
ïJ cfªjjhf vd¡F¥ glÉšiy. e«Kila f£áÆ‹ ïy£áa«
âuhÉl eh£il brGikahd óÄahf¥ ng¡ fh¥gjhF«.
m¤jifa âuhÉl k©Âš âuhÉl® k£Lnk thHyh« v‹W
tiuaiw brŒtJ FW»a neh¡fkhF«. ï§nf âuhÉlK« thHyh«; MÇaK« thHyh«” - 17.09.1949 br‹id uhã‹r‹ ó§fhÉš eil bg‰w â.K.f. bjhl¡f ÉHh bghJ¡ T£l¤âš ‘m©zh’ ngáaJ.
Éehaf® bgh«ik cil¥ãš â.K.f.É‹ Ãiy¥ghL
MÇa¥ g©gh£L ÃWtdkhd ïªJ kj¤â‹ Kj‹ik¡
flîshf ÃW¤j¥gLtJ Éehaf®. MÇa muáaš f£lik¥ghd
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
ïªâahit¡ fh¥gh‰w ‘bkhÊtʤ njáa«’ v‹gij kW¤J
‘g©gh£L¤ njáa«’ vd¡ T¿ âir âU¥ò« bgU«gh‹ik thj«
ngR« ïªJ kj bt¿a®fŸ, áWgh‹ik k¡fS¡F vâuhd csÉaš cUth¡f¤J¡F ï¥nghJ« ga‹gL« Kj‹ik ÉHhî« Éehaf®
C®ty« jh‹.
ïªJkj moik¤ jisÆÈUªJ jhœ¤j¥g£nlh® ÉLjiy bgw òu£áahs® m«ng¤f® nj®ªbjL¤J, 1956-š j‹id ïiz¤J¡
bfh©l kh®¡f« ò¤j kh®¡f« MF«.
ïu©L brŒâfisí« ïiz¥gJ nghy 1953 M« M©L
ò¤j® ãwªjehŸ (27.05.1953) m‹W khiy 6.30 k¡F “v‹id Ñœ
#hâahf¥ ãw¥ã¤jj‰fhf cil¡»nw‹; v‹id¢ N¤âu‹, ntákf‹
v‹W f‰ã¤jj‰fhf cil¡»nw‹ v‹W T¿athnw, j§fŸ bryÉš brŒj / th§»a ãŸisah® bgh«ikfis cilí§fŸ” v‹W
bgÇah® m¿É¤jh®.
Mdhš MY¡F ÉGjhf ïU¥ngh« v‹W brh‹d â.K.f.,
“eh§fŸ ãŸisahiuí« cil¡f kh£nlh«; ãŸisahU¡F¤
nj§fhí« cil¡f kh£nlh«” v‹W Fj®¡f« ngáaJ.
mªj rka§fËš â.K.f.nt Tl MÇauhtJ âuhÉluhtJ
v‹W ngr¤ bjhl§»ÆUªj fhy«. mj‰F¥ gâš brhšY« tifÆš jUkòÇ kht£l« bgh«ÄoÆš M‰¿a brh‰bghÊÉš bgÇah®
És¡f« brh‹dh®. (ÉLjiy 07.09.1953) mjhtJ “ï‹iwa âd«
MÇa® – âuhÉl® v‹w ãÇÉid ïu¤j¥ gߣirÆ‹ ngÇš mšy; mšyhkš fyh¢rhu, gH¡ftH¡f, mDZlhd¤â‹ goahF« v‹gij midtU« czu nt©L«” v‹»nwh«. “ïªj fh§»uR¡fhu®fŸ, f«ôÅ°LfŸ v‹gt®fŸ kh¤âu« ïªj¥go MÇauhtJ, âuhÉluhtJ v‹W nf£gJl‹, gh®¥gd®fis mŒa®fŸ v‹W
brhšÈ¡ bfhŸtnjhL, e«kt®fŸ v‹W brhšÈ¡ bfhŸS»w, e«ÄlÄUªJ ãǪJ nghdt®fS« ïªj¥gona, ïªj eh£L¥
gh®¥gd®fŸ MÇa®fŸ mšy v‹gjhf¢ brhšy Mu«ã¤J
É£lh®fŸ. fh§»u°, f«ôÅ°¤ v‹d? nrhõÈ°LfŸ všnyhU«
gh®¥gd Mâ¡f¤âYŸs f£áfŸ jh‹; ï‹D« bfhŠr ehËš f©Ù® JËfS¡F« (â.K.f.î¡F«) mtnd jiytdh» ÉLth‹.”
v‹w msî¡F¡ fLikahf¥ bgÇah® Ék®á¡»wh®. â,K.f.î¡F¥
gh®¥gd¤ jiyik ï‹W tiu V‰glÉšiy v‹whY«, mâÈUªJ
39
ãǪJ nghd m©zh â.K.f.î¡F 1980fË‹ ïWâÆš V‰g£lij ehk¿nth«.
f¤â it¤J¡ bfhŸS§fŸ !
mL¤jjhf, 1953 m¡nlhgÇš M¤öÇš elªj kheh£oš, MÇa®fŸ ö©o ÉL« t‹KiwfËš ïUªJ j«ik¥ ghJfh¤J¡
bfhŸs “âuhÉl® fHf¤jt® midtU« 6 m§Fy Ús¤J¡F¡
Fiwahj f¤â it¤J¡ bfhŸS§fŸ” vd Ô®khŤjJ âuhÉl®
fHf«. â.K.f.nth “f¤âia¤ Ô£lhnj, j«ã! ò¤âia¤ Ô£L” v‹W
FW¡Frhš X£oaJ. ah® ahU¡F vJ kG§»ÆU¡»wnjh mij¤
Ô£o¡ bfhŸs£L« v‹wh® bgÇah®.
‘flîns ïšiy’ v‹w bfhŸif bfh©l âuhÉl®
fHf¤âÈUªJ ãǪJ nghdt®fŸ “x‹nw Fy«; xUtnd njt‹”
v‹w âU_yÇ‹ tÇfis, xU âiu¥gl¤â‹ KoÉš m©zh ga‹gL¤j, mijna j§fŸ flîŸ bfhŸif v‹gJ nghš fh£o¡
bfhŸs¤ bjhl§»d® â.K.f.Éd®.
m©zh vGâa ‘ntiy¡fhÇ’ ehlf« ‘#Û‹jh® ntjhry KjÈah®’ kd« âUªâ ngR« trd£njhL Ãiwî bgW«. mªj trd«: ‘gz¤ âÄU« #h⤠âÄU« xÊa nt©L«’ v‹W« ‘x‹nw Fy« xUtnd njt‹’ v‹W« eh£L k¡fS¡F ciu¥ngh«. “x‹nw Fy«, xUtnd njt‹” ï¥go Ko¡f¥g£lJ mªj ehlf«.
mj‰F vâ®Éidahf “flîns ïšyhj f£áÆÈUªJ ãǪj mt‹ f©l K‹nd‰w«, xU flîŸ c©L v‹gJ jh‹” v‹wh®
bgÇah®. (ÉLjiy 10.07.1960)
“1959-š F«gnfhz¤âš elªj ÃâaË¥ò¡ T£l¤âš, “xU
flîŸ c©L v‹W«, mjid¡ F«ãL§fŸ” v‹W« bgÇah®
T¿ajhf xU â.K.f. VL vGâaJ. mj‰F¡ ‘f©Ù®¤ JË’ (â.K.f.) g¤âÇ¡if x‹W, “m©zh ghijÆš bgÇah® tªJ É£lh®” v‹W
<d¤jdkhd KiwÆš nrâ btËÆ£LŸsJ.
f©Ù®¤ JËfŸ mJtiu xU flîŸ v‹W T¿dh®fsh«!
eh‹ ïšiy v‹W kW¤J tªnjdh«! ï‹W jh‹ jtiw cz®ªJ
xU flîŸ v‹w mt®fË‹ tÊ¡F tªâU¡»nwdh«!
g¤âÇ¡if¡fhu‹fËš vtD« nah¡»a‹ »ilahJ. všnyhU«
ï¥go¥g£l mnah¡»adhf¤jh‹ M»ÉL»wh‹. ehD« khd§
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
bfl¤jh‹ ït®fis¥ g‰¿¥ ngR»nw‹. xUtD¡fhtJ khd
<d¤ij¥ g‰¿¡ ftiyna ïšiyna!” (‘ÉLjiy’ 24.11.1959) v‹W
bgÇah® fLikahf¢ rhodh®.
j§fŸ Raey¤J¡nf vÅD«, m‹iwa ïªJ rKjha¤âš ÃyÉ tªj cl‹f£il Vwš, FHªij kz«, eugÈ, njtjhá Kiw M»a fh£LÄuh©o Kiwfis¤ jil brŒJ«, fhy§fhykhf¡ fšÉ
kW¡f¥g£L tªj ciH¡F« k¡fS¡F¥ bghJ¡fšÉ Kiwia¡
bfh©L tªJ« ïUªjd® M§»nya®. j§fË‹ kj¥ão jsU»wJ
v‹W fUâ j§fŸ ntjfhy nk£oikfis Û£L ÃWî« tŠrf neh¡f¤njhL “ÉLjiy¥ nghuh£l«” v‹w ntl« ó©L
eatŠrf¥ gh®¥gd®fS«, Ru©lš gÅah¡fS« eo¤J tªjd®.
r_f rk¤Jt« neh¡» ef®tj‰F, bgU«gh‹ik ciH¡F«
k¡fŸ, mo¤j£L k¡fŸ nghâa ÉÊ¥òz®î«, fšÉa¿î« bg‰W
Ãiy¥gL¤â¡ bfhŸtj‰F K‹ghf, fh§»u° v‹w gh®¥gd-gÅah T£l¤jh® if¡F ehL nghŒ ÉLtJ Mg¤J v‹W fUâdh®fŸ
bgÇah®, m«ng¤f® ngh‹w k¡fŸ jiyt®fŸ. m›to¥gil Ænyna ‘Rjªâu’ ehis, J¡f ehŸ v‹wh® bgÇah®. mªehis ï‹g ehshf m¿É¤jh® m©zh - m‹W bjhl§» V£o¡F¥
ngh£oahfnt brašg£L tªjJ â.K.f.
ïªâ v⮥ò, tF¥òthÇ cÇik, ïuhkhaz v⮥ò¥ gu¥òiu brŒJ tªj RakÇahij ïa¡f¤ij É£L btËna¿aJ«, ïªâ¤
âÂ¥ig MjǤJ tF¥òthÇ cÇikia v⮤J, f«guhkhaz¤âš bghJîilik¤ j¤Jt¤ij¡ ‘f©l¿ªJ’ f«guhkhaz¥ gu¥òiu brŒjh® éth. mnjnghš, gz¡fhu¡ f£áahd Úâ¡f£áíl‹
RakÇahij ïa¡f« cwî it¤âU¥gij¡ Fiw T¿É£L, Úâ¡f£á¡»Uªj gh®¥gdušyhjh® cz®î«, tF¥òthÇ cÇik V‰ò« ïšyhj bgU«bfhŸis gz¡fhu®fŸ Ãu«ãa fh§»u°
f£áÆš rªjh cW¥ãduh» 1937 nj®jÈš fh§»uR¡F nj®jš gu¥òiuí« brŒjh® éth. mtiu¥ nghynt tF¥òthÇ cÇik v⮥ò, ïªâ Mjuî, “ïJ muáaš f£áašy; tUzháuk(m)j®k«
fh¡f tªj f£á” vd bgÇahuhš F¿¥ãl¥g£l ïuhrháÆ‹ Rjªâuh¡
f£áíl‹ cwî vd vâU« òâUkhf všyht‰iwí« gh®¡fî«
ngrîkhf el¡fîkhf ïUªjJ â.K.f.
gh®¥gd®fis cW¥ãd®fshf nr®¥gâšiy v‹w bfhŸifnahoUªj â.K.f. gh®¥gd®fisí« nr®¤J¡ bfhŸtJ
41
v‹W« K‹dnu KobtL¤âUªjJ. mj‹ mo¥gilÆš fHf¤â‹
r£l â£l¡ FGÉš <.bt.». r«g¤, K.fUzhÃâ, ïuh. brÊa‹ M»a _tnuhL, gh®¥gd tH¡FiuPuhd É.ã.uhkidí« ïiz¤J¡
bfh©lJ â.K.f.É‹ bra‰FG. (mtuJ kf‹ ã.v°. ïuhk‹ jh‹
â.K.f.É‹ 2006-2011 M£áÆ‹ nghJ muR jiyik tH¡FiuPuhf ÃaÄ¡f¥g£oUªjh®.)
ãǪJ nghd 1949 M« M©oÈUªJ rKjha ïa¡fkhfnt bjhlU« v‹W m¿É¤âUªj â.K.f., 1956ïš elªj jdJ khÃy kheh£oš nj®jÈš <LgLtJ vd KobtL¤J, 1957-š eilbg‰w r£lk‹w, ehlhSk‹w¤ nj®jšfËš ngh£oÆ£lJ.
m¥nghJ bgÇah®, “rhâ xÊa nt©LbkÅš r£lrig¡F¥
nghŒ gaÅšiy; f©Ù®¤ JËfis (â.K.f.it)¡ nf£»‹nw‹, âuhÉl eh£L¡ bfhŸif v‹d? r£lrig nghf¡ TlhJ v‹gJ
jhnd! Ú§fS« ïj‰F K‹ r£lrig nghf nt©L« v‹W
T¿dt®fis¥ gh®¤J ã¤jyh£l« brŒa¥ ngh»wh®fŸ; tÆW
ts®¡f¥ ngh»wh®fŸ v‹W C® Cuhf¥ ãu¢rhu« brŒjt®fŸ jhnd?
m¥go¥ ãu¢rhu« brŒJÉ£L ï¥nghJ ‘K‹nd‰w«’ v‹W bga®
it¤J¡ bfh©L ï«khâÇ k¡fis Vkh‰¿dhš ïJ K‹nd‰wkh?
ã‹nd‰wkh?” (ÉLjiy 12.09.1956) v‹W nf£lh®.
nj®jÈš ngh£oÆLtjhf Koî brŒj ã‹d® â.K.f.É‹
ngh¡»š V‰g£l kh‰w§fisí« R£o¡fh£o rho tªjh® bgÇah®.
gh®¥gd®fŸ v‹gij¤ j§fŸ ïjœfËš ’ãuhkz®fŸ’ v‹W vGj¤
bjhl§»ÆUªjJ â.K.f.
“r£lrig¡F¥ nghf nt©Lkhdhš gh®¥ghDila jaî nt©L«. jh‹ vGJ« g¤âÇ¡ifÆš ‘ãuhkz®fŸ’ v‹W jh‹ vGj ïaY«. ïij¤ jhnd fh©»nwh«. ïªj <d¥ãwÉfshš v¥go ek¡FŸs cÇikfis¤ JªJ nf£fnth, vGjnth Koí«?”
(ÉLjiy 05.05.1957) v‹w nfŸÉia vG¥ãdh® bgÇah®.
jh‹ bršY»w ïl§fËš všyh« bghJ k¡fËl« bjhl®ªJ
‘gh®¥ghid’ ãuhkz‹ v‹W miHahÔ®fŸ v‹w nt©Lnfhis it¤J tªjt® bgÇah®.
“c§fS¡F cWâahf ïWâahf x‹iw¡
TW»nw‹; kwªJ« c§fŸ thÆš ‘ãuhkz‹’
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
v‹W tu¡ TlhJ; ‘gh®¥gh‹’ v‹W TW§fŸ.
f©o¥ghf ãuhkz‹ v‹W Tw¡ TlhJ.
f©Ù®¤ JËfŸ (â.K.f.) ‘ãuhkz‹’ v‹gij¤
jÉu ntW th®¤ijia cgnah»¡f
kh£lh®fŸ”
(ÉLjiy 30.06.1957)
“f©Ù®¤ JËfŸ (â.K.f.) ehL ãÇa nt©L« v‹W brhšY»‹wh‹ v‹whš mJ
òu£L. vby¡õD¡F ÉF« nghJ nj®jš ÉŠPhd« (m¿¡if) - vby¡õ‹ nkÅ
bg°nlh ngh£lh‹. mâš ehL ãÇa nt©L«
v‹w ng¢nr ïšiy. ïuh#hÍ brh‹dij¤
jh‹ brh‹dh‹.”
(ÉLjiy 27.10.1957)
“f©Ù®¤ JËfŸ gh®¥ghid¥ g‰¿
rhÄia¥ g‰¿ _¢R ÉL»wh®fsh? gh®¥gh‹
jaÉš X£L¥ ã¢ir bg‰W¥ gjÉ¡F¥ nghf nt©L« v‹nw f£á it¤J¡ bfh©oU¡
»wh®fŸ”
(ÉLjiy 07.01.1959)
“ïªj¡ f©Ù®¤ JËfŸ f£áiana
vL¤J¡ bfhŸS§fŸ! ïuhtzD¡F vâuhf ïuhk‹ fhyoÆš v¥go ÉÕlz‹ ÉGªjh ndh, mJ nghš ïªj¡ f©Ù®¤ JËfŸ gh®¥
ghÅ‹ moikfshf ïU¡»wh®fŸ. âuhÉl®
fHf« v‹whny gh®¥gh‹ thrid ïU¡f¡
TlhJ. bga® jh‹ âuhÉl K‹nd‰w¡ fHf«.
bga® it¤J¡ bfh©lh®fns jÉu, k‰wgo gh®¥ghÅl¤âš óuzkhf mŒ¡»akh» É£
lh®fŸ. ï‹iw¡F¡ f©Ù®¤ JËfŸ f£áÆ‹
tÊfh£ona gh®¥gh‹ (ïuh#hÍ) jh‹. mªj¡
f£á¡F¥ bghJ¢ brayhsuhf xU gh®¥ghid¤
jh‹ bfh©L tu¥ ngh»wh®fŸ. v§fS¡F¥
gaªJ bfh©L tuyhkh? nt©lhkh? v‹W
ïU¡»wh®fŸ.”
(ÉLjiy 28.09.1959)
“ïªj¡ f©Ù®¤ JËfŸ c§fËl« tªJ
eh§fS« âuhÉl® fHf¤âd® jh‹; K‹nd‰w«
m›tsî jh‹ v‹»wh®fns! v‹d
43
K‹nd‰w«? eh‹ gh®¥ghid¢ nr®¡f¡ TlhJ
v‹whš Ú mtid¡ f£áÆš nr®¤J¡
bfh©lhŒ! nj®jš TlhJ v‹W eh‹ T¿dhš Ú r£l rig¡F É»whŒ! ïJ Rjªâu« ïšiy,
#dehaf« ïšiy v‹W eh‹ T¿dhš Ú
ïšiy, ïšiy, ïJ #dehaf« jh‹ v‹W T¿
X£L¡ nf£»whŒ! ïJth K‹nd‰w«!”
ÉLjiy 28.10.1959)
1938-š jÄœehL ÉLjiy g‰¿¥ ngáa bgÇah®, m¥nghJ
ïUªj br‹id khfhz« jÄœehL KGtJ«, bjY§F¥ gFâ 7
kht£l§fŸ, f‹dl¥ gFâ 1 kht£l«, kiyahs¥ gFâ 1 kht£l«
M»at‰iw¡ bfh©ljhF«. ï¥nghija Mªâu, f‹dl, nfus khÃy§fËš ãw gFâfŸ m¥nghJ bfh¢á, âUth§T®, ikN®
mur®fŸ, mŒjuhgh¤ Ã#h« M»nahÇ‹ M£áÆš ïUªjd.
bgÇahU« mJtiu br‹id khfhz« v‹»w muáaš Ãy¥gu¥ãš 1956 tiu ïUªJ tªj bjY§F, kiyahs, f‹dl®fŸ M»nahÇ‹
x¤JiH¥ò fUâ ‘âuhÉl ehL âuhÉlU¡nf’ v‹W kh‰¿aik¤J¡
bfh©oUªjh®.
nkY« bgÇah® âuhÉl ehL v‹W F¿¥ã£lJ jÄœehL, Mªâuh, nfush, f®ehlfh v‹w eh‹F khÃy§fS« nr®ªj gFâia mšy; muáaš myfhd (Political Unit) br‹id khfhz¤ij¤jh‹
v‹»w nghâY«, bgÇahiu¥ bghW¤j tiu gh®¥gd-gÅah eyD¡fhf mik¡f¥g£LŸs muáaš f£lik¥ãÈUªJ jÅahf¥
ãǪj jŤ jÄœehnl mtuJ ïy£áakhf És§»aJ.
1953-š br‹id khfhz¤âÈUªj bjY§F kht£l§fis k£L« jÅahf¥ ãǤJ, et«g® Kjš ehŸ Mªâu khÃy« mik¡f¥
g£lJ. 1956 et«g® Kjš ehËš, f®ehlf«, nfus«, jÄœehL vd bkhÊ tÊ khÃy§fŸ mik¡f¥g£ld. mj‹ ã‹d® nfhÇ¡ifia
“jÄœehL jÄHU¡nf” vd âU¤â mik¤J¡ bfh©lh®.
m¡nfhÇ¡ifia jdJ ïWâ ehŸ tiu cWâahf¥ gu¥ãí« tªjh®.
jŤ jÄœehL nfhÇ¡ifia tÈíW¤â, 1960 M« M©L jÄœehL
Ú§fyhd njr¥gl vÇ¥ò¥ nghuh£l¤ij m¿É¤âUªjh®. jhD«, j‹ mik¥ò« m¥nghuh£l¤âš fyªJ bfhŸtjhf m¥nghJ ‘eh«
jÄH®’ v‹w mik¥ig el¤â tªj Mâ¤jdhU« (‘âd¤jªâ’ ïjœ
cÇikahs®) m¿É¤jh®.
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
m¥nghuh£l¤ij És¡» <nuh£oš elªj xU bghJ¡
T£l¤âš M‰¿a ciu, â.K.f. ÛJ« mt®fsJ âuhÉl ehL
nfhÇ¡if g‰¿a Ék®rdkhf k£Lk‹¿, ï‹W ‘âuhÉl®’ v‹gJ
F¿¤j vªj òÇjYÄ‹¿ Fj®¡f« ngᤠâÇ»w áy ’âO®’ jÄœ¤
njáa®fS¡F« bgÇahÇ‹ Ãiy¥gh£il¤ bjËth¡F«
x‹whF«.
‘âuhÉl®’ v‹w brhšiy k£L« it¤J¡ bfh©L bjY§f®, f‹dl®, kiyahËfŸ Mâ¡f¤ij, jÄœeh£oš c©lh¡»
it¤âU¥gjhf¡ TW« ‘öa’ jÄœ njáa®fS¡F« És¡fkhf mikí«. m¥go v‹d jh‹ TW»wh® bgÇah®? gh®¥ngh«.
•
“K‹ò âuhÉl ehL nf£lh®. ï¥nghJ mij É£L É£lh®.
jÄœehL nf£»wh®” v‹W áy® brhšYth®fŸ. ïJ
bgU«ghY« FW«ò¡fhf¡ nf£f¥gL»w nfŸÉahF«.”
•
“jÄœehL v‹gJ« âuhÉl ehL jh‹. K‹ò bjY§f‹, kiyahË, f‹doa‹ všyh« e«Kl‹ nr®ªJ ïUªjh‹.
mt®fŸ všnyhU« x¥ò¡ bfhŸS«go ‘âuhÉl ehL’ v‹W
brh‹ndh«. ï¥nghJ mtdt‹ ãǪJ mtdt‹ jŤ jÅ
khÃy« bg‰W ïU¡»‹wh‹. ‘jÄœehL’ v‹W brhšY«go ï¥nghJ jÄHf« ïU¡»wJ. Mfnt ‘jÄœehL’ v‹W
brhšY»nwh«.”
•
“ï¥nghJ âuhÉl ehLfshd eh‹F ehLfS« nr®ªJ jh‹
Mf nt©Lbk‹whš mt®fS¡F¥ ãÇa nt©L« v‹w cz®¢á c©lh? V‰g£oU¡»wjh? v‹gJ xUòw« ïU¡
f£L«. m¥gona âuhÉl ehL ãǪjhš ek¡bf‹d ïyhg«?”
•
“ï‹W v¥go jÄœehL gh®Èbk©oš k‰w 14 ehLfS¡F«
moikahf ïU¡»wnjh, mnj nghš, ehis k‰w 3 ehL
fS¡F« moikahf¤jh‹ ïU¡f nt©o tU«.”
•
“jÄœehL 3 nfho #d¤ bjhif; kiyahË x‹nw fhš nfho; f‹doa‹ 2 nfho; Mªâuh¡fhu‹ _‹wiu¡ nfho. ït®fŸ
x‹W nr®ªjhš v‹d Ãiy? k‰wt®fŸ Mnw K¡fhš nfho, jÄH‹ _‹W nfho. eh« k‰wt®fS¡F ikdhÇ£oahf¤ jhnd ïU¥ngh«?”
•
“mt®fŸ _‹W ngU« nr®ªJ gh®Èbk©¤ bk«g®fŸ 87 ng®.
45
e« jÄœeh£L¡F 41 ng® jh‹. mnj khâÇ r£lrig bk«g®fŸ
mt®fŸ _‹W ngU« nr®ªjhš Rkh® 600 ng®fŸ. ek¡F 207
ng® jh‹.”
•
“k‰wgo, flîŸ, kj, rh°âu, ïÊî xÊ¥ò cz®¢ánah, ïªâia v⮡F« cz®¢ánah, mªj (Mªâu«, nfus«, f‹dl«) eh£L¡fhu®fS¡F¡ »ilahJ. m¥òw« vj‰fhf xnu ïuh{Ía« (ehL)? vj‰fhf¡ T£L ntQ«?”
•
“Mfnt jh‹, R«kh âuhÉl ehL v‹W brhšYtJ e«Kila fhÇa¤ij¡ bfL¡f¤ jh‹ ga‹gLnk jÉu, ntW vj‰F«
ga‹glhJ v‹gij m¿a nt©L«. “ - 22.05.1960 <nuhL
brh‰bghÊî. (ÉLjiy 24.05.1960) mnj rka¤âš “X£L¡fhund ! cz®ªJ gh® !” v‹w jiy¥ãš X® m¿¡ifia¥ bgÇah® vGJ»wh®. mâš, “ehL ãÇa nt©oaJ
jh‹; mij eh§fŸ x¥ò¡ bfhŸ»nwh«; mj‰fhf¤jh‹ r£lrig¡F¥
nghf nt©Lbkd ÉU«ò»nwh« v‹W brhšY»w r£lrig
‘r®tnuhf ÃthuÂ’(mid¤J nehŒfisí« Ô®¡F«
kUªJ)¡fhu®fis¥ gh®¤J tz¡f¤Jl‹ bjÇɤJ¡ bfhŸtjhtJ”
v‹W bjhl§», “Ú r¤âa« brŒJ V‰W¡ bfh©LŸs muáaš r£l¥go r£lk‹w«, ehlhSk‹w¤âš ãÇÉidia¥ g‰¿¥ ngr Koíkh? x£Lbkh¤j jÄœehnl MjǤjhY« ehlhSk‹w¤âš ïj‰fhd Ô®khd¤ij Ãiwnt‰w nghâa gy« c©lh?” v‹bwšyh«
nfŸÉ vG¥ãÉ£L “ehL ãÇÉidÆš mtruK« m¡fiwí«
c§fS¡F ïU¡Fkhdhš c§fŸ ‘ïy£áaK« _¢R«’ mJnt jh‹
v‹whš v‹d brŒa nt©L«! r¤âa¥ ãukhzK«, rghehaf®
jaÉdhš r©l¥ ãur©lK« brŒJÉ£lhš nghJkh? ehL ãǪJ
ÉLkh?” v‹gJ ngh‹w »L¡F¥ ão nfŸÉfis¤ bjhl®¢áahf vG¥ã â.K.f.it¤ jh¡» tªj fhy« jh‹ 1961.
mJ k£Lkšy. bgÇah® giwa® ïd¥ bg©fŸ #h¡bf¤
nghLtij¡ Tl ÉU«gÉšiy v‹W fiyP® fUzhÃâ jdJ
‘KubrhÈ bgh§fš kyÇš’ fh®£^‹ ngh£L gÊ Rk¤J« msî¡F¥
nghdh®.
ïj‰fhd gâiy, bgÇah® â.K.f. Ãfœ¢á x‹¿nyna, ã‹ehËš T¿dh® v‹gJ jÅ¢ brŒâ. ( ïij¥ bg£o brŒâÆš fhzyh« )
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
ïit jh« 1961 M« M©oš ÃyÉ tªj muáaš NHš; â.f.–
â.K.f. cwî (gifik)¢ NHš.
m©zh bghJ thœ¡if¡F tªjJ v¥nghJ?
br§Fªj® 12MtJ khehL«, br§Fªj® 2MtJ thÈg®
khehL« 1934 nk khj« 20, 21 M« ehŸfËš âU¥óÇš elªjd.
ïu©lh« ehŸ kheh£oš bgÇah® ’rkj®k«’ v‹w jiy¥ãš ciuah‰¿dh®. m¥nghJ elªjJ jh‹ m©zh-bgÇah® M»nahÇ‹
Kjš rªâ¥ò.
“vd¡F bgÇahnuhL bjhl®ò V‰g£lJ 1934 M« M©oš jh‹. m¥nghJ eh‹ ã.V (Md®°) nj®î vGâÆUªnj‹. nj®î Koî bjÇahj neu« mJ. m¥nghJ nfhit¡F mL¤j âU¥óÇš xU thÈg® khehL elªjJ. m§nf jh‹ ehD« bgÇahU«
Kj‹KjÈš rªâ¤J¡ bfh©nlh«. mt® ÛJ vd¡F¥ g‰W« ghrK«
V‰g£ld. mtUila Ó®âU¤j¡ fU¤JfŸ vd¡F¥ ão¤jd.
bgÇah® v‹id¥ gh®¤J ‘v‹d brŒ»whŒ?’ v‹W nf£lh®.
‘go¡»nw‹, gߣir vGâÆU¡»nw‹’ v‹nw‹. ’c¤ânahf«
gh®¡f¥ ngh»whah?’ v‹W nf£lh®. ‘ïšiy, c¤ânahf« gh®¡f ÉU¥g« ïšiy. bghJ thœÉš <Lgl ÉU¥g«’ v‹W
gâyˤnj‹. m‹W Kjš mt® v‹ jiyt® Mdh®. eh‹ mtU¡F
Råfhu¥ ò¤âu‹ M»É£nl‹” v‹»wh® m©zh.
Mdhš m©zhÉ‹ ng¢RfËš ïUªJ« vG¤JfËš ïUªJ«, m©zhÉ‹ ts®¥ò kfdhd gÇks« bjhF¤j ‘ngu¿P®
m©zhÉ‹ j‹tuyh‰¿‹’go, m©zh, br‹id nfhɪj eha¡f®
ca®Ãiy¥ gŸËÆš Xuh©L fhy« ntiy gh®¤j ãwnf bghJ
thœÉš ïw§»dh®. mtuJ bghJ thœî nj®jnyhLjh‹
bjhl§»aJ. “1935M« M©oš eh‹ br‹id efurig m§f¤âd®
nj®jY¡F ËW njh‰nw‹” vd m©zhnt F¿¥ã£LŸsh®. nkY«
“eh§fŸ mªj¡ »Hik ïjiH¤ (etíf«) bjhl§»a neu« fh§»u°
f£á nj®jÈš khbgU« bt‰¿ bg‰W åu cyh tªJ bfh©oUªj neu«. eh§fŸ nr®ªâUªj Úâ¡ f£ánah ãiH¤âU¡»wjh ïšiyah v‹W Iíw¤j¡f Ãiy¡F M£g£L j¤jˤj neu«” v‹W«
F¿¥ã£LŸsh®. Mf, mt® Jt§»a bghJ thœî v‹gJ f£á muáaš thœî! nj®jÈš ngh£oÆL« bghJ thœî jh‹. Mf, mtuJ bghJ thœî bjhl¡f« RakÇahij ïa¡f¤âÈUªJ mšy, Úâ¡f£áÆÈUªJ jh‹.
47
Úâ¡f£áÆ‹ Vlhd ‘ÉLjiy’ bgÇah® bghW¥ò¡F
Él¥g£L, mJ âdrÇ M¡f¥g£L br‹idÆÈUªJ <nuh£L¡F
kh‰w¥g£lJ. mªj rka¤âš jh‹ – 1937-ïš ‘ÉLjiy’Æš gÂah‰w m©zh <nuhL nghŒ¢ nr®ªjh®. ‘FomuR’« m§F elªJ
tªjJ. mj‰F« Jiz Ëwh® m©zh. m¥go¤jh‹ bjhl§»aJ
bgÇah® – m©zh beU¡f«.
‘Kid kG§F«’ Mjhu§fŸ!
‘jÄœehL jÄHU¡nf’ v‹w Ô®khd¤ij K‹ bkhʪjnj kiwkiymofŸ v‹W«, bgÇah® ã‹ bjhl®ªjh® v‹W« ehty®
beLŠbrÊa‹ vGâa ‘â.K.f.’ v‹w üÈÈUªJ njhH®
bg.kÂaur‹ Mjhu« fh£L»wh®. ïJ, âuhÉl® fHf¤J¡F«
â.K.f.î¡F« ïilna ‘Ku©ghLfŸ’ Ãiwªj fhyf£l¤âš vGj¥g£l üš. ïJ F¿¤J nkY« áy tuyh‰W¤ jftšfis¥
gh®¥ngh«:
1956-ÈUªJ 1960 tiu ehty® ïuh.beLŠ brÊa‹ â.K.f.É‹
bghJ¢ brayhsuhf ïUªjh®. 1961ï‹ bjhl¡f« â.K.f.Éš <.bt.».
r«g¤, fiyP® fUzhÃâ M»nahÇilna bjhl§»a curš c¢r¤ij milªj fhy f£l«. bghJ¢ brayhsuhf tu v©ÂÆUªj fiyP® tu¡ TlhJ v‹gj‰fhf¥ gjÉÆš ïU¥gt®fŸ (m¥nghJ
fiyP® r£lk‹w cW¥ãd®) bghJ¢ brayhsuhf¡ TlhJ v‹w Ô®khd¤ij¤ Ô®khd¡ FG jiytuhf ïUªj <.bt.».r«g¤ bfh©L
tªjh® (m¥nghJ <.bt.».r«g¤ ehlhSk‹w cW¥ãd®).
vdnt r«g¤ kâaHfid ÃW¤j, fiyP® á.ã.á‰wuir ÃW¤j Koî brŒjd®. FH¥g« nt©lhbkd m©zhnt (mtU« r£l k‹w cW¥ãd® jh‹) Éâfis¤ js®¤â bghJ¢ brayhs® Mdh®.
ïªj cŸf£á¥ órš bjhl§»ÆUªj fhy f£l¤âš, â.K.f.
bjhl§f¥g£lnghJ â.K.f.î¡F¥ nghŒ, nghd ntf¤âš Û©L«
bgÇahÇl« tªJÉ£l òu£á¡ fÉP® ghuâjhr‹ 15.03.1960ïš jdJ
‘FÆš’ ïjÊš Ñœ¡f©lthW vGâdh®.
“bgÇah® fHf¤J¡F nr®¤J it¤j bgUªbjhifna, mtiu¢
R‰¿¡ bfh©oUªjt®fŸ všyh« mij RU£o¡ bfh©L Xl áªâ¡f it¡»wJ” v‹bwšyh« vGâÉ£L “ï‹W bgÇahÇ‹ Ãiyia neh¡Fnth® f©Ù® ÉLth® v‹gâš mŒaÄšiy. FUrhÄ
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
(F¤öá), bghJ¢ brayhs®, ÉLjiy¡F MáÇa®. mt® mªj ïu©L
Míj§fisí« it¤J¡ bfh©L brŒí« ntiy v‹d bjÇíkh?
m©zh¤Jiu ntiy brŒ»wh®. »is¡ fHf§fŸ všyht‰¿Y«
ãÇÉidia V‰gL¤âÉ£lh® fhÈ¥ gr§fis všyh« ifÆš ão¤J¡ bfh©L ïÊbrašfŸ mid¤ijí« brŒJ tU»wh®. ïªj ÃiyÆš r«g¤ mt®fŸ, ‘f©Ù®¤ JË¡ f£á’ia cj¿¤ jŸË
É£L¤ âuhÉl® fHf¤ij¢ nr®ªJ mij¡ fh¥gh‰¿¤ ju nt©L«”
v‹W vGâdh®.
1961 bjhl§»a rka«, r«g¤ij kiwKfkhf¤ jh¡», ‘âuhÉl ehL’ ïjÊš ‘všnyhU« ïªeh£L k‹d®’ v‹w bjhl® x‹iw vGâdh® m©zh. mâš ‘òayh®’ v‹bwhU fijkhªj‹. mJ
r«g¤ij¡ F¿¤jnj.
mj‰F vâ®Éidahf ‘m©zhÉ‹ k‹d®’ v‹w jiy¥ãš r«g£, f©zjhrÅ‹ ‘bj‹wš’ V£oš bjhl® vGj¤
bjhl§»ÆUªjh®. mJ, bra‰FGÉš r«g¤J«, f©zjhrD«
jh¡f¥gL« Ãiyia cUth¡»aJ. r«g¤ kWehŸ jdJ Éyfš foj¤ij¡ bfhL¤JÉ£lh®. r«g¤â‹ mit¤jiyt® gjÉ¡F
ehty® ïuh.beLŠbrÊa‹ nj®ªbjL¡f¥g£lh®.
mj‰F K‹djhfnt, 1961 #dtÇ 31M« ehË£l ‘FÆš’
V£oš òu£á¡ fÉP® Û©L« xU jiya§f¤ij vGâdh®. mâš,
“âU. r«g¤J â.K.f.it É£L tªJ ÉlÉšiy; Mdhš, mt®
â.K.f.Éš ïU¡»wh® v‹W« brhšÈÉl KoahJ. â.K.f.Éš cŸs bghšyhjt®fŸ v§FKŸs bghšyhjt®fŸ nghš mšy®.
filªbjL¤j bghšyhjt®fŸ. jh« bfh©oUªj ešy bfhŸiffis mt®fŸ jiyÑHhf kh‰¿¡ bfh©lt®fŸ. jÄHÇ‹ jhÈ
mW¥gijna neh¡fkhf¡ bfh©l M¢rhÇÆl« (ïuh#hÍ) T£L
nruî« x¥ã É£lh®fŸ. mªj â.K.f. gr§fŸ vâ®tu¡ f©lhš Ko¢Rkh¿¥ gr§fŸ vâ®tªjJ nghš njh‹W»‹wJ vd¡F!” v‹W
vGâdh®.
ïWâÆš, 19.04.1961 m‹W r«g¤ ‘jÄœ¤ njáa¡ f£á’ v‹w òâa f£áia m¿É¤J É£lh®. jÅ¡f£á bjhl§»a r«g¤
bgÇahiu neÇš rªâ¤jh®. “ï›tsî fhy« fʤjhtJ v‹ kfD¡F
v‹ ò¤â tªjnj v‹W v©Â k»œ»nw‹” v‹wh® bgÇah®.
m¥nghJjh‹ r«g¤ t»¤J tªj mit¤ jiyt® gjÉ¡F¤
49
nj®ªbjL¡f¥g£oUªj ïuh. beLŠbrÊa‹ bgÇahÇ‹ T‰W¡F¥
gâyoahf “m‹W âuhÉl® fHf« ãÇtj‰F¤ jªij fhuzkhf ïUªjh®. ï‹W âuhÉl K‹nd‰w¡ fHf« ãÇtj‰F¤ jika‹
fhuzkhf ïU¡»wh®” v‹W F¿¥ã£lh®. ïJ jh‹ 1961‹ bjhl¡f¡
fhyh©oš ÃyÉ tªj jÄHf muáaš NHš; â.f.- â.K.f. cwî¢
NHš.
ï¥go¥g£l muáaš NHš ÃyÉa 1961 #]iyÆš ehty®.
ïuh. beLŠbrÊa‹ vGâ btËÆ£l üšjh‹ njhH® kÂaur‹
F¿¥ãL« ‘â.K.f.’ v‹w üš. ïªj gifik¢ NHš ‘jÄœehL
jÄHU¡nf’ v‹w KH¡f¤ij KjÈš vG¥ãaJ bgÇah® jh‹
v‹gij¡Tl ehty®. ïuh.beLŠbrÊa‹ V‰W¡ bfhŸs Koahkš brŒâU¡Fnkh? ehk¿nah«.
v¥goÆU¥ãD« ehty®. ïuh.beLŠbrÊaÅ‹ T‰iw Û©L« xU Kiw gh®¥ngh«.
“1938 M« M©L nk â§fËš br‹id fl‰fiuÆš T£l¥bg‰w khbgU« ïªâ v⮥ò¥ bghJ¡T£l¤âš “jÄœehL
jÄH®¡nf Mf nt©L«” v‹w Ô®khd¤ij K‹bkhʪjt®
nguháÇa® kiwkiy mofŸ Mth®fŸ. mjid tÊbkhʪJ
ngáat®fŸ bgÇah® ïuhkrhÄ, r.nrhkRªju ghuâah® M»nah®fŸ
Mth®fŸ” v‹gnj Kj‰gFâ.
KjÈš xU kheh£oš K‹bkhÊa¥gL« Ô®khd§fŸ, K‹bkhʪJ ngáatuhš jh‹ bfh©L tu¥g£lJ v‹gJ v›tsî c©ik v‹gJ khehL el¤âa mDgt« cŸs midtU¡F«
e‹F bjÇí«. K‹djhfnt tiua¥g£L jah® ÃiyÆš ïU¡F«
Ô®khd tÇfis xUt® thá¥gh®. mJnt K‹bkhʪjh® v‹W
Tw¥gL«. eh« fUâ¥gh®¡f nt©oat‰¿š ïJî« x‹W.
mL¤jjhf ehty®. ïuh.beLŠbrÊa‹ gâÉ£LŸsthwhd br‹id fl‰fiuÆš 1938 nk â§fËš VnjD« T£l«
T£l¥g£ljh v‹gij MŒnth«. âU¢á ciwôÇš 01.08.1938 m‹W
òw¥g£L 42 eh£fŸ ïªâ v⮥ò És¡f§fisí«, nghuh£l Mjuití« âu£oathW tªj ïªâ v⮥ò¥ ãu¢rhu¥ gil tunt‰ò¡ T£l« 11.09.1938 m‹W jh‹ eilbg‰wJ. m¡T£l¤âš jh‹ “jÄœehL jÄHU¡nf” v‹w KH¡f« Kj‹Kjyhf vG¥g¥g£ljhf gšntW tuyh‰W gâîfŸ TW»‹wd.
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
Mdhš ehty® ïuh.beLŠbrÊa‹ 1938 nk â§fŸ v‹»wh®.
ek¡F¡ »il¤JŸs juîfË‹go, 26.06.1938 m‹W fh‹gfö®
fÈòšyh jiyikÆš 50,000 ng®fŸ Toa ïªâ v⮥ò¡ T£l«
elªJŸsJ. mâš bgÇah®, m©zh, ».M.bg. ÉRtehj«, nf.v«.
ghyR¥ãukÂa« M»a ehšt® k£L« ngáíŸsd®. mL¤jjhf 31.07.1938 m‹W br‹id fl‰fiuÆš 60,000 ng® Toa ïªâ v⮥ò¡
T£l« r®. ã.o.uhr‹ jiyikÆš elªJŸsJ. mâš v‹.É. eluhr‹, lh¡l® jUkh«ghŸ, kiw.âUehî¡fuR KjÈnah® ciuah‰¿íŸsd®.
Mdhš, ïuh. beLŠbrÊa‹ üÈš cŸsJ nghš 1938 nk khj« vªj ïªâ v⮥ò¡ T£lK« br‹id fl‰fiuÆš eilbgw Éšiy. Mdhš 28.05.1938 m‹W âU¢áÆš ïªâ v⮥ò thÇa§fË‹ kªâuhnyhrid¡ T£l« v‹gjhf xU T£l« ehty®
nrhkRªju ghuâah® jiyikÆš ToíŸsJ. mâšjh‹ br‹id khÃy ïªâ v⮥ò thÇa« (The Anti-Hindi High Command) mik¡f¥
g£lJ. mâY« jŤ jÄœehL Ô®khd« vJî« Ãiwnt‰w¥
g£ljhf¤ bjÇaÉšiy.
Mdhš njhH® kÂaur‹ bgU« c‰rhf¤Jl‹
F¿¥ã£oU¥gJ ngh‹wbjhU brh‰bghÊî«, Ô®khdK« ntW áy T£l§fËš ngr¥g£LŸsd.
1937 m¡nlhgÇš br‹id bghJ¡ T£lbkh‹¿š ngáa nrhkRªju ghuâah® “ jÄœ¥ g©gh£il¡ fh¥gj‰fhf¤ jÄœ khÃy«
mik¡f¥gl nt©L« “ v‹W« ïªâ v⮥ò¥ nghuh£l fhy« jh‹
ïj‰F cfªj jUz« v‹W« ngáíŸsh®.
mJ nghynt 12.10.1937 ïš âUbešntÈ jÄœ¥ ghJfh¥ò¢
r§f¤â‹ rh®ãš jÄH¿P® v«.v°.ó®zȧf« ãŸis jiyikÆš nrhkRªju ghuâahU«, m©zhî« ciuah‰¿a bghJ¡ T£l¤âš
“jÄœ khÃy« mik¡f¥gl nt©L«” v‹W« Ô®khd«
Ãiwnt‰w¥g£LŸsJ. ( âdk 18.10.1937 / 17.10.1996 ) 12.11.1937 m‹W âUitahW brªjÄœ¡ fšÿÇ rh®ãš ckhknfRtu« ãŸis jiyikÆš eilbg‰w ïªâ v⮥ò¡
T£l¤âš ngáa nrhkRªju ghuâah® “Mªâu khfhz¤ij¡
fh§»urh® ãǤJÉl¤ Ô®khŤâU¥gJ nghš jÄœ khfhz¤ijí«
ãǤJÉl Ô®khd¤ij¡ bfh©L tUtJ mtáabk‹W”
t‰òW¤âdh®. (FomuR 21.11.1937)
51
Mdhš ïitbašyh« jÄœ ngR« kht£l§fis¥ ãǤJ
jÅ khÃy« mik¡f nt©L« v‹gij tÈíW¤jnta‹¿, jŤ
jÄœehL nfhUtd mšy.
njhH® kÂaur‹ beLŠbrÊaÅ‹ vªj üiy¥ bgÇahÇ‹
muáaš bgUikfis¡ Fiw¤âl nt©L« v‹w M®t« bgh§f -
‘â.K.f.’ v‹w üÈš 10, 11M« g¡f§fËÈUªJ vªj g¤âfis vL¤J¡ fh£odhnuh, mj‰F Kªija g¤â Vndh njhH® kÂaur‹
f©Q¡F¥ glhkš kiwªJ nghŒÉ£lJ. m¥g¤â ã‹tUkhW:-
“jÄœehL jÄH®¡nf Mf nt©L« v‹w v©z« ï¥bghGJ
jh‹ òâjhf¤ njh‹¿ÆU¡»wJ v‹W ahU« v©z nt©lh«.
mªj¡ fU¤J¡F 1938M« M©oš Kj‹ Kjyhf ɤâ£lt®fŸ
âuhÉl K‹nd‰w¡ fHf¤â‹ K‹ida gu«giuÆd® Mt®.
jÄœehL jÅ ehlhf¥ ãÇa nt©L« v‹w fU¤J tY¥bg‰W
ts®ªJ áy M©LfËš, mDgt m¿É‹ Éisthfî«, ts®¢áÆ‹ m¿F¿ahfî« “âuhÉlehL âuhÉlU¡nf” v‹w fU¤jhf kh¿‰W. “jÄœehL jÄH®¡nf” v‹w fU¤ij cŸsl¡»¡
bfh©L ts®ªj fU¤J jh‹ “âuhÉl ehL âuhÉlU¡nf” v‹gJ.
ïJ jh‹ kÂaur‹ fhz¤ jt¿a / vL¤J¡fh£l¤ jt¿a K‹
g¤âahF«. mâš F¿¥ã£LŸsgo “jÄœehL jÄH®¡nf” v‹gj‰F
ɤâ£l â.K.f.É‹ K‹ida gu«giuÆd® ah®? fh§»uR¡fhuuhd nrhkRªju ghuâahuh? mšyJ irt¥gHkhd kiwkiy mofsh?
ïUtU« m‹W; bgÇah®jh‹ v‹gJ muáaÈ‹ mÇ¢Rto m¿ªj vt® xUtU¡F« òy¥gLnk? kÂaurD¡F k£L« V‹
òy¥glÉšiy? Éilia v§fËl« brhšy nt©oa âšiy; Ú§fŸ òǪJ bfh©lhš mJnt nghJ«.
mnjhL, K‹ida gu«giuÆd® v‹W vGâa beLŠbrÊadhš, bgÇah® v‹W vGjKoahkš nghdj‰fhd fhuz¤ijí« ïjDl‹ nr®¤J nahá¤J¥ ghU§fŸ.
Kjyhtjhf, ehty® beLŠbrÊa‹ mt®fË‹ ‘â.K.f.’ v‹w üš ÃidîfËÈUªnj vGj¥g£oU¡f nt©L«. vdnt jh‹, 1938
br¥l«g® 11M« ehs‹W eilbg‰w ïªâ v⮥ò tÊeil ãu¢rhu¥
gilia tunt‰W, br‹id fl‰fiuÆš eilbg‰w tunt‰ò ÃfœÉ‹ khjnk 1938 nk vd kh‰¿¥ gâa¥g£LŸsJ. ïu©lhtjhf, m›thnw MÆD« njhH® kÂaur‹ nk‰nfhŸ fh£L« g¤âfS¡F
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
Kªâajhf cŸs g¤âÆš ‘jÄœehL jÄHU¡nf’ v‹w KH¡f«
Kj‹Kjyhf â.K.f.É‹ K‹ida gu«giuÆduhš K‹it¡f¥g£lJ v‹W«, ã‹d® m«KH¡f« ‘âuhÉlehL
âuhÉlU¡nf’ v‹W kh‰¿aik¡f¥g£lJ v‹W« T¿ÆU¥gâš, K‹ida gu«giuÆd® v‹gJ bgÇahiu¡ F¿¥gnj v‹gij vt®
xUtU« vËâš cŒ¤Jzu Koí«. m¡fhy¡f£l¤âš bgÇahU¡F« â.K.f.î¡F« ïilna ïUªj fLikahd KWfš Ãiyna, beLŠbrÊadhš neuoahf ‘bgÇah®’ v‹W F¿¥ãl Koahkš ‘K‹ida gu«giuÆd®’ v‹W R‰¿ tis¤J Tw¢
brŒâU¡f nt©L«. ïit xUòw« ïU¡f, ehty® beLŠbrÊa‹
vGâaJ ïªj xU üš k£Lnk mšy.
1996M« M©oš ‘âuhÉl ïa¡f tuyhW’ (Kjš bjhFâ) v‹w üÈidí«, 2000M« M©oš ‘thœÉš eh‹ f©lJ«
nf£lJ«’ v‹w ïa¡f tuyhW bjhl®ghd ïUüšfis vGâíŸsh®. ‘âuhÉl ïa¡f tuyhW’ v‹w üÈ‹ ïUgjh« g¡f¤âš
“1938-ïš, ïªâ v⮥ò¥ gil, âU.nf.É.mHf®rhÄ mt®fis¥
gil¤ jiytuhf¡ bfh©L, âU¢áÆÈUªJ òw¥g£L br‹id tªJ
nr®ªjnghJ, mjid tunt‰gj‰fhf¡ T£l¥g£oUªj T£l¤âš ehD« gh®itahsdhf¡ fyªJ bfhŸtâš bgUÄj§ bfh©nl‹”
v‹W F¿¥ã£LŸsh®. mnj üÈ‹ 707, 708 M»a g¡f§fËš
“gilÆd® 1938 Mf°L 1 M« ehŸ òw¥g£L 234 C®fË‹ tÊna tªJ, 87 bghJ¡T£l§fis el¤â, 43 eh£fS¡F¥ ãwF, 1938
br¥l«g® 11 M« ehs‹W br‹id¡F tªJ nr®ªjd®. m¥nghJ
fšÿÇ khztdhf ïUªj eh‹, jÄH® bgU«gil ïWâ¡ T£lkhf nfhl«gh¡f¤âÈUªJ òw¥g£L¡ fl‰fiuia neh¡»¢
bršY«nghJ, mjDl‹ ïiz¤J¡ bfh©L ïªâ v⮥ò KH¡f§fis KH§»¡ bfh©nl br‹nw‹. br‹id¡F tªjilªj jÄH® bgU«gilÆdiu tunt‰f, âUtšÈ¡nf fl‰fiuÆš nguháÇa® kiwkiy mofsh® jiyikÆš khbgU« bghJ¡
T£l« x‹W T£l¥g£lJ. mªj T£l¤âš bgÇah® ïuhkrhÄ, ngu¿P® m©zh, ehty® nrhkRªju ghuâah®, r®.ã.o. ïuhr‹, jt¤âU r©Kfhdªjh mofsh®, âUkâ Ûdh«ghŸ átuhR, lãŸô.ã.V. brsªju gh©oa‹, gut°J ïuh#nfhghyh¢rhÇah®, g£L¡nfh£il nf.É. mHf®rhÄ M»nah® ÉÇîiufŸ
M‰¿dh®fŸ. mªj¡ T£l¤âš ïWâtiu ïUªJ brh‰bghÊîfis¡
nf£L k»G« thŒ¥ãid eh‹ bg‰nw‹” v‹W F¿¥ã£LŸsh®.
53
mj‹go KGikahf¡ nf£F« thŒ¥ãš elªjJ v‹d v‹gJ
mªüÈš v§F« fhnzh«.
Mdhš, mjid¤ bjhl®ªJ beLŠbrÊa‹ vGâ 2000M«
M©L btËahd “thœÉš eh‹ f©lJ« nf£lJ«” v‹w üÈ‹
46M« g¡f¤âš gâa¥g£LŸs brŒâ - mt® KGikahf¡
nf£lâš “jÄœehL jÄHU¡nf” v‹w KH¡f« Kj‹KjÈš ahuhš vG¥g¥g£lJ v‹gj‰F ehty® beLŠbrÊaÅ‹ rh£áank ek¡F
mG¤jkhf¡ TW»wJ. “br‹id fl‰fiuÆš ïªâ v⮥ò¥
bgU«gil¡F¢ áw¥ghd tunt‰ò mË¡f¥g£lJ. mªj¡
T£l¤âš eh‹ khztdhf¡ fyªJ bfh©nl‹. bgÇah® mt®fŸ
ïy£r¡fz¡fhd k¡fŸ k¤âÆš åuKH¡fÄ£lh®. mªj¡ T£l¤âš ngáa bgÇah®, ïªâa muáaš mik¥ãš jÄH® ey« jÅahf¥
ghJfh¡f¥gl cWâ VJ« ïšiy v‹W«, vª ehS« gh®¥gdU«
tleh£lhU« k£L« jh‹ Mâ¡f« brY¤â tUt® v‹W«, mj‰fhd gÇfhu« jÄœeh£o‹ M£á jÄH® if¡F tUtJ jh‹ v‹W« T¿
“jÄœehL jÄH®¡nf” v‹w bfhŸif KH¡f¤ij Kj‹Kjyhf m¿Kf¥gL¤âdh®” v‹W bjËîgl¡ T¿íŸsh®.
ïJtiu Tw¥g£lit mid¤J« eh« vL¤J¡ bfh©l bghUS¡F ï‹¿aikahjit mšybtÅD« njhH® kÂaur‹
beLŠbrÊaÅ‹ ‘â.K.f.’ v‹w üÈÈUªJ nk‰nfhŸ fh£oa fhuz¤jhnyna ehK« És¡f¤J¡fhf ï›tsî« vGj neÇ£lJ.
jÄH¿P®fŸ T¿a ã‹ jh‹ bgÇah® jŤ jÄœehL F¿¤J¥
ngádh® v‹D« njhH® kÂaurÅ‹ T‰W F¿¤J¥ gh®¥ngh«.
bgÇahU¡F v¥nghâUªJ eh« ntwhdt®fŸ, tleh£lh®
ntwhdt®fŸ; m‹Åa®fŸ v‹w v©z« ïUªJ tªJŸsJ
v‹gij m¿a 1929-ïš ïUªJ juîfŸ cŸsd. mit jh« vit?
KjyhtJ juî ‘FomuR’ V£oš 12.05.1929 m‹W btËtªJŸs
“kiyahsK« khsÉahî«” jiya§f¤âš cŸsJ. m¥go v‹d jh‹ cŸsJ v‹W gh®¥nghnk. “bj‹dh£L¥ gh®¥gd®fŸ
muáaÈyhtJ, kj ïaÈyhtJ, rKjha ïaÈyhtJ j§fŸ
òu£L¡fŸ všyh« btËahŒ ÉLtj‹ _y« bryth»É£lhš tleh£oÈUªJ ahuhtJ xUtiu¡ bfh©L tªJ ã¤jyh£l¥
ãu¢rhu« brŒtJ tH¡f«. mJ kh¤âukšyhkš jh§fshf jŤJ
btËÆš òw¥g£L ãu¢rhu« brŒa Koahj g£r¤âY«
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
btËeh£oÈUªJ ahiuahtJ ão¤J tªJ mt®fŸ kâ¥ã‹
kiwÉš nkil nkny¿¥ ngr ïl« r«ghâ¤J¡ bfhŸtJ tH¡f«”
v‹»wh®.
m›thW btËeh£oÈUªJ miH¤J tu¥g£lt®fis mnj jiya§f¤âš g£oaÈL»wh® bgÇah®. “mjhtJ br‹w tUõ¤â‰F
K‹ âU.fhªâia¡ T£o¡ bfh©L tªJ…mt® rhaK«
btS¤J..................” ãwF, “âU.g#h{ (#k‹yhš g#h{ v‹D« ït®
mid¤âªâa fh§»u° f£áÆ‹ bghUshsuhf ïUªjt®. g#h{
FGk¤â‹ ÃWîe®) mt®fis¤ jUɤJ mt®fSl‹ âǪjâš cŸs nah¡»aijí« nghŒ…..........................” “ïªj tUõ¤â‰F âU.
g©o¤ khsÉah mt®fis¤ jUɤJ......................”
Mf, ïªj¤ jiya§f¤âš bgÇah® ah® ahiu btËeh£od®
v‹»wh®. F#huh¤âš ãwªj fhªâ; ïuh#°jhÅš ãwªj kh®thÇ
g#h{; c¤âu ãunjr¤âš ãwªj g©oj kj‹nkhf‹ khsÉah M»nahiu¤ jh‹. 1929-ïš bgÇah® gh®itÆš F#uh¤J«, ïuh#°jhdK«, c¤âu ãunjrK« btËehLfŸ.
mL¤jJ, 25.08.1929-ïš FomuR V£oš “RakÇahij ïa¡f«” v‹w jiy¥ãš vGâa jiya§f«. RakÇahij ïa¡f¤â‹ å¢rhd brašghLfËš m⮪J nghd kjthâfŸ
t®zháuk khehLfŸ, irt khehLfŸ el¤âí«, njáa nkilfËY«, rka khehLfËY« RakÇahij ïa¡f« kj¤ij¥ ghœ g©Â
tU»wJ; mij xÊ¡f nt©L« v‹W TÉ¥ gh®¤jh®fŸ
v‹bwšyh« vGâa ã‹ bgÇah® Ñœ¡f©lthW bjhl®»wh®.
“ï›tsî« nghjhkš btËehLfËÈUªJ, âUths®fŸ fhªâ, khsÉah, _Šnr M»at®fis¡ bfh©L tªJ ïj‰F (RakÇahij ïa¡f¤â‰F) vâÇilahf ãu¢rhu« brŒJ« gh®¤jh®fŸ” v‹W
F¿¥ã£LŸsh®. Mf, Kªija btËeh£od® g£oaÈš, òâjhf ï‹iwa r£O°f® khÃy¤âš cŸs ãyh°óÇš ãwªj ghy»UZz átuh« _Šnrití« nr®¤J¡ bfhŸ»wh® bgÇah®.
Mªâu¥ ãÇÉidÆ‹nghJ bgÇah® T¿aJ v‹d?
tleh£oÈUªJ jÄHf« tªj jiyt®fis btËeh£o ÈUªJ tªjt®fŸ v‹W bgÇah® ‘FomuR’ V£oš vGâaij flªj thu« F¿¥ã£oUªnjh«.
55
nkY«, 8.9.1929 FomuR jiya§f¤âš tšyghŒ g£nlÈ‹
ciufis¡ F¿¤J vGJ»wh®. jÄœehL tªj g£nlš, “ï§F
ãuhkz tF¥ò¡nf Énuhjkhf ãu¢rhu« brŒa¥ g£L tU»wJ. ïªj ãu¢rhukhdJ ãuhkz®fis¤ jh¡Ftjhf kh¤âukšyhkš e«Kila MÇa ehfÇf¤âš áwªjt‰iw všyh« jh¡Ftjhf¤
bjÇ»wJ. xU ãuhkziu (âU.ïuh#nfhghyh¢rhÇahiu) ‘ir¤jh‹
brh%g«’ v‹W xU rhuh® JntΡ»‹wd®. ïJ njáa j‰bfhiyna ahF«. tF¥ò Jntõ¤ij v⮤J¥ ãu¢rhu« brŒtij¡ fh£oY«
áwªj njáa ntiy ntW »ilahJ” v‹bwšyh« ngáa g£nliy¥
gh®¤J bgÇah® vG¥ò« nfŸÉ ïJ jh‹.
“âuhÉl njr¤J¡F tªj ïtU¡F MÇa j®k¤ij¥ g‰¿a ãu¢rhu¤âš ftiy vj‰fhf nt©L«?” v‹W nf£LÉ£L, ïªj eh£oš V‰g£oU¡f nt©oa Ó®âU¤j§fS¡F všyh« ïJ
tiuÆš K£L¡f£ilahf ïUªJ tªâU¥gJ MÇa ãu¢rhukh?
mšyJ ‘gh®¥gd Jntõ’ ãu¢rhukh? KjyhtJ ïªj eh£oYŸs gh®¥gdušyhjh® nah¡»aijí«, mªj°J« ï‹dJ ï‹dJ v‹W
ïtU¡F¤ bjÇíkh?
“gh®¥gd®fËš á.ïuh#nfhghyh¢rhÇ, ÓÅthrŒa§fh®, rªjhd«, r¤âa_®¤â, tujh¢rhÇ, V.bu§frhÄ mŒa§fh®, v«.nf.M¢rhÇah® KjÈnahUila nah¡»aij âU.g£nlY¡F¤
bjǪjJ rÇahf ïU¡Fkh? mšyJ âU.uhkehj‹, âU.uhkrhÄ
KjÈnah®fS¡F¤ bjǪjJ rÇahf ïU¡Fkh?” v‹W mL¡fL¡fhŒ
nfŸÉfis¥ bgÇah® vG¥ò»wh®.
Mf, ï¤jiya§f¤âš ‘âuhÉl njr¤J¡F’ tªjtuhf gnliy¡ TW»wh®. mL¤J, ïªj eh£oš V‰g£oU¡f nt©oa Ó®âU¤j¤â‰F¥ gh®¥gd® jil v‹W TWtâš ‘ïªj eh£oš’ v‹W
F¿¥ãLtJ ïªâahitah? ‘âuhÉl njr«’ v‹W Tw¥g£l br‹id khfhz¤ijah? v‹w mŒa« ek¡FŸ vH¡TL«.
mij¤ bjËth¡f¤jh‹, mL¤jjhf ‘ïªj eh£oYŸs’
gh®¥gdušyhjh® nah¡»aijia ah® e‹F m¿ªâU¡f Koí«?
v‹w nfŸÉia vG¥ã gh®¥gd®fËš uh#hÍ, r¤âa_®¤â, ÓÅthra§fh® ngh‹nwhiuí«, gh®¥gd® mšyhjhÇš v°.ïuhkehj‹, uhkrhÄ (ïJ <.bt.uhkrhÄah? mšyJ r®.V.uhkrhÄ
KjÈahuh? bjÇaÉšiy. ahuhf ïUªjhY«) ngh‹nwhiu¡
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
F¿¥ãLtjhš ‘ïªj ehL’ vd Û©L« br‹id khfhz¤ij jh‹
bgÇah® F¿¥ãL»wh® v‹gij vËâš czu Koí«.
Mf btËeh£od® vd tleh£odiuí«, ‘ïªj ehL’ vd br‹id khfhz¤ijí« F¿¥ã£L vGâ, ïu©L« bt›ntW
ehLfŸjh‹ v‹w áªjid¥ ngh¡F 1929-nyna bgÇahÇl«
btË¥gLtij vt® xUtuhY« vËâš òǪJ bfhŸs Koí«.
tleh£odiu btËeh£od® v‹W F¿¥ãL« bgÇah®, br‹id khfhz¤â‹ xU gFâahf m¥nghJ És§» tªj Mªâu¥
gFâÆdiu v¥go¥ gh®¤jh® v‹gijí« mnj M©oš vGj¥g£l k‰bwhU jiya§f« bjËîgL¤J»wJ.
mJ, “bešÿ® kfhehL” v‹w jiy¥ãš 22.9.1929 ‘FomuR’
ïjÊš vGj¥g£LŸs jiya§fnk MF«. mªj jiya§f«
bj‹Åªâa ey cÇik¢ r§f¤â‹ (Úâ¡f£áÆ‹) khfhz khehL
bešÿÇš mj‰fL¤j khj« el¡f ÉU¥gij x£o vGj¥g£ljhF«.
mªj kheh£oš gh®¥gdušyhjhÇ‹ muáaš f£áahd Úâ¡f£áÆš gh®¥gdiuí« nr®¤J¡ bfhŸsyh« v‹w Ô®khd¤ij¡ bfh©L
tªJ Ãiwnt‰W« Ka‰á elªJ tUtij m¿ªj bgÇah®, m«Ka‰áia ifÉl nt©L« mšyJ K¿ao¡f¥gl nt©L«
v‹w nfhÇ¡ifnahL Ô£l¥g£lnj m¤jiya§f«.
m¤jiya§f¤âš “ï«kfhehL bjY§F eh£oš TLtJ
ek¡F Ä¡f¥ gyådbk‹nw njh‹W»‹wJ. VbdÅš, bjY§F eh£L
k¡fS¡F ïªj Éõa« m›tsî öu« ftiy¥gl¤ j¡fjhf ïšiy” v‹»wh®. br‹id khfhz¤âš cŸs bjY§F ngR« gFâ/
kht£l§fŸ v‹W F¿¥ãlÉšiy; bjY§F ehL
v‹nw F¿¥ãL»wh® v‹gJ kd¤JŸ gâa it¡f nt©oabjhU
brΉ.
mj‰fhd fhuz¤ijí« TW»wh®.” mt®fS¡F (bjY§F
eh£ltU¡F) ï‹D« gh®¥gd®-gh®¥gd® mšyhjh® v‹»‹w Éõa« m®¤jkhdjhfnt brhštj‰»šiy. ïj‰F K¡»a cjhuz«
v‹dbt‹whš Mªâu njr¤âš ï‹D« fh§»uR¡F kâ¥ò«
Mjuî« ïU¥gnj MF«” v‹»wh®. K‹ò bjY§F ehL v‹W
brh‹d bgÇah®, ï›tÇfËš mij Mªâu njr« v‹W F¿¥ãL
»wh®. nkY«, mªj Mªâu njr¤jt®fis¥ g‰¿í« ÉtÇ¡»wh®.
57
“Mªâu njr¤J¥ gh®¥gd® mšyhjh®fŸ ïÅí« kj r«gªjkhd òuhz§fËY« FU£L e«ã¡iffËY« <Lg£lt®fŸ
Mth®fŸ. v›tsî¡bf›tsî FU£L e«ã¡iffËY« òSF
òuhz§fËY« <Lg£L ïU¡»‹wh®fnsh, m›tsî¡f›tsî mt®fis nkjhÉfŸ v‹W« bgÇat®fŸ v‹W« Ãid¤ J¡
bfh©oU¥gt®fŸ. vdnt, _le«ã¡iffËÈUªJ«, f©_o ã‹g‰W« FU£L elto¡iffËÈUªJ« v‹W Mªâu njr¤jt®fŸ
ÉLjiy bgW»‹wh®fnsh m‹W jh‹ mt®fŸ gh®¥gd®fË‹
kâ¥òfËÈUªJ«, muáaš òu£LfËÈUªJ« ÉLjiyaila Koí«. Mjyhš, mJ tiuÆY« eh« vªj tifÆY« Mªâu njr¤jt®fis¥ ã‹g‰WtJ, kWgoí« FÊÆš nghŒ ÉGtijna x¡F«.
ï›thbwšyh« bjY§F eh£lt®, Mªâu njr¤jt® v‹w brh‰fËš mt®fis¥ ãǤJ jÅeh£ltuhf k£Lkšy, mt®fnshL cwî bfhŸtJ Tl e«ik kWgoí« gh®¥gd, òuhz, kj¥ gLFÊÆš jŸËÉL« v‹W v¢rÇ¡fî« brŒ»wh®. 1929-ïš bgÇah® bfh©oUªj mnj fU¤ij¤ jh‹ 1955, 56fËY«
bfh©oUªjh® v‹gijí« eh« x¥ò neh¡f nt©L«.
“bghJthf Mªâuh ãǪjâÈUªnj eh£L¥ ãÇÉidÆš vd¡F¡ ftiyÆšyhkš nghŒ É£lJ. ãwF f‹dlK«, kiyahsK« (f®ehlfK«, nfushî«) ãÇtâš ïUªJ ïu©L, _‹W
fhuz§fshš Ó¡»u¤âš ãǪjhš njtyh« v‹»w v©z« njh‹¿
É£lJ..” v‹W 1955 M« M©oš TW»wh®.
m¥go¡ T¿a bgÇahiu¤ jh‹, ï§FŸs ‘öa’ jÄH®fS«,
‘âO®’ jÄœ¤ njáa®fS« jÄœeh£oš bjY§F, f‹dl, kiyahËfŸ Mâ¡f¤ij cUth¡»at®; fh¤J Ëwt® v‹bwšyh«
ö‰¿¤ âÇ»‹wd®. MªâuhnthL, f‹doaD«, kiyahËí«
nghŒÉ£lhš njtyh« v‹W V‹ bgÇah® ÉU«ãdh®. mijí«
mtnu TW»wh®: “x‹W f‹doaD¡F«, kiyahË¡F« ïd¥g‰nwh, ïd RakÇahijnah, gF¤j¿î cz®¢ánah ïšiy v‹gjhF«.
v¥gobaÅš mt®fS¡F tUzháuk btW¥ò »ilahJ. N¤âu‹
v‹gJ g‰¿ ïÊnth, bt£fnkh bgU«ghyhndhU¡F¡ »ilahJ.
kj _le«ã¡iffËš _œ» É£lt®fŸ. ïu©L – mt®fŸ ïUtU«
k¤âa M£á v‹D« tlt® M£á¡F¤ j§fŸ ehL moikahf
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
ïU¥gJ g‰¿í« mt®fS¡F á¿J« ftiy ïšiy. Mfnt, ï›ÉU JiwfËY« ek¡F v⮥ghd v©z« bfh©lt®fŸ -
vâÇfŸ v‹nw brhšyyh«.” v‹bwšyh« És¡f« bfhL¤jnjhL
bgÇah® ËW ÉlÉšiy. 1953-ïš Mªâuh ãǪjj‰F¥ ã‹dU«
br‹id khfhz¤â‹ 14 kht£l§fËš xU f‹dl kht£lK«
(bj‹ f‹dl« – South Canara) xU kiyahs kht£lK«
(kygh® kht£l«) ïUªjJ. mªj ïu©L kht£l§fshš, jÄH®fŸ
cÇik¡F, jÄœeh£L cÇik¡F V‰g£L tªj ï‹dšfŸ, ïilôW
fis¢ R£o¡ fh£L»wh®.
“_‹whtJ.. m¥go 14-ïš 2, 7-ïš xU ghf°j®fshf ïUªJ
bfh©L jÄœeh£o‹ muáaš, bghUshjhu«, c¤ânahf«
KjÈaitfËš 3-ïš 2 ghf¤ij milªJ bfh©L, ïit fyªJ
ïU¥gjhš e« eh£il “jÄœehL” v‹W brhštj‰F ïlÄšyhkš jL¤J M©L bfh©oU¡»wh®fŸ” v‹»wh® bgÇah®. mjhtJ, jÄH®, jÄœeh£L cÇikfËš 3ïš 2 g§if mDgÉ¡»wh®fŸ
v‹gJ k£Lkšy, ïªj ïu©L kht£l« k£L« e«nkhL ïU¥gjhš ekJ eh£il “ jÄœehL” v‹WTl Tw Koahkš “br‹id khÃy«”
v‹W brhšy nt©o ïU¡»wnj v‹gj‰fhfî« Ó‰w« bfhŸ»wh®.
bjhl®ªJ, “ïij eh‹ Mªâuh ãǪjJ Kjš brhšÈ¡
bfh©nl tªâU¡»nw‹. Mjyhš, ït®fŸ Ó¡»u« xÊa£L« v‹nw fUâ tªnj‹. mªj¥go ešy r«gtkhf ãÇa ne®ªJÉ£lh®fŸ.
Mjyhš ïªj ãÇÉidia tunt‰»nw‹”. (ÉLjiy m¿¡if 12.10.1955) ï›thwhd áªjidnahoUªj bgÇah® f‹dluh«, ãw âuhÉl bkhÊ¡ FL«g¤âd® Mâ¡f¤ij¤ jÄœeh£oš c©lh¡»atuh«. rÇ, Vnjh jdJ fHf¤ njhH®fŸ k£L« go¡F«
jdJ V£oš m¿¡ifnahL É£LÉ£lhuh bgÇah®? ïšiy, jdJ
mik¥ghd âuhÉl® fHf¤â‹ eLt© FGit¡ T£o, xU
Ô®khd¤ijí« Ãiwnt‰¿, âuhÉl® fHf¤â‹ mâfhu¥ ó®tkhd Ãiy¥gh£il btË¥gL¤J»wh®.
âuhÉl® fHf¤â‹ k¤âa bra‰FG Ãiw nt‰¿a Ô®khd¤ij¡ fh©ngh«. “tleh£lhDila M£á Mâ¡f¤âÈUªJ
KG¢ Rjªâu¤Jl‹ Éyf nt©L« v‹w Ka‰á¡F x¤JiH¡f K‹tu ïZl¥glhj Mªâuh, nfush, f‹dl ehLfŸ âuhÉl eh£oÈUªJ Éy¡fkilªJÉ£lj‰F ï¡fÄ£o k»œ¢á miltnjhL, ïÅ jÄœehL KG Rna¢ir ÉLjiy¡F
59
mâÔÉukhf ghLgl nt©oabjd ï¡fÄ£o Ô®khÅ¡»wJ.”
(ÉLjiy: 26.10.1956) v‹gnj mªj¤ Ô®khd«. Ô®khd¤njhL bgÇah®
kdÃiwtilªJÉlÉšiy. 1938-ïš ‘jÄœehL jÄH®¡nf’ v‹w KH¡f¤ij K‹ it¤âUªjh Y«, m¥nghija muáaš gu¥ghš xU§»izªâUªj br‹id khfhz¤âš ïizªâUªjnjhL
k£LÄ‹¿, gh®¥gd® mšyhj k¡fË‹ mik¥ghd Úâ¡f£áÆY«
fyªâUªj kiyahs, f‹dl, bjY§F k¡fË‹ x¤JiH¥ò¡fhf 1939-ïš mt®fisí« ïiz¡f ‘âuhÉlehL âuhÉlU¡nf’ v‹w KH¡f¤ij K‹it¤J ïa§» tªjh® bgÇah®.
Mdhš, 1953-ïš MªâuK«, 1956-ïš f‹dl, kiyahs¥
gFâfS« jÅahf¥ ãǪJ nghd ã‹ò«, m«KH¡f¤ij V‹
bjhl®ªJ it¤ âU¡f nt©L« vd¡ fUâ KH¡f¤ij ‘jÄœehL
jÄHU¡nf’ vd kh‰¿aik¤J, mijna j‹ thœehŸ ïWâtiu if¡ bfh©oUªjh®.
bjhl®ªJ ‘âuhÉlehL âuhÉlU¡nf’ v‹w KH¡f¤ij it¤J¡ bfh©L ïa§»a âuhÉl K‹nd‰w¡ fHf¤ij ïJ
FW«gšyth? ekJ ntiyfis¡ Fiy¥gjšyth? FW¡Frhš X£Ltjšyth? v‹W fLikahf¢ rhoaijí« ï¡f£LiuÆ‹ K‹
gFâfËš gh®¤njh«. Mf, 1929-M« M©oš bgÇahÇ‹ gh®itÆš, c¤âu ãunjr«, F#uh¤, ïuh#°jh‹, ï‹iwa r£O°f® M»at‰iw btËehlhfnt fUâ tªâU¡»wh®. mnjhL, ã‰fhy¤âš jÄœeh£nlhL ïizªJ Ú©l beL§fhy« xnu muáaš myfhŒ
ïa§» tªj f‹dl®, bjY§f®, kiyahËfŸ xʪjhš njtyh« v‹W
T¿ tªâU¡»wh®. ‘jÄœehL jÄHU¡nf’ v‹w KH¡f¤ij 1973-M«
M©o‹ ïWâÆš Ãfœªj j‹ rhî tiu bjhl®ªJ if¡
bfh©oUªJŸsh®. Mdhš, beLŠbrÊa‹ jdJ ‘â.K.f.’ v‹w üÈš jtWjyhf, v›Éj Mjhu¤ JizíÄ‹¿, Ãidî¥ ãrfhf F¿¥ã£LŸs x‰iw¡ F¿¥ig¡ ifÆbyL¤J¡ bfh©L, jÄH¿P®fns ‘jÄœehL jÄHU¡nf’ v‹w KH¡f¤ij K‹
it¤jh®fŸ vd Föfykhf F¿¥ãL« njhH® kÂaur‹ -
bjhl®¢áahf¤ j§fŸ thœehŸ ïWâtiu Tl nt©lh«, 1938-¡F¥
ãwF jÄœeh£L ÉLjiy F¿¤J, mªj jÄH¿P®fŸ xUKiwahtJ
ngáaij vL¤J¡fh£l Koíkh v‹W rthš É£L¡ nf£f ÉU«ò»nwh«. rÇ, 1929-ïš bgÇah® T¿aj‹ bjhl®¢á c©lh?
c©L. mt‰iwí« gh®¥ngh«.
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
t‹ÅaFy r¤âÇa® kheh£oš
nry¤âš 1930ïš eilbg‰w t‹ÅaFy r¤âÇa® kheh£oš bgÇah® M‰¿a brh‰bghÊÉš mt® F¿¥ãL« xU brŒâ eh«
Éthâ¤J¡ bfh©LŸs brŒâ F¿¤j mt® gh®itia És¡F»wJ.
“ïªâah xU ehL v‹W Mdhš jhnd ïªâah KGikí« g‰¿¥ ngr ek¡F cÇik c©L. ï¥nghJ ïªâah xU ehlhf ïU¡
»‹wjh? Ú§fns nahá¤J¥ ghU§fŸ! rhâfŸ
fh£á rhiyahf, kj f©fh£á rhiyahf, ghiõfŸ f©fh£á rhiyahf, rhÄfŸ fh£á rhiyahf ïU¡»‹wnj xÊa ntW v‹dkh ÆU¡»‹wJ? ïªj ÃiyÆYŸs ïªâah ÉLjiynah K‹nd‰wnkh miltJ v‹gJ
rh¤âakhdjhFkh? v‹gij Ú§fns nahá¤J¥
ghU§fŸ” v‹gnj mJ. (FomuR 01-06-1930) ïj‹ tÊahf bgÇah® TwtU« fU¤JfŸ jh‹ v‹d? KjÈš ïªâah v‹gJ xnu ehL mšy v‹W TW»wh®. mJ gy ehLfŸ
nr®ªj xU Ãy¥gu¥ò v‹gnj mt® fU¤J. ïªâah xnu ehL
v‹whšjhnd eh« mJg‰¿, mjhtJ, ïªâah KGikiaí« g‰¿¥
ngrKoí« v‹w brh‰fŸ ïªâah KGikiaí« g‰¿¥ ngrKoahJ; jÄœehlh»a ekJ eh£il¥ g‰¿ nt©Lkhdhš ngryh« v‹w fU¤ijjhnd mJ fh£L»wJ !
mJ k£Lkšy, ntW ntwhd gyt‰¿‹ bjhF¥ghf És§F«
f©fh£á rhiy ngh‹nw ïªâah cŸsJ. mjhtJ gšntW
rhâfshŒ cŸst‰¿‹ bjhF¥ghf, kj§fË‹ bjhF¥ghf k£Lkšy; gšntW bkhÊfË‹ (ghiõfË‹) bjhF¥ghfî« ïªâah És§F»wJ v‹gij¤ jh‹ mt® F¿¥ãL»wh®. mjhtJ gšntW
bkhÊfis¥ ngR«, gšntW bkhÊtÊ njáa ïd§fis¡
bfh©lJjh‹ ïªâah v‹w fU¤ij 1930ïnyna mt®
bfh©oUªjh® v‹gij¤ jhnd ïJ fh£L»wJ!
mL¤J 1936M« M©L¡F tUnth«. 1936M« M©L
#dtÇ khj« 13M« ehŸ br‹id g¢ira¥g‹ fšÿÇÆš jÄœ¤
âUehŸ ÉHh eilbgW»wJ. bgh§fš ÉHhitbah£o eilbg‰w m›ÉHhÉš bgÇah®, “ÔghtË ngh‹w _le«ã¡ifí«,
61
RakÇahij m‰wJ«, Mghr khdJkhd g©oiffis¡
bfh©lhLtijÉl ï¥go jÄœ¤ âUehŸ v‹W jÄœk¡fŸ
T£Lwî¡F«, k»œ¢á¡F« bfh©lh£l¤J¡F« mDTykhf¤
âUehŸfis¥ gu¥gnt©L«. ekJ bg©fS« gF¤j¿î«, RakÇahijí« ïUªjhY« xU âUehŸ nt©oÆU¡»wjhš, ÔghtËiaí«, kj¥ g©oiffisí« bfh©lhl Mir¥gL
»wh®fŸ” v‹W bgh§fiy¤ jÄœ¤ âUehŸ vd xU kh‰W ÉHhthf¡
bfh©lhLkhW gǪJiu¤jJ« m¡T£l¤âš jh‹.
mnj T£l¤âš ïªâah F¿¤J« ngR»wh®. “nõ¡°ãa®
nt©Lkh? 炙yhªJ nt©Lkh? v‹whš 炙äZ kfnd nõ¡°ãa® nt©L« v‹ghdh«. eh« vij¡ nf£gJ? ïªâah nt©Lkh? f«g ïuhkhaz« nt©Lkh? v‹whš c©ik¤
jÄœkf‹ v‹d brhšYth‹? ïu©L rÅaD« nt©lh«
v‹Wjhnd brhšYth‹” v‹»wh® bgÇah®.
ïâš Kjš nfŸÉ¡F btWknd 炙äZ kf‹ vd 炙yhªâ‹ Fokfid¡ F¿¥ã£lt®, ïu©lhtJ nfŸÉ¡F
“c©ik¤ jÄœkf‹” v‹W ãǤJ¡ TW»wh®. mjhtJ c©ikahd jÄœeh£od® vt® xUtU« jÄHiu ïÊîgL¤J«
f«guhkhaz¤ij k£Lkšy; jÄHiu moik¥gL¤J« ‘ïªâah’
v‹w muáaš f£lik¥igí« V‰f kh£lh®fŸ v‹gijna TW»wh®. Mf, RakÇahijíŸs jÄH® ‘ïªâah’ Éš ïU¡f ÉU«gkh£lh®fŸ v‹gj‹tÊ jŤ jÄœeh£il ÉiHtJ jh‹
ïj‹ cŸsl¡f« v‹gij m¿a Koí«. ïJnt 1936-M« M©oš ïªâah, jÄœehL F¿¤J bgÇah® bfh©oUªj Ãiy¥ghL MF«.
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
1937ïš bgÇahÇ‹ Ãiy¥ghL
ïªâ âÂ¥ò F¿¤j ïuh#hÍ muá‹ fU¤JfŸ
btËtu¤ bjhl§»a 1937M« M©o‹
Ãiy¥ghLfis¡ F¿¤J¥ gh®¥ngh«.
1937 m¡nlhgÇš eilbg‰w br‹id bghJ¡
T£l¤âY«, mnj m¡nlhgÇš âUbešntÈÆš jÄœ¥
ghJfh¥ò r§f¤â‹ rh®ãš eilbg‰w bghJ¡
T£l¤âY« 12.11.1937 m‹W âUitahW brªjÄœ¡ fšÿÇ
rh®ãš eilbg‰w bghJ¡ T£l¤âY« Mªâuh jÅahf¥
ãÇa Kaštij¥nghy jÄHU¡F v‹W« jÅahf jÄœkhÃy« mik¡f¥gl nt©L« v‹W nfhU«
Ô®khd§fis ehty® nrhkRªju ghuâah® K‹bkhʪj brŒâfis¥ gh®¤njh«. nk‰Tw¥g£l _‹W
T£l§fS¡F« K‹djhf 19.91937 m‹W <nuhL bfhšy«
ghisa¤âš eilbg‰w ïªâ v⮥ò¡ T£l¤âš bgÇah®
M‰¿a ciuia¥ gh®¥ngh«.
“ïªâah e« jhŒehL v‹W brhštj‰F v‹d Mjhu« ïU¡»wJ? ïªâah v‹»w bga® ïªj eh£L¡F
v¥nghJ V‰g£lJ? ïj‰F všiy v‹d? g®kh nghd tUõ« ãǪJ É£lJ. mj‰F K‹ ïy§if ãǪJ
É£lJ. mj‰F K‹ knyah ãǪJ É£lJ. mj‰F K‹
ne¥ghs«, ò¤jh‹ (ó£lh‹) ãǪJ É£lJ. ï¥gona v›tsnth ãǪJ v›tsnth nr®ªâU¡»wJ. ïªj ÃiyÆš jhŒehL vJ? jf¥g‹ ehL vJ? òuhzfhy¤âš 56 ehLfŸ ïUªjnj. m¥nghJ xU eh£L¡fhu‹ xU
eh£il¤ jhŒehL v‹W fUâdhdh?
63
ï¥nghJ« ne‰W r£lrigÆš Mªâu®fŸ j§fis¤
jÄœeh£oÈUªJ ãǤJ¤ jÅ khfhz« Mf M¡f nt©Lbk‹»wh®fŸ. khfhz Rjªâu« bfhL¤J, khfhz¤â‰F
khfhz« r®t RjªâukhŒ j‹j‹ fhÈnyna ÉF«goahd Ãiyik V‰g£L, Inuh¥gh njr¤ij¥nghš ghiõ thÇahf jŤjÅ ehlhf¥
ãǪJ bfh©lhš ïªâah v¥go všnyhU¡F« jhŒehlhF«? neghš e« xU Íšyh nghYŸs É°Ôuz«. mt®fŸ ïªâahit¤
jhŒehbl‹gh®fsh? irahÄš (ï‹iwa jhŒyhªJ) bgÇJ« ïªJ
kj« jh‹. mt®fŸ ïªâahit¤ jhŒehbl‹gh®fsh?
Inuh¥ghÉš eh®nt, °ål‹, bl‹kh®¡, Ahy©£, bgšÍa«, ngh®¤J¡fš, »ß° M»a ehLfŸ ekJ eh‹F Íšyh, _‹W Íšyh, ïu©L Íšyh É°ÔuzKŸsit. ït®fŸ všnyhU«
j§fŸ eh£il¤ jhŒ ehbl‹gh®fns xÊa, Inuh¥ghit¤
jhŒehbl‹gh®fsh? Mfnt, jÄœ eh£lt®fŸ, âuhÉl k¡fŸ vªj¡
fhuz« bfh©L ïªâahit jhŒ ehbl‹W Twnt©L« v‹gJ«, ïªâah óuhî« v¥nghJ« xnu Fil Æ‹ Ñœ ïU¡fnt©L« v‹gJ
vd¡F És§fÉšiy” v‹»wh® bgÇah®.
ï›îiu¥ gFâ btË¥gL¤J« brŒâjh‹ v‹d? xU kht£l msÉyhd gu¥ò bfh©l neghs« jÅehlhf ïU¡f Koí«nghJ, ïu©L, _‹W, eh‹F kht£l§fË‹ gu¥òila gy Inuh¥ãa ehLfŸ jÅehLfshf ïU¡f Koí« v‹»wnghJ, jÄœehL k£L«
V‹ jÅehlhf ïU¡fKoahJ? v‹gJ x‹W.
bkhÊtÊahf m¥nghJ nf£f¥g£L tªj Mªâu khÃy«
nghy r®t Rjªâukhd thŒ¥nghL mid¤J bkhÊngR« gFâfS«
jÅehLfŸ Mfnt©L« v‹w vâ®gh®¥ò« MtY« k‰bwh‹W.
F¿¥ghf jÄœeh£lt® vj‰fhf ïªâahit jhŒehbl‹W
Twnt©L«? njitÆšiyna v‹w F¿¥ò k‰bwh‹W M»a _‹W
brŒâfis mG¤jkhf ciu¡F« gFâfsšyth ïit?
mnj ciuÆ‹ bjhl®¢áahf¡ TW« brŒâfisí« gh®¥ngh«.
“ïªâah xU neõdh? mj‰F ghiõ vJ? kj«vJ?
ïªâahÉš v¤jid kj«? v¤jid M¢rhu mDZlhd«? ïªJ
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
kj¤jhš ïªâah neõdhƉW v‹whš, mjhtJ neõD¡F kjnk ãujhd« v‹whš ï°yhÄaU¡F«, »¿¤JtU¡F«, bgs¤jU¡F«, gh®áfS¡F« ïªâah neõdhFkh? vij¡ bfh©L mt®fŸ
ïªâahit neõ‹ v‹gJ. ghiõia¡ bfh©L neõ‹ ãÇ¥gJ
v‹whš khfhz« x‹W¡F eh‹ifªJ neõ‹ M»Élhjh?” v‹w nfŸÉfis vG¥ò»wh® bgÇah®.
bjhl®¢áahf, “kjuh° xU neõ‹ mšybt‹W«, mJ jŤJ
ïU¡fKoahJ v‹W« nf.ã.ãŸis brh‹dh®. kjuh° xU jÅ
neõdhŒ ïUªjJ. ï‹W« ïU¡»wJ” v‹WF¿¥ãL»wh®.
všyh« rÇ. mj‰F¤ Ô®îjh‹ v‹d? mijí« mnj ciuÆ‹
ã‰gFâÆš TW»wh® bgÇah®. “ï‹iwa muáaiy¥ gh®¡»‹w nghJ, v¡fhuz« bfh©lhtJ, v¥ghLg£lhtJ, e« eh£il tleh£L r«gªj¤âÈUªJ jÅahŒ ãǤJ¡ bfh©lhš xÊa ek¡F
eh£L ÉLjiynah, khdnkh V‰gl¥ nghtâšiy” ïJjh‹
bgÇah® TW« Ô®î. 19.9.1937-ïš M‰¿a ï›îiu 26.9.1937 ehË£l
‘FomuR’ ïjÊš btËÆl¥g£LŸsJ.
fU¤Jfis Éij¤J, fs¤âš Ëwt® bgÇah®!
bjhl®¢áahf jÄœehL jÅehL, tlehL btËehL v‹w áªjidiaí«, ïªâah xnu ehlšy; gyehLfË‹ T£lik¥ng v‹w fU¤ijí«, tleh£lh® ãoÆš ïUªJ jÄœeh£il¥ ãǤJ
jÅehlhf mik¤J¡ bfh©lhš xÊa, gh®¥gd, gÅah KjyhËfŸ
Ru©lÈÈUªJ eh« Ûsnt KoahJ v‹w fU¤ijí« 1937ïnyna bgÇah® bfh©oUªjh® v‹gij vt® xUtU« vËâš òǪJ
bfhŸs Koí«.
MdhY«, bgÇahU¡F¤ jÄœ k¡fËilna cŸs òfœ, bgUik M»at‰iw¤ jh§»¡ bfhŸs Koahjt®fŸ, mšyJ jh«
ÉU«ò« bfhŸiffis k¡fËl« vL¤J¢ br‹W mt‰iw V‰f it¡f Koahjt®fŸ, bgÇah® bg‰¿Uªj e«ã¡ifia k¡fËl«
bgw Koahjt®fŸ, “Ml¤ bjÇahjtŸ Tl« nfhzš” v‹W
T¿aij¥ nghy m‹W Kjš ï‹W tiu VnjD« t¡fiz ngána tªâU¡»wh®fŸ.
65
bgÇah®, ‘âuhÉl ehL’ v‹w nfhÇ¡ifnahL ïa§»a fhy«
1939 Kjš 1956 tiuÆyhd 17 M©Lfns. 1956 Kjš “jÄœehL
jÄHU¡nf” v‹w KH¡f¤ij K‹it¤nj mL¤j 17 M©LfŸ
ngádh®, ïa§»dh®. m©zh K‹it¤j “âuhÉl ehL
âuhÉlU¡nf” v‹w nfhÇ¡if 1963ïš ifÉl¥g£LÉ£lJ.
m©zh nfhÇaJ« Tl, âuhÉl ehL v‹w x‰iw eh£il mšy;
“bkhÊtÊ ãǪJ, ïdtÊ Tl¡ Toa, ãǪJ bršY« cÇikíl‹
Toa âuhÉl- rkj®k - FoauR¡ T£lh£ána” v‹nw m©zh bjËthf¡ T¿ tªâU¡»wh®. 29 khÃy§fŸ bfh©l ïªâahÉš ïUªJ ãǪJ nghF« Ra îza cÇik nfhUnthU¡F, eh‹F
khÃy§fŸ mšyJ muRfŸ bfh©l âuhÉl ehL F¿¤J V‹
m›tsî nfhg« v‹gJ xU òÇahj òâ®jh‹.
v›thwhÆD«, flªj 50 M©Lfshf ‘âuhÉl ehL’ v‹w ng¢nr jÄœeh£oš ïšiy. 1939 Kjš 1956 tiu 17 M©LfŸ
k£Lnk bgÇahU«, 1939 Kjš 1963 tiu 24 M©L fhynk m©zhî« âuhÉl eh£L¡ bfhŸifia¡ bfh©oUªjh®fŸ.
mâY« bgÇah®, 1956 ïÈUªJ 1973ïš jdJ thœehŸ ïWâtiu ÆY« 17 M©LfŸ jŤ jÄœeh£ilna ngá tªâU¡»wh®.
m©zh kiwªJ 45 M©LfS«, bgÇah® kiwªJ 41 M©LfS«
flªJÉ£ld. mt®fŸ 17, 24 M©LfŸ bfh©oUªj bfhŸiffis, mt®fŸ kiwªJ 41, 45 M©LfŸ fʪj ã‹dU«, jÄœ¤ njáa¤ij bt‹bwL¡f¤ jilahf cŸsd v‹W ãj‰¿¤ âÇtij, ‘Ml¤
bjÇahjtŸ - Tl« nfhzš’ v‹gij¤ jÉu ntW v¥go¤jh‹
És¡FtJ ?
m¥go¥g£l M£l¡fhu¡fËš áy®, v›Éj mo¥gil MjhuKÄ‹¿ RakÇahij ïa¡f¤ij c©ikahf¤ njh‰Wɤjt®
v°.ïuhkehj‹jh‹ v‹W«, bgÇahÇ‹ vG¤JfŸ všyh« F¤öá FUrhÄÆ‹ vG¤Jfns v‹W« ï¥nghJ« ngá¡ bfh©
oU¡»wh®fŸ.
1925 et«g® ïWâÆš jh‹ bgÇah® fh§»uir É£L
btËna¿dh®. Mdhš 1925, nk khj bjhl¡f¤ânyna ‘FomuR’
V£il¤ bjhl§» ïUªjh®.
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
mªj rka«, <nuh£o‹ K¡»a rªâ¥ãš ïUªjJ xU Éehaf®
nfhÉš. mj‰F mUnf ïUªjd ïu©L mirt czî ÉLâfŸ.
mt‰iw m¥òw¥gL¤j nt©L« v‹W áyÇ‹ mG¤j¤jhš, efuh£áí« t‰òW¤âaJ. mj‰»z§f filia á¿J jŸË
50 moöu¤J¡F m¥ghš it¤J¡ bfh©ld®.
mJ F¿¤J ‘FomuR’ bjhl§f¥g£l ïu©lh« khj¤ânyna, 5.7.1925 ïjÊš bgÇah® vGJ»wh®. “‘áÉš’ ÉehafU¡F ‘ÄÈnlÇ’
czî g¡f¤âÈU¥gJ ïªJ¡fS¡F¥ ão¡fÉšiy. ïªJ¡fË‹
cz®¢áia kf«kâa e©g®fŸ kâ¤J mitfis vL¤JÉl nt©L« v‹W T¿aj‰F v‹ tªjd«” v‹W ghuh£L»wh®. mªj mirt¡ filfŸ 50 mo¡F m¥ghš jŸË it¡f¥g£L É£lJ
v‹wJ« T¢rÈ£l ïªJ¡fS« mikâ M»É£lh®fŸ. ntW
cŸneh¡f§fnshL brŒa¥g£lnj ïJ v‹gij m¿ªj bgÇah®, mij v¥go gâÉL»wh® ghU§fŸ. “ ‘Éehaf®’ T¢rš btW«
th®¤ijfŸ v‹gJ âra«. ‘ÄÈnlÇ’ czÉ‹ thrid 50 mo öu¤âYŸs ÉehafU¡F v£lhkš nghdhš mtU¡F ïªJ¡fŸ
“bfsutkhd fšyiw ml¡f«” brŒa nt©oaJ jhnd rÇahf ïU¡f Koí«” v‹W, xnu neu¤âš ïªJ kjthâfË‹ Raey kj btË¥gh£ilí«, flîŸfË‹ ‘r®tr¡â’ ã¤jyh£l¤ijí« vŸË
eifahL»wh® bgÇah®.
‘Rauh{a f£á’ v‹w bgauhš fh§»uáš ïUªj gh®¥gd®fŸ
r¤âa_®¤â jiyikÆš nj®jÈš <LgL« MirnahL xU f£áia ï§F bjhl§» ïUªjd®. mªj Rauh{a f£áia¥ g‰¿ 25.10.1925
ehË£l ‘FomuR’ ïjÊ‹ jiya§f¤âš ï›thW vGJ»wh®, bgÇah® (m¥nghJ bgÇah® fh§»uášjh‹ ïUªjh®) “Rauh{a f£á v‹w ng® kh¤âu« ïU¡»wnj mšyhkš Rauh{a f£á¡bf‹W
V‰g£oU¡F« â£lbk‹d? uhéa¤ (muáaš) â£l« VjhtJ
ïU¡»wjh? bghUshju¤ â£l« VjhtJ ïU¡»wjh? r_f K‹nd‰w¤
â£l« VjhtJ ïU¡»wjh? vd C‹¿¥ gh®¤jhš, c¤ânahf¤ij všyh« jh§fns if¥g‰¿¡ bfhŸs nt©L« v‹gij¤jh‹ uhéa¤
(muáaš) â£lkhfî«, mj‹ r«gsbkšyh« j§fS¡nf tu nt©L« v‹gij¤ jh‹ bghUshjhu¤ â£lkhfî«, ïªj c¤ânahfK«, r«gsK« ãuhkz®fsh»a j§fŸ #hâahU¡nf tªJ
Él nt©L« v‹gJ jh‹ r_f¤ â£lkhfî« it¤J¡ bfh©
oU¥gjhf¤ bjÇ»wJ” v‹W vŸsš eilÆš vG⢠brš»wh®.
67
MdhY«, bgÇahÇ‹ vŸsš eil vG¤J¡fbsšyh« F¤öá FUrhÄ vGâaJ jh‹, bgÇah® mt‰iw¤ j‹ bgaÇš btËÆ£L¡
bfh©lh® v‹W T¿¤ âÇnth® áy® ï‹W« ïU¡»wh®fŸ.
mjšyhkš ‘á¤âuò¤âu‹’ v‹w bgaÇš vGjg£LŸsit mid¤J« F¤öá FUrhÄ vGâaJjh‹ v‹W TWnthU« c©L.
1925 Kjyhf vGj¥g£LŸs ‘á¤âu¥ò¤âu‹’ f£Liufis všyh«
ah® vGâÆU¥gh®fŸ? 1927 ïWâÆš bgÇahÇl« tªJ nr®ªj F¤öá FUrhÄjh‹ v‹W v¥go ït®fshš Trhkš òSf Ko»wJ? V‹
bgÇahU¡F ïa¡f¤ij el¤j MnyhridfŸ T¿ tÊ el¤âatnu F¤öájh‹ v‹nghU«Tl ïU¡»wh®fŸ.
Mdhš bgÇahiu É£L btËna¿a F¤öá FUrhÄ V‹
bjhl®ªJ X® ïa¡f¤ij el¤j KoaÉšiy? bgÇahÇl«
ïUªjtiu ‘jŤ jÄœehL’ ngáat®, btËna¿a ã‹ ‘m»y ïªâah’ ngáaj‰F v‹d fhuz«? gâš TWth® c©nlh?
rÇ, mL¤J v°.ïuhkehj‹jh‹ RakÇahij ïa¡f¤ij¤
bjhl§f¡ fhuzkhf ïUªjtU« ts®¤jtUkh? m¥go¥g£l bfhŸif¡fhu® V‹ ïuh#hÍíl‹ nghŒ¢ nr®ªjh®? nr®ªJ mt®
mik¢ruitÆš v¥go mik¢rU« Mdh®? mik¢ruhf ïUªj fhy¡f£l¤âš f£lha ïªâ¡ bfhŸifia ïuh#hÍ bfh©L tªj nghJTl, mij éthit¥ nghynt MjǤJ¡ bfh©L, v¥go mik¢ruhf¤ bjhlu KoªjJ? v‹gj‰F¥ gâš TWth® vtU« ïy®.
mªj v°.ïuhkehj‹ v›thW gÂah‰¿dh® v‹gj‰F
‘Fomuá’nyna Éilí« ïU¡»wJ.
2.5.1925 m‹W bjhl§f¥g£l ‘FomuR’ V£o‹ Kjyhkh©L
Ãiwî ehis x£o 2.5.1926 m‹W ‘ekJ g¤âÇ¡if’ v‹w jiy¥ã£L
bgÇah® xU jiya§f« vGâíŸsh®. mâš, “FomuR njh‹¿a ãwF mJ uhéa (muáaš) cyf¤âY« r_f cyf¤âY« bgÇa khWjš V‰gL¤âÆU¡»wJ v‹W gy® ek¡F vGâ ÆU¥gij ehK«
cgnah»¤J¡ bfhŸ»nwh«. ‘FomuR’ MáÇaU¡F c©ik e©g®fshŒ ïUªJ tªj °ßkh‹fshd lh¡l® tujuh#&Y ehíL, âU.É.fÈahzRªju KjÈah® KjÈat®fË‹ T£Lwî
‘FomuR’¡F¡ »il¤âU¡Fnk ahdhš, mšyJ Fiwªjg£r«
mt®fSila v⮥ghtJ ïšyhJ ïUªâU¡Fkhdhš ï‹D«
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
bgÇa khWjš V‰g£oU¡F«. v‹d brŒtJ? cŸsij¡ bfh©L
âU¥â mila nt©oaJ jh‹” v‹W ÃyÉa NHiy tU¤j¤Jl‹
F¿¥ãL« bgÇah®, “âU.É.f. fh§»uÌ‹ nguhš ãuhkz®fS¡F
X£L th§»¡ bfhL¡f C%uhŒ, »uhk« »uhkkhŒ, bjU¤ bjUthŒ¤
âǪJ, jdJ bjh©il »Êí«tiu (»ÊªjhY« Tl) ãu¢rhu«
brŒa¥ nghtjhŒ brhšÈÆU¡»wh®” v‹W F¿¥ã¤LŸsh®.
mj‹go, âU.É.f., tujuh#&Y ehíL M»nah® jkJ f£áia¥ gu¥g, v›tsî fLikahf, å¢rhf ciH¡»wh®fŸ v‹gJ F¿¤J bjh©il
»ÊªjhY« Tl v‹gij mil¥ò¡F¿ ngh£L mG¤jkhf¡
F¿¥ãL»wh® bgÇah®. mnj ntis RakÇahij ïa¡f¤âš jd¡F
Mjuthf cŸs e©g®fis¥ g‰¿í« R£o¡fh£l¤ jtwÉšiy.
“°ßkh‹fŸ r®¡fiu¢ br£oah®, Rnuªâu eh¤ M®ah, v°.ïuhkehj‹, j©lghÂ¥ ãŸis ngh‹wt®fŸ kdâš kh¤âu«
ntfkhf ïU¡»wh®fns xÊa, btËÆš tªJ mt®fis¥ nghš ntiy brŒa ftiyÆšyhjt®fshŒ ïU¡»wh®fŸ. ïªj ÃiyikÆš, ‘FomuR’¡F ïU¡F« bghW¥igí« fZl¤ijí«
Ãid¤J¥ ghU§fŸ” v‹W ftiynahL bjhl®»wh® bgÇah®.
jh§fŸ xU bfhŸifia V‰W¡ bfh©lhš k£L« nghJkh?
mj‰fhf kdjsÉš Mj§f¥g£lhš, Mtšg£lhš k£L«
nghJkh? fs¤âš ïw§»¥ gÂah‰w nt©lhkh? v‹gnj bgÇahÇ‹ nfŸÉ; gÂah‰w nt©L« v‹gnj mtÇ‹ vâ®gh®¥ò; ÉiHî; ÉU¥g«. mnj tifjh‹ njhH® kÂaur‹ ngh‰¿¥ òfG«
jÄH¿P®fŸ ïªâ v⮥ò¥ nghÇš elªJ bfh©l ÉjK«.
f£lha ïªâ¡ bfhŸifia 1938 #]‹ khj« bjhl§F« fšÉ
M©oš ïUªJ, m‹iwa br‹id khfhz¤âš cŸ ml§»ÆUªj jÄHf¤âš 60; Mªâu¤âš 54; f®ehlf¤âš 4; kiyahs¤âš 7 vd 125 ca®Ãiy¥ gŸËfËš MW Kjš v£lh« tF¥ò tiu ïªâ f£lha¥ ghlkhf ïU¡F« v‹w murhiz 21.4.1938-ïš ãw¥ã¡f¥g£lJ. áy eh£fËš m›thiz F¿¤j brŒâfŸ
midtU¡F« nghŒ¢ nr®ªjJ.
cldoahf gŸËfŸ âwªjîl‹ gŸËfS¡F K‹dhš M®¥gh£l§fŸ, mik¢r®fŸ åLfS¡F K‹dhš k¿aš vd gštif ïªâ v⮥ò brašâ£l§fŸ Ô£l¥g£ld. bgÇahU«
69
bjhl®¢áahf 8.5.1938; 15.5.1938; 22.5.1938; 29.5.1938 M»a ehË£l
‘FomuR’ ïjœfËš ‘ïªâ tªJÉ£lJ. ïÅ v‹d? xU if gh®¡f nt©oaJ jh‹!’ ‘beU¡fo v‹WÄšyh beU¡fo!’ ‘bjh©l®fns!
br‹id bršf!’ ‘ngh® _©LÉ£lJ. jÄH® x‹W nr®f!’ v‹w jiy¥òfË£L jiya§f§fis vGâ midtU« f£á, kj«, #hâ nt‰Wikfisí« flªJ ïªâ v⮥ò¥ nghÇš Fâ¤J, å¢rhf brayh‰w nt©L« v‹gij tÈíW¤J»wh®.
m¥go ‘ïªâ tªJÉ£lJ. ïÅ v‹d? xU if gh®¡f nt©oaJjh‹!’ v‹w jiy¥ã£L vGj¥g£l Kjš thu¤
jiya§f¤âš (8.5.1938) ‘klhâgâfS¡F k‹Å¥ò’ vd cŸjiy¥ã£L “jÄœ klhâgâfŸ v‹gt®fns, Ú§fŸ ïJ tiu elªJ bfh©lijí« kwªJ ÉL»nwh«”, …”c§fËl« g¡â ÉRthr« fh£Lgt®fis v§fËl« Éu£o ÉL§fŸ” v‹W
nt©LnfhŸ it¡»wh®.
bghJk¡fS¡F khbgU« É©z¥g« v‹w cŸjiy¥ãš
“c§fŸ brsfÇa§fS¡F ml§»d rfy gÇR¤jkhd Mjuîfisí« mËí§fŸ. c§fsJ thÈg ïisP®fis nghU¡F¡ f¢ir f£o Éu£o moí§fŸ” vd nt©L»wh®.
bršt®fS¡F xU th®¤ij vd¡ F¿¥ã£L “c§fŸ giHa el¤ijfis kwªJ ÉL»nwh«” v‹W bjhl§», giHa Ru©lš F‰w§fS¡F¥ gÇfhu« v‹d bjÇíkh? “elªjJ elªJ É£lJ
mij gÇfÇ¡f, c§fshš brŒa¡ ToaJ, Ú§fŸ khd¤âY« cÆÇY«
bgÇjhf kâ¡F« c§fŸ bršt¤ij ï¡fUk¤â‰F cjÉ bgÇa åuuhF§fŸ” vd tÈíW¤J»wh®.
ïisP®fS¡F nt©LnfhŸ vd ÉˤJ, gy brŒâfis¡
T¿ “moglî«, ïuh¥g£oÅ gfš g£oÅ »l¡fî«, J(bjh)iy tÊ el¡fî« jah® brŒJ bfhŸS§fŸ. ngh®Kid á¥ghŒ nghš M¡»id¡F (f£lis¡F) mo gÂaî« jah® brŒJ bfhŸS§fŸ”
v‹W Ko¡»wh®.
bgÇnah®fS¡F É©z¥g« v‹w k‰bwhU cŸjiy¥ãš
“bgÇnah®fns! K‹ khâÇ fh£l thU§fŸ! c§fSila cŸs§fS¡F¥ òâa m§»ia kh£o¡ bfhŸS§fŸ - c§fŸ
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
kh®ig¥ gh®¡fhÔ®fŸ, mo¢Rt£il¥ ghU§fŸ. åu ïisP®fS¡F
Ú§fŸ tÊfh£L»wt®fŸ v‹gij x›bthU mo it¡F« nghJ«
Phgf¤âš ití§fŸ” v‹W Ko¡»wh®.
m¤jiya§f¤âš vGj¥g£LŸs ntWáy brh‰fis¤jh‹
midt® ftd¤J¡F« K‹it¡f ÉU«ò»nwh«. mJ jh‹ eh«
R£o¡ fh£l ÉU«ò« gFâí« Tl
“njhH®fŸ v°.v°. ghuâah® (r. nrhkRªju ghuâah®), ckhknfRtu« ãŸis, ».M.bg.ÉRtehj«, tŸsš átPhd njáf®
ngh‹wt®fŸ ÑÊw§» tªJ ÉidP®fsh» k‰w thÈg®fS¡F
tÊfh£ofshf bršy nt©L«” v‹gnj mJ.
ï¢brh‰bwhl® ek¡F¡ TW« brŒâ jh‹ v‹d? nkny bga®
F¿¥ãl¥g£LŸs vt® xUtU« ïJehŸ tiuÆY« ÑÊw§»
tuîÄšiy; fU¤jhs®fshf ïU¡»wh®fns m‹¿ ÉidP®fŸ
(bra‰gLnth®) MfîÄšiy v‹gJjhnd.
všnyhUila x¤JiH¥ò« ïªâ v⮥ò¥ nghuh£l¤J¡F¤
njit v‹W fUâa bgÇah® vGâa tÇfŸjh« ïit; mutiz¤J
br‹W mid¤J¤ ju¥ãdÇ‹ x¤JiH¥igí« ehoa bgÇah®
vGâaitjh‹ ïit; mití« v¥nghnjh xU rka«
vGj¥g£ljšy; ïªâ v⮥ò¥ ngh® bjhl§f nt©oÆUªj mâc¢r ÃiyÆš vGj¥g£lit. v§nfh jÅÆl¤ âš ïufáakhŒ¡
Tw¥g£litašy; m¥nghJ jÄœeh£o‹ K‹d thu Vlhfî«, ïªâ v⮥ò brŒâfis, nghuh£l§fis, â£l§fis m¿a jÄœehL KGJ« ÉÇthf thá¡f¥g£l ‘FomuR’ V£oš, f£lha ïªâ¥ ghl murhiz ãw¥ã¡f¥g£lj‹ ã‹d® btËtªj Kjš ïjÊš jiya§fkhf vGj¥g£l tÇfns ïit. ï›tÇfŸ ïªâ v⮥ò¥ nghiu jÄH¿P®fŸ el¤âdh®fsh? bgÇah® el¤âdhuh?
v‹gij¤ bjËthf ek¡F És¡F«.
mj‰F« K‹ghf 20-3-1938ïš Fomuáš “r®t f£á jÄH®
khehL” v‹w jiy¥ã£L vGâíŸs jiya§f¤âš ïªâ¤ âÂ¥ò Ka‰á, fhªâ fšÉ¤ â£l«, fl‹ Ãthuz r£l« ngh‹w beU¡fofis¢ R£o¡ fh£o vGJ»wh® bgÇah®. ïjidí«
71
go¤jhšjh‹ vj‰fhf nk‰F¿¥ãl¥g£l jÄH¿P®fis¡ ÑnH
ïw§»tªJ ÉidP®fshFkhW bgÇah® nt©odh® v‹gJ ek¡F
KGikahf¥ òÇí«.
“Ϫâ Ka‰á mÊaî«, fhªâ¡ fšÉ¤ â£l« ifÉL«go¢
brŒaî« jÄœ k¡fŸ bgÇabjhU Ka‰á brŒa nt©oaJ Äfî«
mtruK«, mtáaK« Md fhÇakhŒ ïUªJtU»wJ. bghUis¥
g‰¿ahtJ v¥goahtJ rÇ¥gL¤â¡ bfhŸsyh« v‹whY« rÇahd bghW¥ò«, e«ã¡ifí« cŸs jiyt®fŸ ah® v‹gJ fodkhd ãu¢áidahf ïUªJtU»wJ. ah® v¥goÆUªj nghâY« ïªj Éõa§fisí« k‰W« áy muáaš Éõa§fisí«g‰¿
Mnyhá¤J Koî brŒa V¥uš khj¤âš xU r®t f£á jÄH® khehL
To nahá¡f nt©oaJ mtáa« v‹gijí« mâÈUªJ
j¡fbjhU »s®¢á brŒJ xU Koî¡F tunt©L« v‹gijí« Ä¡f ftiynahL bjÇɤJ¡ bfhŸ»nwh«.”
bgÇah® V¥uš khj« el¤jyh« v‹W v©Âa r®t¡ f£á jÄH® khehLjh‹, nk khj¤âš ToaJ. m›thW 28.5.1938 m‹W
âU¢áÆš To ÃWt¥g£l jÄœ khÃy ïªâ v⮥ò thÇa¤J¡F
(Anti-Hindi High Command) nk‰f©lthW, Ék®á¡f¥g£l nrhkRªju ghuâahiu¤ jiytuhfî«, ».M.bg. ÉRtehj¤ij¢ brayhsuhfî«
mk®¤â É£L, nkny Ék®á¡f¥g£l ckh knfRtu« ãŸisíl‹, jhD«, C.ò.m. rîªjugh©oa‹, nf.v«.ghyR¥ãukÂa«
M»nahUl‹ btW« cW¥ãduhf ïUªJjh‹ brašg£LŸsh®
bgÇah® . “gjÉ mšy mtuJ eh£l«; g eilbgw nt©L«
v‹gJ k£Lnk mtuJ eh£l«” v‹gij vt® xUtuhY« vËâš czu Koí«.
mJnghynt, bjhl®ªJ 42 eh£fŸ eilbg‰w âU¢á-br‹id tÊeil¥ ãu¢rhu¥ gilÆš fyªJ bfh©nlh® g£oaY«, nghuh£l¤âš áiw br‹nwh® g£oaY« ïªâ v⮥ò¥ nghiu el¤âaJ bgÇahU«, mtuJ RakÇahij ïa¡fKnk v‹gij¤
bjËthf cz®¤J«.
Mf, Mªâu khÃy« vd bjY§f®fŸ j§fS¡fhd jÅ khÃy«
nfhÇ it¤j nfhÇ¡iffis¥ nghy jÄH®fS¡F v‹W« jÅ
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
khÃy« mika nt©L« v‹w Ô®khd« k£Lnk jÄH¿P® nrhk Rªju ghuâahuhš 1937-ïš áy Ãfœ¢áfËš K‹ bkhÊa¥g£lJ
v‹gJ c©ik jh‹.
mJî«Tl bgÇah® mªÃfœîfS¡F K‹djhfnt <nuhL
bfhšy«ghisa« ïªâ v⮥ò¥ bghJ¡T£l¤âš
“v¥ghLg£lhtJ e« eh£il tleh£L r«gªj¤âÈUªJ ãǤJ¡
bfh©lhš xÊa ek¡F ÉLjiynah, khdnkh V‰gl¥
nghtâšiy” v‹W ngáa ã‹d® jh‹. v¥go ïU¥ãD« bgÇah®
ÉU«ãaJ tlt® Mâ¡fk‰w Rjªâu¤ jÄœeh£il nrhkRªju ghuâah® K‹bkhʪjnjh br‹id khfhz¤âYŸs jÄœ¥
gFâfis¡ bfh©l jÅ jÄœ khÃy¤ij¤ jh‹.
vdnt ehty® beLŠbrÊa‹ Ãidî¥ ãrfhf, xU ïl¤âš 1938 nk khj« fl‰fiu¡ T£l« vd jtWjyhf¡ T¿aij it¤J¡
bfh©L njhH® kÂaur‹ ngáíŸsh®. Mdhš, mnj beLŠbrÊa‹
vGâa ãw üšfËš bgÇah® jh‹ Kj‹Kjyhf jŤ jÄœehL g‰¿
ngáat® v‹gij mG¤j« âU¤jkhf¡ T¿íŸsijí« f£LiuÆ‹
ãw ïl§fËš vL¤J¡ fh£oÆUªnjh«. Mf, ònuh»j kW¥ò¤
âUkz KiwahdhY«, ïªâ v⮥ò¥ ngh® MdhY«, jŤ
jÄœehL nfhÇ¡if MdhY« jÄH¿P®fŸ K‹bdL¤jt‰iw¤jh‹
bgÇah® bjhl®ªjh®; å¢rhf vL¤J¢ br‹wh®; k¡fŸ k‹w¤J¡F¡
bfh©L br‹wh® v‹git mid¤J« Mjhuk‰witfns.
MdhY«, vªj xU k¡fŸ nghuh£lkhdhY« mJ âObud câ¤J ÉlhJ; mj‰F K‹djhf ÃyÉ tªj òw¢NHš rhjfkhf mikí«nghnj bto¤bjG« v‹gij eh« kW¡fÉšiy.
bgÇahU¡F K‹djhfnt ïitbah¤j áªjidfŸ VnjD« toÉš ÃyÉÆUªâU¡fyh«; mšyJ ngr¥g£oU¡fyh«. Mdhš, njhH®
kÂaur‹ TWtij¥ nghš mJ jÄH¿P®fshš m‹W.
eh« ït‰iw vGj nt©o tªjj‹ fhuz«Tl, 19.4.2014 m‹W
jŠirÆš elªnj¿a mŒªjhtJ cyf¤ jÄœ¥ bghJkheh£oš njhH® kÂaur‹ M‰¿a ciu k£Lkšy; mt® gy ntisfËš bgÇah® ÛJ it¤J tªJŸs Mjhuk‰w, âirâU¥ò« thj§fisí«
fU¤âš bfh©L jh‹.
73
bghJ thœ¡ifÆš r_f K‹nd‰w«, ÉLjiy F¿¤j mid¤ijí« vªj xU jÅ ïa¡fK« jŤJ ËW rhâ¤J Él KoahJ. Mdhš, #hâ xÊ¥ò, bg©QÇik, gF¤j¿î, bghJîilik, njáa ïd ÉLjiy, jhŒ bkhÊ¡ fšÉ, kÅj cÇik, R‰W¢NHš ghJfh¥ò KjÈa mid¤J¤ JiwfËY« eh« bgW«
bt‰¿fns X® ïy£áa jÄœeh£il, jÄœ¢ r_f¤ij¥ gil¡F«.
m›thwhd xU Ãiy miltj‰F¤ jilahf kjbt¿ mik¥òfŸ,
#hâ bt¿a®fŸ, Mzhâ¡fthâfŸ, yhgbt¿ bgUKjyhËfŸ, Mâ¡f ïªâa njáa®fŸ vd Vuhskhd vâÇfŸ cŸsd®.
nk‰brh‹d ïy£áa§fËš VnjD« x‹iwnah, ïu©ilnah k£L«jh‹ xU mik¥ghš å¢rhf K‹bdL¡f Koí«. k‰bwhU mik¥ò k‰w x‹¿u©L ïy£áa§fS¡F
ciH¡F«. eh« K‹bdL¡F« ïy£áa¤ij neh¡»a nghuh£l§fis v⮡fhjtiuÆY«, mJ ek¡F rhjfkhdnj v‹W
fUâ, gÂah‰Wtnj rÇahdjhf ïU¡f Koí«. xU ïy£áa¤J¡F
ciH¡F« mik¥ãdiu neh¡», ã¿bjhU ïy£áa¤ij K‹bdL¥gt®fŸ vkJ ïy£áa¤J¡F Ú§fŸ V‹ ciH¡f kW¡»Ö®fŸ v‹W ÉdîtJ všyh« nt©lhjdnt.
mJî« F¿¥ghf, òij¡f¥g£l ãz§fis¤ njh©o vL¤J
Kf®ªJ gh®¤J Fiw brhšY« ngh¡F f£lha« ifÉl¥gl nt©oa x‹whF«. v›Éj muáaš òÇjY« m‰w, ‘âO®’ jiyt®fŸ, jiyfhš bjÇahkš ãj‰¿¤ âÇtij¥ g‰¿ eh« ftiy¥glÉšiy.
óáa rha§fŸ mL¤j kiHÆš fiuªjJ« c©ik Ãw« btË¥g£L
ÉL«; btË¥g£L¡ bfh©L« ïU¡»wJ. Raey vâ®gh®¥òfŸ, MirfŸ vJîÄ‹¿, ïy£áa¤J¡fhf ïH¥òfis¢ r»¤J¡ bfh©L
ïa§F« ïa¡f§fËl« ï›tif¥ ngh¡F nt©lhj x‹nw!
vâÇfËl« vŒa nt©oa fizfis¤ njhHikfŸ ÛJ vŒtJ
njitjhdh? midtU« MœªJ áªâ¡f nt©oa neu« ïJ.
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
ã‹ ïiz¥ò
irt« :
bgÇah® vG¥ò« nfŸÉfŸ!
rka« v‹gij¥g‰¿ br‹w thu« xU
jiya§f« vGâÆUªnjh«. ï›thu« irt rka« v‹gJ g‰¿ vGJ»‹nwh«.
bfhŠr fhykhf irt rka¤â‹ nguhš áy® nghL« T¢rš msî¡F nkš ngh»‹wJ.
RakÇahij ïa¡f¤ij xʤjhf nt©L« v‹W
f£á nr®¡»‹wh®fsh«. muáaš ãiH¥ò¡
fhu®fŸ áy® m¥go¤jh‹, mjhtJ,
“RakÇahij ïa¡f¤ij xʤjhf nt©L«, mij xÊ¡fhÉ£lhš Rauh{a« jilg£L¥
nghF«” v‹W T¢rš ngh£lh®fŸ. TÈ
bfhL¤J« T¢rš nghl¢ brh‹dh®fŸ.
m›tsî T¢ršfisí« ml¡»¡bfh©L
ï¥nghJ ekâa¡f« jiyÃÄ®ªJ É»‹wijí«
muáašfhu®fËš bgU«ghnyhU« ïij MjÇ¥gijí« gh®¤J xUthW ml§»
É£lh®fŸ. ï¥nghJ irt rka¤jh®fŸ v‹W
brhšÈ¡ bfhŸSgt®fËš áy® »s«ã RakÇahij ïa¡f¤ij xÊ¡f nt©Lbkd ãu¢rhu« brŒJ tU»‹wh®fŸ. ï¢irt rka¤jh®fŸ v‹gt®fŸ, RakÇahij ïa¡f«
gh®¥gÜa¤ijí«, gh®¥gd®fisí« f©o¡F«
bghGJ«, itzt rka¤ijí« itzt®
fisí« f©o¡F« bghGJ« Mdªj¡ T¤jho¡
75
bfh©L e«ÛJ« RakÇahij ïa¡f¤â‹ ÛJ« òfœ
òuhzK« fÉí« gho¡bfh©oUªjh®fŸ.
mjhtJ, gh®¥gd Mâ¡f¤ij f©o¤J r§fuh¢
rhÇahiu jh¡» tU« nghJ ek¡F cjÉí« brŒjh®fŸ.
ãwF itz¥ òuhz§fË‹ t©lths§fis btËah¡F« nghJ« ek¡F cjÉ brŒJ tªjh®fŸ.
ïJkh¤âukšyhkš, ïªJ kj« v‹gjhf xU kj«
ïšiyba‹W« ïªJkj« v‹W brhšy¥gLtJ
gh®¥gdhâ¡f¡ bfhŸiffŸ bfh©lJ v‹W« brhšY«
nghJ« mij MjǤJ mj‰F« nt©oa Mjhu§fŸ cjÉ
tªjh®fŸ.
filáahf irt kj¥ òuhz§fŸ v‹gitfË‹
KiwÆš mt‰¿‹ nah¡»aijfis btËah¡f neÇ£l nghJ kh¤âu« ‘RakÇahij ïa¡f« rka§fS¡F
Mg¤ij ÉisÉ¡»‹wJ; nkh£r¤â‰F¤ jilahŒ
É»‹wJ’ v‹W brhšy tªJ É£lh®fŸ.
vdnt irt kj« v‹whš v‹d? mJ gh®¥gd kjkšyhkš ntW jÅ kj« v‹nwh mšyJ jÄœ k¡fŸ
kj« v‹nwh ahuhtJ brhšy Koíkh? v‹gij KjÈš ftÅ¡f ÉU«ò»‹nwh«.
e« eh£L irt®fŸ bgU«ghY« jh§fŸ ‘gh®¥gd kj¤ij btW¡»‹nwh«’ v‹»‹wh®fŸ. m‹¿í«
gh®¥gd®fsJ kj Mjhu« v‹gitfsh»a eh‹F
ntj§fŸ v‹gijí« irt®fŸ j§fS¡F
r«gªj¥g£ljšy v‹»‹wh®fŸ. gh®¥gd®fË‹
“nkh£r” rhjdkhd ntŸÉ¢ rl§Ffisí« jh§fŸ
x¥ò¡ bfhŸS»‹w âšiy v‹»‹wh®fŸ. k‰W«
òuhz§fŸ v‹gitfisí« MÇa rh°âu§fŸ
v‹gitfisí« jh§fŸ x¥ò¡bfhŸs KoahJ
v‹gJl‹ mitfŸ bghŒ v‹W« f‰gid v‹W«
brhšy K‹ tªâU¡»‹wh®fŸ. gh®¥gd M¢rhÇah®fS«
mjhtJ r§fuh¢rhÇ ngh‹wh®fS« j§fS¡F
r«kªj¥g£lt®fŸ mšy v‹W« brhšY»‹wh®fŸ.
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
k‰W« v›tsnth, mjhtJ, “MÇa‹ f©lhŒ!
jÄH‹ f©lhŒ!” v‹W MÇa¤ijí« jÄiHí« ãǤJ
MÇa¤â‰F«, j§fS¡F« j§fŸ irt kj¤â‰F« á¿J«
r«kªjÄšiy v‹W« jh§fŸ jŤ jÄœ¢ rka¤jh®
v‹W« brhšÈ¡bfhŸStJl‹ mj‰F nt©oa Mjhu§fisí« f©L it¤âU¡»‹wh®fŸ. cjhuzkhf
‘bj‹dh£L átnd ngh‰¿’ v‹W« ãǤJ¢ brhšY
»‹wh®fŸ. vdnt ïªÃiyÆš, irt kj« v‹whš v‹d?
Kjyhtjhf, f‰gid v‹W« bghŒ v‹W«
Mghrbk‹W« mr«ghÉj« v‹W« brhšY«goahd fªjòuhz«, átkfh òuhz« Kjyh»a òuhz§fis xJ¡» É£L gh®¤jhš átD¡nfh, irt¤â‰nfh VjhtJ
fLfsî ïl« ïU¡»‹wjh v‹gij T®ªJ neh¡F«go thrf®fis nf£L¡ bfhŸS»‹nwh«.
ïu©lhtjhf, ïªJ kj¤ijnah, itzt kj¤ijnah, irt kj¤ijnah jŤjÅahfnth bghJthfnth vL¤J¡ bfh©L gh®¥nghnkahdhš mitfËYŸs bghJthd flîŸfS«, itzt, irt flîŸfS«, Ru®fŸ v‹D« “njt®”fË‹ ntŸÉ v‹D«
ahf¤ij mʤJ tªj mRu®fŸ v‹D« “mu¡f®fis”
bfh‹W bt‹W ahf¤ij¡ fh¡f tªjJ v‹»‹w m°âthu« jÉu ntW kh®¡f¤âš tªj flîŸfŸ VjhtJ
v§fhtJ ïU¡»‹wdth? v‹W gh®¡F«go nt©L»‹nwh«.
mšyJ gh®¥gd®fŸ v‹D« MÇa®fË‹ ntj¤ij x¥ò¡ bfhŸshjâdhnyh, êâ¤jâdhnyh cyf« “Úâí«
xG¡fK« bf£L¥ nghŒÉ£lJ” v‹W brhšÈ¡
bfh©L mtjhu« brŒjjhfnth njh‹¿ajhfnth mšyhkš ntWtÊÆš tªj VjhtJ flîŸfŸ c©lh?
ïU¡»‹wdth?
ïªJ, itzt, irt rka r«kªjkhd vªj òuhzK«
ïij¤ jÉu ntW v‹d fhuz§fshtJ f‰ã¡
»‹wdth?
77
cjhuzkhf, irt rka¢rhÇah®fŸ v‹gt®fS«,
“ntj ntŸÉia k¡fŸ êjid brŒjjhš njh‹w nt©oat®fshdh®fŸ. ntj ntŸÉia êjid brŒj k¡fisí« mʤJ ntj ntŸÉ¢ rka¤ijí«
flîŸfisí« MjÇ¡f nt©oat®fshdh®fŸ” v‹gij ahuhtJ kW¡f Koíkh v‹W nf£»‹nwh«.
k‰W« ntj¤ijí« ntŸÉiaí« jŸËÉ£L
mt‰iw¡ fh¥gh‰w tªj flîŸfisí« jŸËÉ£L
MÇa®fshš òida¥g£lJ v‹»‹w òuhz§fisí«
jŸËÉ£lhš, njthu¤â‰nfh, âUthrf¤â‰nfh k‰W«
“jÄœ kiw”¡nfh v§fhtJ ïlÄU¡»wjh v‹W
nf£»nwh«.
át«, irt«, Mfk«, njthu«, âUthrf« v‹w th®¤ijfS« MÇa¤ij mo¥gilahf¡ bfh©lit v‹D« tH¡if Ryg¤âš jŸËÉl KoahJ. k‰W«
irt¡ flîŸfŸ bgaU« m¡ flîŸfË‹ bg©#hâ ãŸisfË‹ bgaU« mndfkhŒ KGJ« MÇaghiõ¥
bga®fns jÉu nt¿šiy. k‰W« m¥ bga®fS¡F V‰w fhuz§fS« m¡fhuz§fS¡F MÇa®fshš f‰ã¡f¥
g£l fijfŸjh‹ Mjhunk xÊa nt¿šiy. k‰W« m¥
bga®fS¡F« fijfS¡F« V‰gL¤ j¥g£l òuhz§fŸ
v‹gitfS« bgÇJ« MÇa _y¤âÈUªJ bkhÊ
bga®¤jjhf¢ brhšy¥gL¥gitfnsašyhkš ntwšy.
Éf. irt rka« bj‹dh£oš guÉ ïU¡»‹w msî k‰w eh£oš mjhtJ tleh£oš guÉ ïU¥gjhf brhšy Koíkh? tl ehL KGtJ« Vw¡Fiwa itzt kj« v‹nw brhšy nt©L«.
bj‹dh£oš khÄr« rh¥ãlhjtD¡F v¥go irt‹ v‹W brhšy¥gL»‹wnjh mJnghy tleh£oš kh«r« òá¡fhjtD¡F itZzt‹ v‹W brhšY
tJ©L.
bj‹dh£oY« rka¤ij V‰W¡ bfh©lt®fŸ áy®
v‹Wjh‹ brhšynt©L«. mâY« irt rka¤jh®fnsh
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
irt rka« ï‹dJ v‹W m¿ªjt®fnsh btF áy®
v‹Wjh‹ brhšynt©L«. gh¡»íŸs k¡fŸ mjhtJ
100-¡F 90 - ng®fŸ khÇ, fU¥g‹, khl‹, kJiu åu‹, ng¢á v‹gJ ngh‹w flîŸ tz¡f¡fhuU« k‰W« xU
áy® irt itzt¡ flîŸfisí« ï¡T£l¤âš nr®¤J¡
bfh©oU¡»‹wt®fSnk jÉu ntwšy.
Vnjh giHa fhy¤J mur®fŸ j§fŸ klikÆdhš f£o it¤j nfhÉšfS« mt®fŸ É£l brh¤J¡fshš el¡F« c‰rt§fS«, ï¥nghJ áy bfhLik¡fhu®fŸ
k¡fËl¤âÈUªJ mÃaha tÊfËš bfhŸisao¤J
r«ghâ¤j gz¤ij¡ bfh©L Ñ®¤â¡F« j§fis ca®¤â¡ bfhŸtj‰F« áy® jh§fŸ brŒj bfhLikÆdhš V‰gL« ght¤ij¤ bjhiy¥gj‰F«
v‹W gGJ gh®¥gJ« òJ¥ã¥gJ« ïšyhÉ£lhš ï›tsî bgUikfŸ Tl brhšÈ¡ bfhŸs tif ïU¡fhJ v‹nw brhšyyh«.
rka« v‹gJ«, itzt« v‹gJ«, irt« v‹gJ«
v‹d v‹W bghJthf nahá¡FÄl¤âš gh®¥gd®fS¡F
t¡fhy¤J th§»¡bfh©L j§fis m¿ahkš gh®¥gÅa¤â‰F« gh®¥gd Mâ¡f¤â‰F« ciH¡F«
rhjd§fsh mšyth v‹gij ÃjhŤJ eLÃiyikÆš ïUªJ gh®¤jhš ahU¡F« És§fhkš nghfhJ.
vdnt ï¥go¥g£l irt¤ij¥g‰¿nah rka¤ij¥
g‰¿nah VjhtJ vGj neÇLtjhš “eh£o‹
nõk¤â‰nfh k¡fË‹ nkh£r¤â‰nfh” v›Éjkhd Mg¤J¡fŸ v¥go neÇ£L ÉL« v‹gij¥g‰¿ ÉU¥ò btW¥ã‹¿ ÃjhdkhŒ nahá¤J¥ gh®¡F«go thrf®fis nt©o¡ bfhŸS»‹nwh«.
(bgÇah®, ‘FomuR’ 7.10.1928)
bfhs¤ö® kÂ
79
bghŒ ãu¢rhu«:
bgÇah® jªj kW¥ò
O
giwa‹ v‹W brhšy¡ TlhJ v‹W Mu«ã¤jt‹
eh‹. fhªâah® Ô©lhjt®fS¡F¤ jÅahf¥
gŸË¡Tl«, jÅahf¡ nfhÆš, jÅahf¡ »zW
bt£Ltj‰fhf¡ fhªâ ây¡ ÃâÆÈUªJ %.55,000
mD¥ãdh®. m¥nghJ eh‹ jÄœehL fh§»u°
fÄ£o¤ jiyt‹. eh‹ ïij ïj‰fhf bryÉlhkš m¥gona it¤JÉ£nl‹. k‰w khfhz¡fhu®fŸ
všyh« brytʤJ jhœ¤j¥g£l k¡fS¡F¤ jÅahf nfÂ, nfhÆš, gŸË¡Tl« f£odh®fŸ. eh‹
fhªâahU¡F vGând‹. “eh« mt®fS¡F ïit všyh« jÅahf¢ brŒJ bfhL¥gjhš xU¡fhY«
Ô©lhik xÊahJ. mj‰F¥ gâš giwa‹ nfhÆš, giwa‹ gŸË¡Tl« v‹W brhšÈ k¡fŸ mijí«
xJ¡» it¤JÉLth®fŸ. ïij eh‹ ÉU«gÉšiy.
e« k¡fŸ j©Ù® vL¡F« »zWfËš mt®fS«
vL¡f nt©L«. e«k¡fŸ go¡»w gŸËfËš mt®fisí« go¡f mDkâ¡f nt©L«. e«k¡fŸ
ngh»w nfhÆšfS¡F mt®fS« nghf cÇik tH§f nt©L«” v‹W vGând‹. mj‰F mt®
mJnghy brŒaKoahJ v‹W brhšÈ É£lh®.
80
bgÇahU¡F vâuhd ‘Kid kG§F«’ thj§fŸ!
O
eh‹ giwa‹ v‹W
nftykhf¢ brh‹d
jhf¤ jhœ¤j¥g£l
k¡fËl« brhšÈ
Æ U ¡ » ‹ w h ® f Ÿ .
eh‹ gyjlit ïªj¢
brhšiy¢ brh‹dh
Y« mij xÊ¥gj‰
fhf brh‹dJ jh‹.
vby¡õ‹ neu¤âny
ï ¥ g o b a š y h «
brŒtJ rhjhuz«.
vby¡õ‹ nghJ
“uhkrhÄ eha¡f®
giw¢á všyh«
uÉ¡if¥ ngh£L¡ bfh©lh®fŸ v‹W
jhœ¤j¥g£l bg©fis¡ nftykhf brh‹dh®”
v‹W És«gu neh£O°fbsšyh« ngh£L
jhœ¤j¥g£l k¡fns mt® MjÇ¡»w f£á¡F X£L
nghlhÔ® v‹W thš ngh°l®fŸ x£o ïU¡»‹wh®fŸ. mij¡ f©L áy® v‹Ål« tªJ Ú
v¥go¢ brhšyyh« v‹W nf£lh®fŸ. eh‹
brh‹dJ c©ikjh‹. eh‹ jhœ¤j¥g£l bg©fŸ
ïj‰F K‹ uÉ¡if¥ nghl¡ TlhJ, ngh£lhš JÂna nghl¡TlhJ, m¥go ïUªj rKjha« fhy khWgh£lhš v¥go M» ïU¡»‹wJ. ï‹iw¡F
uÉ¡ifÆšyhkš gh®¡fKoaÉšiy v‹W
brh‹nd‹. ïij¡ bfh©L mªj ïdk¡fis vd¡F Énuhjkhf¤ ö©lî« eh‹ MjÇ¡»‹w f£á¡F X£L¥ nghlhkš brŒtj‰fhf¡ »s¥ã Él¥g£lnj MF« v‹gij És¡»aJ« mt®fŸ
òǪJ bfh©ld®.”
-11.12.1968 m‹W â.K.f. nka® ntY® ehuhazD¡F elªj ghuh£L ÉHhÉš, br‹id- ma‹òu¤âš bgÇah® M‰¿a brh‰bghÊî (‘ÉLjiy’ 15.12.1968)
81
“òij¡f¥g£l ãz§fis¤ njh©o
vL¤J Kf®ªJ gh®¤J Fiw brhšY«
ngh¡F f£lha« ifÉl¥gl nt©oa x‹whF«. v›Éj muáaš òÇjY« m‰w,
‘âO®’ jiyt®fŸ, jiyfhš bjÇahkš ãj‰¿¤ âÇtij¥ g‰¿ eh«
ftiy¥glÉšiy. óáa rha§fŸ mL¤j kiHÆš fiuªjJ« c©ik Ãw«
btË¥g£L ÉL«; btË¥g£L¡ bfh©L«
ïU¡»wJ. Raey vâ®gh®¥òfŸ, MirfŸ
vJîÄ‹¿, ïy£áa¤J¡fhf ïH¥òfis¢
r»¤J¡ bfh©L ïa§F« ïa¡f§fËl«
ï›tif¥ ngh¡F nt©lhj x‹nw!
vâÇfËl« vŒa nt©oa fizfis¤
njhHikfŸ ÛJ vŒtJ njitjhdh?”
- bfhs¤ö® kÂ
ïªüÈUªJ