tah akan mengambil tern pat Raja di Hilir.
ORANG KAYA ENAM BELAS
SULTAN
(Gelaran: Paduka, Sri, Maharaja)
I
%
RAJA MUDA %
BENDAHARA
p TRA SULTAN
�
Orang-orang yang mula-mula memegang
RAJA DI HILIR
gelaran ini ialah pengikut-pengikut Sultan
Muzaffar Shah yang datang ke Perak dalam
Warisan di Perak
tahun 1528. Pembesar-pembesar ini telah diberi daerah untuk dijaga. Selain dari me
Negeri Sembilan
ngetuai daerah-daerah, mereka juga ada tugastugas yang lain. Bendahara di Perak mem
Negeri-negeri Tanah Melayu menerirna sistem
punyai kedudukan yang istimewa seperti pemerintahan yang digunakan di dalam Ke
Bendahara Kesultanan Melaka. Selepas kurun sultanan Melaka. Sistem pemerintahan meyang ke 18, Bendahara di negeri Perak boleh reka ini hanya berbeza sedikit sahaja. Tetapi menjadi Sultan, tetapi di Melaka, sungguhdi Negeri Sembilan sistem pemerintahannya pun Bendahara mempunyai kuasa yang kuat,
adalah berlainan.
ia tidak boleh menjadi Sultan.
Kesultanan Melaka telah menguasai
Di bawah Orang Besar Berlapan ialah kawasan yang kita gelar Negeri Sembilan hari Orang Kaya Enam Belas. Mereka diberi ini, pada kurun yang ke 15. Oleh kerana ia beberapa gelaran seperti
berdekatan dengan Melaka, orang-orang besar
Paduka, Sri dan
Melaka dilantik untuk memerintah daerah
Maharaja. Kebanyakan daripada mereka ialah dari keluarga Orang Besar Berempat dan daerah di Negeri Sembilan. Orang-orang besar Berlapan.
ini adalah dari keluarga Bendahara Melaka.
Mereka menetap di situ dan menggelar diri
mereka Waris Negeri. Dengan demikian me
(iii) Warisan
reka mengakui diri mereka sebagai penduduk
sebenar daerah itu. Ramai daripada mereka
Di dalam sejarah negeri Perak, dalam kurun
mengahwini penduduk asli di daerah-daerah
yang kel 8 dan kel9, warisan takhta ialah ini.
23
' ·, '· .-.
'·< '·,.
'· '
\
·,.
\
\
..... ,.
, ...... · '·-·
\
,,
'
PAHANG
i
'· .......... ..... . -i-·-·�
SELANGOR
I
I
\
I
I
\
I
'
/•
/
·,.
_,.I
JELEBU
1 ,,,.,,,
'·,
(
I
·,
j
/
JEMPOL
.... ....._
/-
'·,.
- ,
I
'·
.-·-·-·/
\
--
,,,,,,,.
--...... ......
.,,,,.,,
(I
\
_ �/' ULU MUAR ' ,
.,,. -
.,,.,
--
- - 1 !'·
•
-·-....... �.
I
- --,'
/ - -
- -- -
'
✓ -,
/
\
i
,- - -- - /SRI _,,,,
l
\
i
/
-, MENANTI I
/
·,.
i
I TERACHI \
/
/
/
SUNGA I
I
/
/
)
JONG
U
,/ - - - - ,- " J-,
.A. -
1 _, '
INAS1
JOHOL
/
(
I
'-, Y-✓
i
\
, GUNUNG
)
I
' , PASI R
(
\
REMBAU
'- - - - - -'\
j
\
\
TAMPIN '
i
\ I
,.
·' -. ... _ _')..-
.
--·-. ..... \
J JOHO R
· ... \
._(·
I _____ .,,.
.... __ _
J /
\
MELAKA
.J
,ii
, j
Negeri Sembilan dalam kurun ke1 8
Dalam lingkungan kurun yang ke16, kedatangan orang-orang Minangkabau, daekeadaan politik di situ mula bertukar. Ramai rah-daerah baru telah dibuka. Sebuah daerah orang Minangkabau dari Sumatera pindahbaru, Sri Menanti menjadi ibu negeri dalam masuk ke daerah-daerah ini kerana kesusahan tahun 1773. Tampin didirikan daripada sedi tanahair mereka. Waris Negeri menjual bahagian daerah Rembau dan Inas dan setanah kepada mereka dan lama kelamaan bahagian lagi daripada daerah Johol. Ada 4
mereka menetap di Negeri Sembilan. Pebuah negeri di sekeliling ibu negeri: Terachi, ngaruh Minangkabau ke atas kehidupan po
Ulu Muar, Jempol dan Gunung Pasir.
litik dan sosial penduduk-penduduk Negeri
Sembilan boleh dilihat hingga ke hari ini.
Oleh kerana pindah-masuk ini, daerah-daerah (ii) Susunan politik Negeri Sembilan
baru telah banyak dibuka.
dalam abad ke 18
Kita telah membaca bahawa Sultan menjadi
(i) Daerah-daerah
pemerintah dalam negeri-negeri lain di Tanah
Melayu. Di Negeri Sembilan keadaannya
Perkataan Negeri Sembilan bermakna semberlainan pula oleh kerana pengaruh orangbilan buah negeri, tetapi sebenarnya ada orang Minangkabau.
lebih dari 9 buah daerah. Daerah-daerah lama
Pada masa orang-orang Minangkabau
yang ada dari masa dahulunya ialah Sungai datang ke Negeri Sembilan, mereka mem
Ujong, Rembau, Johol dan Jelebu. Dengan bawa saudara mara mereka, yang bergelar 24
perut. Mereka tinggal di sebuah kampung, dan melantik ketua kampung dari saudara
mara mereka sendiri. Ketua mereka bergelar
lbubapa atau Buapak.
Ramai perut-perut ini bersatu untuk
membentuk sebuah daerah suku. Ketuanya
STRUKTUR POLITIK
bergelar Lembaga, dipilih oleh ketua-ketua NEGERI SEMBILAN SETELAH
perut, iaitu Buapa.
ADANYA YAM TUAN BESAR
Penghulu mengetuai Lembaga. Penghulu
di Negeri Sembilan tidak mempunyai makna
yang sama seperti penghulu-penghulu di
YAM TUAN BESAR
negeri-negeri lain, di mana mereka menjaga
kampung. Di Negeri Sembilan penghulu memegang jawatan yang tinggi. Dia adalah ketua sebuah daerah, dan dipilih dari Waris Negeri,
iaitu kumpulan pertama yang berhak memerintah Negeri Sembilan dari Kesultanan Me
BUAPAK
laka dalam kurun yang ke 1 5.
Beginilah keadaannya di Negeri Sem
PERUT
bilan hingga akhir kurun yang kel 8. Buapak
dan Lembaga adalah ketua kumpulan yang
bersaudaraan dan Penghulu ialah ketua daerah yang berasal dari Waris Negeri. Ada banyak daerah-daerah yang bebas. Tetapi
Negeri Sembilan tidak mempunyai seorang (iii) Yam Tuan Besar
pemerintah negeri. Di akhir kurun yang ke 18
keadaan ini mula bertukar.
Tiap-tiap daerah itu ialah sebuah unit politik
yang berlainan dan oleh itu tidak berupaya
mempertahankan diri mereka apabila diserang. Ini berlaku dalam kurun yang ke 1 8.
STRUKTUR POLITIK
Orang-orang Bugis yang berasal dari Sulawesi,
NEGERI SEMBILAN
telah menguatkan diri mereka di beberapa
tempat di negeri-negeri Melayu, terutamanya
SEBELUM KEDATANGAN
di Johor. Dari Johor, orang-orang Bugis
YAM TUAN BESAR
menyerang Negeri Sembilan dan menyebabkan penduduk-penduduknya menderita.
Penghulu-penghulu Negeri Sembilan te
PENGHULU
lah menjemput seorang putra raja Minangkabau dari Pagar Ruyong untuk menjadi raja LEMBAGA
mereka. Dalam tahun 1773, Raja Melewar
dari Sumatera menjadi raja yang pertama,
bergelar Yang Dipertuan Besar atau Yam
BUAPAK
Tuan Besar. Ibu negerinya adalah di Seri Menanti.
PERUT
Akan tetapi Penghulu-penghulu yang
menjemputnya datang itu tidak memberinya
banyak kuasa. Oleh yang demikian Yam
Tuan Besar Negeri Sembilan tidak berkuasa
seperti Sultan-sultan di negeri-negeri Melayu
25
lain. Baginda telah diberitahu bahawa bawakil-wakil anak buah. Perbezaan- di antara ginda tidak mempunyai wilayah dalam neklas pemerintah dan rakyat tidaklah segeri. Baginda tidak boleh mencukai penbegitu kuat seperti di negeri-negeri lain.
duduk-penduduk dan hasil-hasil mereka, tetapi boleh mendapatkan 12 sen, 2 gantang Di Negeri Sembilan, kuasa pemerintah
beras dan 2 biji kelapa dari tiap-tiap ketua terhad, kerana ia adalah orang yang baru keluarga. Ini sangat sedikit jika dibandingkan datang ke negeri itu. Ia dijemput oleh Pengdengan hasil sultan-sultan di lain-lain negeri. hulu untuk menjadi pemerintah, dan Peng
Misalnya Sultan Pahang mendapat $50 000 hulu boleh menghadkan kuasanya.
sebulan dari hasil negeri, begitu juga sultan
Sistem politik di Negeri Sembilan bersultan lain.
dasarkan kepada persaudaraan. Penduduk
Waiau bagaimanapun Yam Tuan Besar penduduk sesebuah daerah itu berasal dari diberi keagungan sebagai seorang pemerinsuku yang sama. Mereka lebih setia kepada tah. Baginda dikatakan mempunyai darah daerah mereka dari negeri mereka. Daerah putih. Baginda adalah orang yang tertinggi ialah unit politik yang lebih tua. Mereka sekali tempat orang-orang yang bersalah sangat rapat dengan Lembaga dan Penghulu boleh mengadu. Baginda juga diakui sebagai dalam sesebuah negeri. Ini bermakna mereka seorang khalifah atau orang yang mempertidak berapa mesra di antara sebuah daerah tahankan ugama Islam.
dengan daerah yang lain.
Yam Tuan Besar dilantik oleh 4 orang
Penghulu yang sangat penting. Penghulupenghulu ini memakai gelaran Undang.
STRUKTUR POLITIK
(iv) Undang
NEGERI SEMBILAN
Di antara penghulu-penghulu di Negeri Sem
ANAK BUAH
bilan ada 4 orang penghulu yang terbesar.
Mereka adalah dari Sungai Ujong, Rembau,
l (Pilih) � hli
Johol dan Jelebu. Mereka bergelar 'Undang'.
BUAPAK
Merekalah yang melantik Yam Tuan Muda
iaitu bakal Yam Tuan Besar.
l (Pilih)
Yang terbesar sekali di antara 4 Undang
ini ialah Undang Sungai Ujong. Undang
LEMBAGA
Undang lain memanggilnya bapak.
l (Pilih)
(v) Sistem demokrasi
PENGHULU
Sistem politik di Negeri Sembilan ialah sistem
demokrasi. Ada pilihanraya dari peringkat
l (Pili�)
rendah ke peringkat tinggi. Rakyat atau
anak buah sangat penting kerana
YAM TUAN BESAR
Bulat anak buah menjadi buapak
Bulat buapak menjadi lembaga
Bulat lembaga menjadi penghulu
Di negeri-negeri Melayu yang lain, sis
Bulat penghulu menjadi Raja.
tern politiknya berdasarkan kepada pem
Ini menunjukkan bahawa jawatan-jawatan
bahagian mengikut kedudukan sesuatu kayang tinggi seperti buapak, Lembaga, Pengwasan bukannya mengikut saudara-mara, hulu dan Raja atau Yam Tuan Besar ialah suku atau perut.
26
Fakta-fakta penting
