ε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια μπαίνουμε στον μαγικό
Μκι αστραφτερό κόσμο των μύθων και των παλιών παραδόσεων. Ο Όμηρος αποτελεί σταθμό στην παγκόσμια ιστορία του
πολιτισμού. Δεν είναι τυχαία τα εγκώμια που του απευθύνουν οι
αιώνες.
Ίσως πολλοί αναρωτηθούν: «Τί μας χρειάζεται ακόμη ένα βιβλίο για τον Όμηρο; Τί καινούργιο θα μπορέσει να μας πει;». Και
η απορία τους θα είναι απόλυτα δικαιολογημένη. Στη διάρκεια
των δυόμιση χιλιάδων χρόνων, από τη στιγμή που έγιναν γνωστά
τα αθάνατα αυτά έπη, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, έχουν γραφτεί
άπειρα.
Υπολογίζεται ότι, μόνο τα τελευταία διακόσια χρόνια, είναι
γνωστοί πάνω από δύο χιλιάδες τίτλοι βιβλίων με θέμα τον Όμηρο. Χώρια χιλιάδες χιλιάδων άρθρα, κριτικές και δοκίμια κάθε
είδους για το ίδιο θέμα. Και γράφονται ακόμη. Είναι γνωστή η
ρήση, πως για τον Όμηρο ξοδεύτηκε περισσότερη μελάνη από το
αίμα που χύθηκε στον πόλεμο της Τροίας.
Αυτό σημαίνει ότι τα ομηρικά κείμενα συνεχίζουν τη μακραί-ωνη πορεία τους και ζουν μέχρι σήμερα μέσα στις κοινωνίες και
τους πολιτισμούς. Εξακολουθούν να γοητεύουν και να επηρεάζουν τη λογοτεχνία, την τέχνη γενικά και τον φιλοσοφικό στοχασμό.
Ναι. Στην αυγή του Δυτικού πολιτισμού, σε μια μακρινή εποχή, σ’ έναν τόπο που τον φιλούν τα κύματα του Αιγαίου, συγγρά-φηκε ένα έργο αριστουργηματικό, πέρα από κάθε σύγκριση για
την εποχή του. Ένα έργο που το σκιάζει η μνήμη ενός μακρινού
παρελθόντος και αιωρείται μεταξύ θρύλου και ιστορίας.
5
Απουσιάζουν οι ενδείξεις ότι οι Έλληνες παίρνουν στα σοβαρά
τα κείμενα του Ομήρου. Στο μυαλό τους η Ιλιάδα και η Οδύσσεια
είναι παλιά παραμύθια για παιδιά. Θα ήταν ωραίο οι Έλληνες να
μελετούν τον Όμηρο, όχι σαν απλό αφηγητή, μα σαν πηγή γνώσης. Θα μάθαιναν ένα σωρό πράγματα που δεν γνώριζαν και θ’
αγαπούσαν τα ομηρικά έπη, γιατί θα τα έβλεπαν σαν μνημεία ενός
παλαιού λαού. Κείμενα που αντικαθρεφτίζουν την κοινωνική του
οργάνωση και δείχνουν εικόνες της καθημερινής ζωής σε μια πο-λύ μακρινή εποχή. Θα μάθαιναν γιατί τα ποιήματα αυτά έγιναν
στα χρόνια τα παλιά το εθνικό έπος των Ελλήνων.
Όλοι γνωρίζουμε ότι οι ομηρικές αφηγήσεις είναι στη μεγάλη
τους πλειοψηφία μύθοι και πανάρχαιες παραδόσεις και συνήθως
δεν τρέφουμε μεγάλη εκτίμηση γι’ αυτά. Είναι καλό να μη βγά-ζουμε εύκολα συμπεράσματα. Οι περισσότεροι μύθοι στην πραγματικότητα, είναι μικρές ή μεγάλες παραμορφώσεις ιστορικών
αληθειών.
Τα έπη αυτά αποτελούν ένα είδος ιερής γραφής, είναι πανάρ-χαια κείμενα κατακλυσμένα με νοήματα και προβλήματα που α-πασχολούσαν και απασχολούν ακόμη τον άνθρωπο. Η Ιλιάδα και
η Οδύσσεια είναι η Αγία Γραφή της φυλής μας.
Αυτό το βιβλίο δεν έχει σκοπό τη συστηματική ανάλυση των
ομηρικών ποιημάτων. Την έχουν κάνει και την κάνουν εδώ και
2.500 χρόνια πνευματικοί άνθρωποι και σοφοί κάθε είδους. Θα
κάνουμε απλά λίγα σχόλια για τις γνώμες που κατά καιρούς δια-τυπώθηκαν πάνω στο «Ομηρικό Ζήτημα». Οι όποιες διαφωνίες
μας για μερικές από αυτές καθόλου δεν σημαίνει ότι το δίκαιο
είναι με το μέρος μας. Αυτό εσύ θα το κρίνεις αναγνώστη.
Ακουμπάω πάνω στ’ αθάνατα κείμενα πάντα με την ελπίδα να
μεταδώσω λίγη από τη μαγεία και τη συγκίνηση που μου προσέφεραν στον μέσο αναγνώστη. Γιατί σ’ αυτόν, κυρίως, απευθύνο-μαι. Τον αγράμματο και τον ανίδεο δεν τον ενδιαφέρουν όλα αυ-6
τά. Και στον σπουδαγμένο ή ειδικό θα του φανούν φτωχά, γιατί
αυτός ξέρει περισσότερα.
Πολλοί αξιόλογοι καθηγητές της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας, στα πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής, ασχολήθηκαν και ασχολούνται με το «Ομηρικό Ζήτημα». Το ίδιο και σπουδαίοι συγγραφείς και διανοούμενοι. Πολλές φορές θ’ αναφερθούμε στη γνώμη και τη σοφία τους, παραθέτοντας αποσπάσματα
από τα κείμενά τους.
Σίγουρα με το φτωχό μου κείμενο δεν προσπαθώ να εκθέσω
καρπούς πρωτοτυπίας. Το έχω υποστηρίξει και σε άλλο μου βιβλίο: Αυτό που είναι γνωστό, μπορεί ν’ αναλυθεί περισσότερο και
ιδωμένο κάτω από ένα καινούργιο πρίσμα να μας φανερώσει
κρυμμένες αλήθειες.
Έλα λοιπόν μαζί μου αναγνώστη να κάνουμε ένα ταξίδι στο
παρελθόν, μέσα από τις παλαιότερες ιστορίες που έχουν διασωθεί, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Να δούμε πώς είναι δυνατόν, ένα
δημιούργημα μιας εποχής τόσο μακρινής να είναι ΤΟΣΟ οικείο. Ν’
ακούσουμε τον παππού Όμηρο να μιλάει για πόλεμο και ειρήνη, για ζωή και θάνατο, για δυστυχία και πόνο, για το μεγαλύτερο
θαύμα του σύμπαντος, τη ΖΩΗ.
Οι αρχαίοι Έλληνες δίδασκαν στα παιδιά τους τον Όμηρο. Γι’
αυτούς η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ήταν η Αγία τους Γραφή. Μια
πραγματική ΒΙΒΛΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.
7