Lise Öğrencilerinin Müzakere Becerilerini Artırmaya Yönelik Yardım Programı by Ertuğrul Perşembe - HTML preview

/ Home / International / Lise Öğrencilerinin Müzakere Becerilerini Artırmaya Yönelik Yardım Programı

PLEASE NOTE: This is an HTML preview only and some elements such as links or page numbers may be incorrect.
Download the book in PDF, ePub, Kindle for a complete version.

Hepimiz dört temel gereksinimle doğarız. Ancak bu gereksinimleri karşılamak için her birimizin seçimleri diğerlerinden farklı olabilir. Bu farklı seçimler, ya aynı gereksinimleri olan iki kişinin bu gereksinimleri farklı şekillerde karşılamaya çalışması ya da her birinin farklı gereksinimlerini karşılamaya çalışması yüzünden çatışmaya neden olabilir.

SINIRLI KAYNAKLAR

Kaynaklar sınırlı olduğunda çatışmalar ortaya çıkabilir. Sınırlı kaynaklarla ilgili olan çatışmalar zaman, para ya da mal kaybıyla ya da bunların bir arada bulunması ile ilgilidir. Örneğin, iki öğrenci bir ödev hazırlamak için aynı kitabı kullanmak isterse, kitabın kimde olduğuyla ilgili aralarında tartışma başladığında, bu iki sınıf arkadaşı mal kaybıyla ilgili bir çatışma yaşayabilir. Sınırlı kaynaklarla ilgili yaşadığınız çatışma örneklerini düşününüz:

• Para ile ilgili bir çatışma

• Kişisel bir eşyanız ya da okul eşyası ile ilgili bir çatışma

• Zamanla ilgili bir çatışma

Hepimiz zaman, para, mal gibi belirli kaynaklar isteriz; çünkü : bunlar temel gereksinimlerimizi karşılarlar. Eğer paramız olursa, daha fazla şey elde ederiz (özgürlük, eğlence, ait olma). Kabul görmek için (güç), daha pahalı giysiler, spor malzemeleri, müzik-video aletleri alabiliriz. Eğer biraz zamanımız olursa, ödevimizi yapabiliriz (güç) ve arkadaşlarımızla birlikte olabiliriz (eğlence, ait olma, özgürlük).

Kaynaklar, gereksinimlerimizi doyurmak için seçeriz. Kitap için kavga eden arkadaşların her ikisi de güç gereksinimlerini karşılamak için girişimde bulunduklarını bildireceklerdir. Eğer iyi bir ödev hazırlayabilirlerse kendilerini başarılı hissedecekler ve böylece öğretmen ve diğerleri tarafından kabul göreceklerdir.

Çatışmanın kalbi, sınırlı kaynakların gerisindeki karşılanmayan temel gereksinimlerdir. Eğer taraflar iletişim kurabilirse, sınırlı kaynakları paylaşmak ve işbirliği yapmak için bir plan geliştirebilirler.

Farklı Değerler

Hepimiz farklı değerlere sahibiz. Değerler izlediğimiz inançlar, öncelikler ve kurallardır. Değer farklılıkları çatışma ile sonuçlanabilir. Değerlerin karıştığı çatışmaları çözmek zordur. Çünkü insanların değerleri farklı olduğunda, çatışmayı ya kişisel bir saldırı olarak algılar ya içine atar ya da saldırıya geçer. Örneğin, arkadaşlıkta dürüstlüğe önem veren bir öğrenci, bir arkadaşının kendisine yalan söylediğini duyarsa muhtemelen üzülecek ve kızacaktır.

Değerlerimiz kimliğimizden ve sosyal çevremizden çok fazla etkilenir. Cinsiyetimiz, ırkımız, sosyal statümüz, etnik grubumuz, kültürümüz ve becerilerimiz değerlerimizi şekillendiren farklı yanlarımızdır. Bu farklılıklar, kültürel ve sosyal farklılıklar olarak adlandırılır. Aynı zamanda bunlar bölge, ulusal köken, yaş, cinsel yönelim ve benzeri farklılıkları da içerir.

Değerleri, davranışlarımıza rehber olarak kullanırız. Gereksinimlerimizi doyurmamız için en iyi yolu gösterdiklerine inanırız. Özelliklerimizin diğerlerinin özellilerinden daha iyi olduğunu ya da olmadığını düşündüğümüz için buna inanırız.

Çatışmaların kaynağı, değerlerden daha fazla,

karşılanmayan temel gereksinimlerdir.

Arkadaşı kendisine yalan söylediği için kızgın olan bir öğrenci, ait olma gereksinimini doyurmaya çalışmaktadır. Dürüst olmayan birisiyle paylaşma ve işbirliği yapmada zorlanmaktadır. Diğer arkadaşı da, ait olma gereksinimini karşılamaya çalışıyor olabilir. Arkadaşına dürüst olursa, onun duygularının incineceğinden korkmaktadır. Arkadaşı ise kızarak ondan uzaklaşmayı seçecektir.

Farklı değerleri içeren çatışmaları çözmek tarafların değerlerinin değişmesi anlamına gelmez. Göreceli olarak taraflar, anlaşmak ya da anlaşmamak isteyebilirler.

Genellikle çözüme ilk adım tarafların olayları farklı gördüklerini karşılıklı olarak kabul etmesidir.

Değerler, başkasının temel haklarını sınırlayan şekilde ifade edildiğinde, bu davranış

uygun değildir ve okulun kuralları bunu yasaklar. Müzakere çatışan bireylerin farklı ve daha kabul edilebilir bir davranış planlamasına yardımcı olabilir.

ÇATIŞMA ŞEMASI

ÇATIŞMANIN KAYNAĞI

Sınırlı Kaynaklar

Karşılanmayan

Değerler

• Zaman

Temel

• İnançlar

• Para

Gereksinimler

• Öncelikler

• Mal

• Ait olma

• Prensipler

• Güç

• Özgürlük

• Eğlence

ÇATIŞMA

ÇATIŞMAYA VERİLEN TEPKİLER

Yumuşak

Sert

İlkeli

• İçine atma

• Tehdit

• Anlayış

• Reddetme

• Saldırganlık

• Saygı

• İnkar

• Öfke

• Çözümleme

ETKİNLİK 5: Barış ve Barışmayı Anlama

AMAÇ: Öğrenciler barışı davranış olarak anlayacaklar ve barışma davranışları olan çatışma çözmenin 4 kuralını öğreneceklerdir.

SÜRE: 40+40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 5 materyalleri fotokopileri.

İŞLEM: 1. Barışın farklı kişiler için farklı anlamlara geldiğini açıklayınız. Bazı kişiler (bazı öğrenciler) barış kavramını kolayca tanımlayamazlar. Öğrenci Etkinlik 5

materyallerinden aşağıdaki tanımları söyleyiniz.

ETKİNLİK 5

BARIŞI VE BARIŞMAYI ANLAMA

BARIŞ…

BARIŞ, herkesin çatışma, önyargı, düşmanlık ya da haksızlık gibi engeller olmadan yaşayabilmesi ve başarılı olabilmesidir.

BARIŞ, her bireyin, diğer tüm bireylerin haklarını tam olarak kazanması için üzerine düşen tüm sorumlulukları yerine getirdiğinde sağlanan bir durumdur, BARIŞ, çatışmaya ve farklılıklara hoşgörü, hayal gücü ve esneklikle tepki verme sürecidir; savaş ise, barış sürecinden ümidimiz kesildiğinde çatışma ve farklılıkları yok etme niyetimizin bir sonucudur.

George E. Lyon

BARIŞ, denge ve uyumdur.

2. Öğrencilere barışı nasıl tanımladıklarını sorunuz.

3. Barışı bir eylem olarak düşünmenin yararlı olduğunu ve barışı geliştirmek için her kişinin eylem yollan olabileceğini açıklayınız. Barışı geliştiren eylemler barışçıl davranışlar olarak adlandırılır.

4. Öğrenci Etkinlik 5 materyallerinden aşağıdaki bölümü anlatınız.

Barışma sizi, diğerlerini ve çevreyi saygınlaştırır.

___Müzakereciler sorun yaşadığı kişilerle barışma becerilerine sahip olan kişilerdir._

5. Öğrencilere, Öğrenci Etkinlik 5 materyallerindeki Barış ya da Şiddet Alıştırma Sayfası'nı, kendi küçük gruplarıyla işbirliği yaparak doldurmalarını söyleyiniz.

Yaklaşık 5 dakika izin veriniz.

BARIŞ YA DA ŞİDDET ALIŞTIRMA SAYFASI

1. Okulunuzda öğrencilerin gösterdiği bazı barışçıl davranışlar nelerdir?

2. Okulunuzda öğrencilerin gösterdiği barışı bozan davranışlar nelerdir?

3. Dünyanız daha barışçıl mı yoksa daha şiddetli mi oldu? Niçin?

4. Şiddetin bazı sonuçları nelerdir? Kişiye? Okula? Topluma?

5. Niçin akranlarınızın bir anlaşmazlığı gidermek için müzakereyi seçmeleri gerektiğini düşünüyorsunuz?

6. Niçin akranlarınızın bir anlaşmazlığı gidermek için müzakereyi seçmemeleri gerektiğini düşünüyorsunuz?

Çatışmalar çözülmezse, şiddet ortaya çıkabilir.

6. Yaşantıyı sürdürmek için her gruptan tepkilerini tüm grupla paylaşmalarını isteyiniz. (Alıştırma Sayfası'ndaki her maddeyi önce farklı bir küçük gruba sormak, daha sonra diğer grupların eklemek istedikleri yeni şeylerin olup olmadığını sormak da yararlı olabilir.) Müzakere istenmesi ya da istenmemesi gerektiğine ilişkin bazı tipik öğrenci tepkileri aşağıda verilmiştir:

• Kavga etmek için diğerlerinden gelen baskı vardır.

• Kavga etmek istemezler.

• Diğer kişiler karışmıştır.

• Yüzlerini gizlemek isterler.

• Kazanmak isterler.

• Kaybedeceklerinden korkarlar.

• Müzakereyi bilmezler.

• Diğer kişiden korkarlar.

7. Öğrencileri eşleştiriniz ve her öğrencinin eşiyle yüz yüze oturmasını söyleyiniz.

Her çiftin senaryoda rolü olacağını açıklayınız. Çatışan iki öğrencinin birbiriyle oturup konuşmayı kabul ettikleri bir durum vardır. Eşlerin her birine çatışmayla ilgili bilgi verileceğini söyleyiniz:

A ya da B öğrencisi olduğunuzu belirten bir sayfa alacaksınız. Bu sayfa size çatışma durumunu, sizin bakış açınızı, sizin kim olduğunuzu ve ne istediğinizi anlamanıza yardımcı olacak bilgi sağlayacaktır. Sizin ve eşinizin sayfası farklı bilgi verecektir. Sayfanızı okuyunuz, siz ve eşiniz hazır olduğunuzda birbirinizle konuşmaya başlayınız. SAYFANIZI EŞİNİZE OKUMAYINIZ!

8. Müzakere Senaryosu l'i dağıtın. Eşlerden birine A tarafının rol oynama yönergesini, diğerine B tarafının yönergesini veriniz. Müzakere için 5-8 dakika zaman veriniz. Elinizle işaret ederek yaşantıyı sürdürünüz.

• Aranızdaki sorunu çözmek için ilerleme sağladığınızı düşünüyor musunuz?

• Çözüme yönelik gerçek bir ilerleme sağlayamadığınızı ya da sorunun daha çok zorlaştığını düşünüyor musunuz?

Öğrencilerden, bu roldeki iki kişi arasındaki sorunu unutmaya çalışmalarını ve sorunla ilgili konuşurken aralarında oluşan davranışlara odaklanmalarını isteyiniz.

Bir ilerleme kaydetmediklerini düşünen ya da sorunun daha çok arttığını söyleyen çiftlere birbirlerine nasıl davrandıklarını sorunuz. Öğrencilerin tepkilerini tahtaya

yazınız. Daha sonra ilerleme sağlayan öğrencilerin davranışlarını yazınız. İki listeyi karşılaştırınız.

10. Çatışma yaşayan kişilerin seçtikleri davranışlar nedeniyle, sorunu artırabileceklerini ve sıklıkla çatışmayı çözemeyebileceklerini açıklayınız. Çatışma çözme ilkelerini destekleyen davranışlar, çatışmaların çözümlenmesine yardımcı olur. Öğrenci Etkinlik 5 materyallerinden aşağıdaki bölümü okuyunuz.

ÇATIŞMA ÇÖZME İLKELERİ

Müzakere süreci dört çatışma çözme ilkesine dayanır. Tarafların barışçıl davranışları, kendilerine ve diğer kişiye ya da çevrelerindeki diğer kişilere saygılı anlaşmalar yapılmasına fırsat verdiği için, bu ilkelere dayanmaktadır. Anlaşma aynı zamanda çevrenin de saygınlaşmasını sağlar.

İlke 1: Kişileri Sorundan Ayırın

Bu ilke üç alandaki davranışları içerir:

• Algılar: Bir çatışma içindeki her kişi çatışmayı farklı görecektir. Çözüm için, her kişinin diğerinin soruna nasıl baktığını anlaması önemlidir.

• Coşkular: Çatışmadaki insanların birbirleri ve sorun hakkında genellikle güçlü duyguları vardır. Güçlü duyguların ifade edilmesi, diğer kişinin güçlü duygularını kışkırtması nedeniyle, bir kişi duygularını ifade ederken diğerinin dinlemesi ve kendini tutması önemlidir.

• İletişim: Çatışmanın çözümlenmesi çatışmadaki her bireyin çatışmayla ilgili konuşmasını ve diğerinin dinlemesini gerektirir.

İlke 2: Pozisyonlara Değil Çıkarlara Odaklaşınız

Bu ilke, çatışmadaki bireylerin olanlar hakkında farklı fikirleri olduğunu ve her birinin kendi fikrini desteklemek için sonuçlara vardığını kabul eder.

• Pozisyon: Çatışan kişinin istekleri, çözüm önerisi ya da talep olarak ifade edilebilir.

• Çıkar: Çatışan kişinin niçin istediği ya da çatışan kişinin sorunu çözecek belirli bir çözümü niçin düşündüğüdür.

Genel olarak, her pozisyon birkaç çıkar tarafından desteklenir. Çatışan taraflar pozisyonları tartışmaya odaklandıklarında, nadiren doyum verici bir anlaşmaya

ulaşabilirler. Ancak eğer çıkarları tartışmaya odaklanırlarsa, büyük bir olasılıkla, her ikisinin de çıkarlarını karşılayan bir çözüm bulabilirler.

İlke 3: Karşılıklı Kazanca Götürecek Seçeneklere Yönelin Bu ilke, çatışan kişilerin kimin kazanacağı ya da kimin kaybedeceğini tartışmaları yerine, her kişinin kazanmasına fırsat veren fikirlerin düşünülmeye çalışılmasını vurgular. Bu sürecin kullanılması beyin fırtınasıdır. Beyin fırtınası, karar vermeksizin fikirler oluşturmaktır.

İlke 4: Nesnel Ölçüt Kullanın

Bu ilke, tarafların bir anlaşmaya ulaşması için uygulayacağı ölçütleri vurgular. Eğer kişiler bir fikrin iyi olduğuna karar verirlerse, anlaşacaklar ve yaptıkları anlaşmaya uyacaklardır.

Müzakerede taraflar çatışma çözme ilkelerine göre davranırlar.

Çoğu öğrenci kişisel olarak şiddeti yaşadığı için, dünyanın daha şiddetli hale geldiğine ve şiddetle ilgili yapabileceği az şey olduğuna inanır. Müzakere eğitimi, özellikle müzakere şiddete bir alternatiftir. Müzakerenin şiddet olayları ile uğraşmak olmadığını söylemek için bu, uygun bir zamandır. Müzakere, şiddet ortaya çıkmadan önce sorunların çözüleceği, insanların barışmasına yardımcı olan bir yöntemdir.

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2007:a, s.163-168) ’tan uyarlanmıştır.

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 5 MATERYALLERİ

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 5

BARIŞI VE BARIŞMAYI ANLAMA

BARIŞ…

BARIŞ, herkesin çatışma, önyargı, düşmanlık ya da haksızlık gibi engeller olmadan yaşayabilmesi ve başarılı olabilmesidir.

George E. Lyon

BARIŞ, denge ve uyumdur.

6. Öğrencilere barışı nasıl tanımladıklarını sorunuz.

7. Barışı bir eylem olarak düşünmenin yararlı olduğunu ve barışı geliştirmek için her kişinin eylem yollan olabileceğini açıklayınız. Barışı geliştiren eylemler barışçıl davranışlar olarak adlandırılır.

8. Öğrenci Etkinlik 5 materyallerinden aşağıdaki bölümü anlatınız.

Barışma sizi, diğerlerini ve çevreyi saygınlaştırır.

Müzakereciler sorun yaşadığı kişilerle barışma becerilerine sahip olan kişilerdir.

BARIŞ YA DA ŞİDDET ALIŞTIRMA SAYFASI

1. Okulunuzda öğrencilerin gösterdiği bazı barışçıl davranışlar nelerdir?

2. Okulunuzda öğrencilerin gösterdiği barışı bozan davranışlar nelerdir?

3. Dünyanız daha barışçıl mı yoksa daha şiddetli mi oldu? Niçin?

4. Şiddetin bazı sonuçları nelerdir? Kişiye? Okula? Topluma?

5. Niçin akranlarınızın bir anlaşmazlığı gidermek için müzakereyi seçmeleri gerektiğini düşünüyorsunuz?

6. Niçin akranlarınızın bir anlaşmazlığı gidermek için müzakereyi seçmemeleri gerektiğini düşünüyorsunuz?

Çatışmalar çözülmezse, şiddet ortaya çıkabilir.

ÇATIŞMA ÇÖZME İLKELERİ

İlke 1: Kişileri Sorundan Ayırın

Bu ilke üç alandaki davranışları içerir:

• Algılar: Bir çatışma içindeki her kişi çatışmayı farklı görecektir. Çözüm için, her kişinin diğerinin soruna nasıl baktığını anlaması önemlidir.

• İletişim: Çatışmanın çözümlenmesi çatışmadaki her bireyin çatışmayla ilgili konuşmasını ve diğerinin dinlemesini gerektirir.

İlke 2: Pozisyonlara Değil Çıkarlara Odaklaşınız

Bu ilke, çatışmadaki bireylerin olanlar hakkında farklı fikirleri olduğunu ve her birinin kendi fikrini desteklemek için sonuçlara vardığını kabul eder.

• Pozisyon: Çatışan kişinin istekleri, çözüm önerisi ya da talep olarak ifade edilebilir.

• Çıkar: Çatışan kişinin niçin istediği ya da çatışan kişinin sorunu çözecek belirli bir çözümü niçin düşündüğüdür.

Genel olarak, her pozisyon birkaç çıkar tarafından desteklenir. Çatışan taraflar pozisyonları tartışmaya odaklandıklarında, nadiren doyum verici bir anlaşmaya ulaşabilirler. Ancak eğer çıkarları tartışmaya odaklanırlarsa, büyük bir olasılıkla, her ikisinin de çıkarlarını karşılayan bir çözüm bulabilirler.

İlke 4: Nesnel Ölçüt Kullanın

Müzakerede taraflar çatışma çözme ilkelerine göre davranırlar.

100

ETKİNLİK 6: İletişim Becerileri

AMAÇ: Öğrenciler etkili dinleme becerilerini kazanacaklar ve etkili iletişimi öğreneceklerdir.

SÜRE: 40+40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 6 materyalleri fotokopileri, etkinlikten önce hazırlanmış, aşağıdaki ifadelerden birini içeren altı etiket: sözümü kes, bana öğüt ver, benimle dalga geç, beni eleştir, beni yargıla ve bana kendi sorunlarını anlat.

İŞLEM: 1. Öğrencilere problemi işbirliği yaparak çözmenin temelinin etkili iletişim olduğunu söyleyiniz. Gerçekte, genellikle iletişimdeki sorunlar nedeniyle çatışma yaşanır. İletişim bir sorun olabilir; çünkü

• Çatışan insanlar birbiriyle konuşmayabilirler.

• Konuşurken birbirlerini dinlemeyebilirler.

• Diğer kişinin mesajı almasını güçleştirecek şekilde konuşabilirler.

• Söylenilenleri yanlış anlayabilir ya da yanlış yorumlayabilirler.

Müzakerecilerin birbiriyle iletişim kurmalarında yardımcı olacak etkili iletişim becerilerini, yöntemleri ve çatışma çözme ilkelerini kullanmaları gereklidir.

2. 6 Gönüllü öğrenci çağırınız ve bir çemberin içindeki 6 sandalyeye onları yerleştiriniz. Her öğrencinin alnına hazırlanan etiketlerden birini, okumasına izin vermeden yapıştırınız. Öğrencilere birbirlerinin alınlarındaki yazılara göre davranacaklarını anlatınız. Yakında yapılacak olan okul balosunu planlamadan sorumlu olduklarını söyleyiniz. Ücret, yer, müzik, konu, dekorasyon, temizlik, yiyecek-içecekler, bilet fiyatları gibi konularda karar vereceklerini söyleyiniz. 4-5

dakika süre veriniz.

3. Gönüllülere bir grup olarak ne kadar iyi iletişim kurduklarını sorarak alıştırmayı sürdürünüz. Gönüllülere, kendi etiketlerine bakmalarına izin vermeden önce, tek tek etiketleri üzerinde ne yazıldığını düşündüklerini sorunuz. İnsanların iletişim sırasında sıklıkla kullandıkları tipik davranışları anlatan etiketleri ve bu davranışların açık iletişime etkisini tartışınız.

101

4. Öğrenci Etkinlik 6 materyallerinden aşağıdaki bölümü sununuz.

ETKİNLİK 6

İLETİŞİM BECERİLERİ

İLETİŞİM NEDİR?

Bir dinleyici, bir konuşmacının önemli düşünce ve duygularını duyduğunda ve anladığında iletişim, meydana gelir. Çatışmaların çoğu insanlar arasındaki zayıf iletişim nedeniyle sürer.

İLETİŞİM TUZAKLARI

Müzakereci karşısındaki taraf ile iletişimi kolaylaştırır. Müzakerecinin iletişimi kolaylaştırmak yerine iletişimi kesebileceği bazı yollar aşağıdadır: Söz kesmek

Gülmek ya da alay etmek

Öğüt vermek

Eleştirmek

Yargılamak

Şaşırtmak, dikkatini dağıtmak

Kendi yaşantılarını getirmek

Bu gizli tuzaklardan kaçındığınıza emin olunuz.

5. Öğrencilere iki kişi arasındaki iletişimi deneyeceklerini söyleyiniz. Öğrencilere eş

bulmalarını ve yüz yüze oturmalarını söyleyiniz. Öğrencilere eşlerden birinin A, diğerinin ise B öğrencisi olacağını söyleyiniz. A öğrencilerinin yönergesi şöyledir:

"İdeal bir cumartesi akşamıyla ilgili konuşmak için 1 dakikanız var."

B öğrencisi için de aşağıdaki yönergeyi veriniz. "Sizin yapacağınız A'yı desteklemek, ancak konuşmayacaksınız." A'lara 1 dakika izin veriniz. Süreyi belirtiniz ve sorunuz:

• A'lar, B'nin sizi dinlediğini düşündünüz mü?

• B'ler, 1 dakika dinlemek size uzun bir süre gibi mi geldi?

102

Rolleri değiştiriniz. B'lerin 1 dakika konuşmasını (aynı konuda) söyleyiniz. A'lar konuşmadan destekleyeceklerdir. Süreyi belirtiniz ve önceki soruları aynen sorunuz.

6. Aşağıdaki soruları kullanarak etkinliği sürdürünüz.

• Söz kesmeden dinlemek zor muydu?

• Konuşmacıya soru sormak istediniz mi?

• Sizin söylediklerinizi dinlediğini ve ilgilendiğini düşünmeniz için eşiniz ne yaptı?

7. Öğrenci Etkinlik 6 materyallerinden aşağıdaki bölümü anlatınız.

ETKİLİ DİNLEME

Karşılıklı iletişime yardımcı olmak için, müzakereci aşağıda belirtilen iletişim becerilerini kullanır:

• Katılım

• Özetleme

• Açıklama

Bu becerilerin hepsi birden, etkili dinleme olarak adlandırılır. Bu belirtilenler, dinlemenin pasif değil aktif olduğunu ve çaba gerektirdiğini gösterir.

Katılım

Katılım, sözel olmayan davranışları kullanarak dinlediğinizi, ilgilendiğinizi ve anlamak istediğinizi göstermeniz anlamına gelir. Bu, sözel olmayan davranışlar göz kontağı, yüz ifadesi, el hareketleri ve vücut duruşu gibi şeyleri içerir. Aynı zamanda

"hum!", "hı.. hı..", "ya.." gibi çok kısa ifadeleri de içerir. Genel olarak, eğer öne doğru eğiliyorsanız, tebessüm ediyorsanız, başınızı sallıyorsanız ve konu dışı olan şeylere dikkat etmiyorsanız bu katıldığınızı gösterir.

Müzakerecinin karşısındaki kişi konuşurken katılımı çok önemlidir.

8. Gruba "Müzakere esnasında karşınızdaki kişi size dik dik baksa ne hissederdiniz?

Bu davranışı nasıl yorumlardınız?" diye sorunuz. Öğrencilere, farklı kültürlerin iletişim kurarken farklı sözel olmayan davranış normları olduğunu söyleyiniz.

Örneğin bir kültürde göz teması saygıyı göstermenin bir yolu iken, bir diğer kültürde saygısızlığın işareti olabilir. Gülümseme bazı kültürlerde anlaşmaya varmanın

103

gösterilme şekli iken, diğer bazı kültürlerde anlaşmasanız bile sizden beklenen bir şeydir. Vücut duruşu ve konuşma mesafesi kişisel tercih olabilir. Bazı kişiler onlara yakın olduğunuzda rahat olurken, bazıları da kişisel alanlarına saldırdığınızı düşünebilirler. Rahatsızlıklardan kaçınmak her zaman önemlidir. Bu yüzden, uygun olduğunu düşündüğünüz şeyi yapabilirsiniz. Davranışınızın diğer kişi üzerine etkisini anlamaya çalışabilirsiniz. Eğer kişi rahat bir şekilde konuşuyorsa sizi muhtemelen destekleyici görüyordur; eğer rahatsız görünüyorsa diğer davranışları dene-yebilirsiniz.

9. Öğrenci Etkinlik 6 materyallerinden izleyen bölümü anlatınız.

Özetleme

Özetleme iki şeyi yapmanız anlamına gelir. İlk olarak önemli noktalan tekrarlar, çıkarları düzenler ve gereksiz bilgileri atarsınız. Aynı zamanda, çatışmayla ilgili duygulan yansıtırsınız. Özetlerken, olayları olduğu kadar duygulan da hatırlamak çok önemlidir.

10. Olayları ve duygulan özetlemeyi denemek için, öğrencileri tekrar eşleştirerek yüz yüze oturtun: A öğrencisi 1 dakika sözü kesilmeden, son zamanlarda yaşadığı bir çatışmayla ilgili konuşurken, B öğrencisi katılım davranışları gösterecektir. Süre bitince, B öğrencisi, olayları özetler ve duygulan yansıtır. Daha sonra eşler rolleri değiştirir.

11. Alıştırma aşağıdaki sorular tartışılarak sürdürülür.

• Hem duygulan hem de olayları doğru olarak özetlemek zor muydu? Niçin?

• Dinleyici bilgileri doğru olarak özetledi mi?

• Dinleyici sizin duygularınızı doğru olarak anladığını nasıl gösterdi?

12. Öğrenci Etkinlik 6 materyallerinden aşağıdaki bölümü anlatınız.

Açıklama

Açıklama, ek bilgi almak ve anladığınızdan emin olmak için, açık uçlu sorular ya da ifadeler kullanmak anlamına gelir. Açık uçlu sorulara bazı örnekler şunlardır;

• Olay olduğunda ne hissettin? (Soru)

• Eklemek isteğin başka bir şey var mı? (Soru)

• Bana daha sonra ne olduğunu anlat. (İfade)

• Bu sorunla ilgili bizi anlaşma yapmaktan alıkoyan şeyin ne olduğunu düşünüyorsun? (Soru)

104

Açık uçlu sorular çok farklı yollarla cevaplandırılabilir ve konuşmayı sürdürmeye yardım eder. Kapalı sorular sadece evet ya da hayır diyerek cevaplandırılır ve çok az bilgi sağlar. Aşağıdaki gibi kapalı sorular ve ifadeler kişilerin tartışma isteğini kırar.

• O olduğu zaman kızdın mı? (Evet ya da hayır tepkisi)

• Uzunca bir süredir çatışma yaşıyoruz. (Tepki gerekmiyor)

• Bu sorunla ilgili bir anlaşmaya varacağımızı düşünüyor musun? (Evet ya da hayır tepkisi)

13. Açıklamayı denemek için, öğrencileri tekrar eşleştirerek yüz yüze oturtun: A öğrencisi, son zamanlarda olan bir çatışmayla ilgili konuşurken. B öğrencisi, çatışma tamamen tanımlanana ve anlaşılana kadar etkili olarak dinler, özetler ve açıklar. İki dakika izin veriniz, daha sonra eşlerin rolleri değiştirmelerini sağlayınız.

14. Alıştırmayı sürdürmek için aşağıdaki soruları tartışınız.

• Açıklamayla ilgili en zor şey neydi?

• Dinleyici her ifadeden sonra özetledi mi ve ek bilgi almak için açık uçlu sorular ve ifadeler kullandı mı?

• Dinleyicinin sizin duygularınızı doğru olarak anladığını düşünüyor musunuz?

15. Özet olarak, Öğrenci Etkinlik 6 materyallerinden aşağıdaki bölümü anlatınız.

İLETİŞİM BECERİLERİ ŞEMASI

KONUŞMACI

Katılım

(göz kontağı, vücut duruşu, yüz ifadesi, el hareketleri vs.)

Özetleme

(olanları yeniden ifade etme ve duyguları yansıtma) Açıklama (açık uçlu sorular ve ifadeler kullanma) Etkili dinleme, katılım, özetleme ve açıklamayı içeren devamlı bir süreçtir.

Etkili dinleme becerisi olan bir kişi, bu üç unsuru kullanarak, mesajı doğru olarak anlar ve konuşmacının konuşmayı sürdürmesini destekler.

105

Ek Etkinlik

Bu etkinlik izleme çalışması ya da ev ödevi olarak yapılabilir.

1. Öğrencilere Öğrenci Etkinlik 6 materyallerindeki Etkili İletişim Alıştırma Sayfasını doldurmalarını söyleyiniz.

2. Yeni iletişim becerileri hakkında ne hissettiklerini kısaca açıklamalarını isteyiniz.

ETKİLİ İLETİŞİM ALIŞTIRMA SAYFASI

İletişim davranışlarınızı değerlendirmek için bu sayfadaki listeyi kullanın.

Kullandığınız davranışlarınızın derecesini gösteren parantezin içine (X)işareti

koyunuz.

Sıklıkla Bazen Asla 1. Göz kontağı kurar mısınız? ( ) ( ) ( ) 2. Kişinin yüz ifadesi ve vücut duruşuna bakar mısınız? ( ) ( ) ( ) 3. Empati kurup duygu, düşünce ve davranışları

anlamaya çalışır mısınız? ( ) ( ) ( ) 4. Kişinin ne demek istediğini bilseniz bile, sözünü kesmeden bitirmesine izin verir misiniz? ( ) ( ) ( ) 5. Bilgiyi açıklığa kavuşturmak için soru sorar mısınız? ( ) ( ) ( ) 6. İlgilendiğinizi göstermek için başınızı sallayıp mimiklerinizi kullanır mısınız? ( ) ( ) ( ) 7. Kişiden hoşlanmasanız ya da söylediklerine

katılmasanız bile, onu dinler misiniz? ( ) ( ) ( ) 8. Dışarıdan gelen çevresel rahatsızlıklarla

ilgilenmeyebilir misiniz? ( ) ( ) ( ) 9. Önemli noktalan dinler ve hatırlar mısınız? ( ) ( ) ( ) 10. Söylenenleri yargılamayıp nötr kalabilir misiniz? ( ) ( ) ( )

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2007:a, s.169-176) ’tan uyarlanmıştır.

106

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 6 MATERYALLERİ

ETKİNLİK 6

İLETİŞİM BECERİLERİ

İLETİŞİM NEDİR?

İLETİŞİM TUZAKLARI

Müzakereci karşısındaki taraf ile iletişimi kolaylaştırır. Müzakerecinin iletişimi kolaylaştırmak yerine iletişimi kesebileceği bazı yollar aşağıdadır: Söz kesmek

Gülmek ya da alay etmek

Öğüt vermek

Eleştirmek

Yargılamak

Şaşırtmak, dikkatini dağıtmak

Kendi yaşantılarını getirmek

Bu gizli tuzaklardan kaçındığınıza emin olunuz.

107

ETKİLİ DİNLEME

Karşılıklı iletişime yardımcı olmak için, müzakereci aşağıda belirtilen iletişim becerilerini kullanır:

• Katılım

• Özetleme

• Açıklama

Bu becerilerin hepsi birden, etkili dinleme olarak adlandırılır. Bu belirtilenler, dinlemenin pasif değil aktif olduğunu ve çaba gerektirdiğini gösterir.

____________________________________________________________________

Katılım

Müzakerecinin karşısındaki kişi konuşurken katılımı çok önemlidir.

Özetleme

Açıklama

Açıklama, ek bilgi almak ve anladığınızdan emin olmak için, açık uçlu sorular ya da ifadeler kullanmak anlamına gelir. Açık uçlu sorulara bazı örnekler şunlardır;

• Olay olduğunda ne hissettin? (Soru)

• Eklemek isteğin başka bir şey var mı? (Soru)

108

• Bana daha sonra ne olduğunu anlat. (İfade)

• Bu sorunla ilgili bizi anlaşma yapmaktan alıkoyan şeyin ne olduğunu düşünüyorsun? (Soru)

• O olduğu zaman kızdın mı? (Evet ya da hayır tepkisi)

• Uzunca bir süredir çatışma yaşıyoruz. (Tepki gerekmiyor)

• Bu sorunla ilgili bir anlaşmaya varacağımızı düşünüyor musun? (Evet ya da hayır tepkisi)

İLETİŞİM BECERİLERİ ŞEMASI

KONUŞMACI

Katılım

(göz kontağı, vücut duruşu, yüz ifadesi, el hareketleri vs.)

Özetleme

(olanları yeniden ifade etme ve duyguları yansıtma) Açıklama (açık uçlu sorular ve ifadeler kullanma)

Etkili dinleme, katılım, özetleme ve açıklamayı içeren devamlı bir süreçtir.

Etkili dinleme becerisi olan bir kişi, bu üç unsuru kullanarak, mesajı doğru olarak anlar ve konuşmacının konuşmayı sürdürmesini destekler.

109

ETKİLİ İLETİŞİM ALIŞTIRMA SAYFASI

İletişim davranışlarınızı değerlendirmek için bu sayfadaki listeyi kullanın.

Kullandığınız davranışlarınızın derecesini gösteren parantezin içine (X)işareti

koyunuz.

Sıklıkla Bazen Asla 5. Göz kontağı kurar mısınız? ( ) ( ) ( ) 6. Kişinin yüz ifadesi ve vücut duruşuna bakar mısınız? ( ) ( ) ( ) 7. Empati kurup duygu, düşünce ve davranışları

anlamaya çalışır mısınız? ( ) ( ) ( ) 8. Kişinin ne demek istediğini bilseniz bile, sözünü kesmeden bitirmesine izin verir misiniz? ( ) ( ) ( ) 8. Bilgiyi açıklığa kavuşturmak için soru sorar mısınız? ( ) ( ) ( ) 9. İlgilendiğinizi göstermek için başınızı sallayıp mimiklerinizi kullanır mısınız? ( ) ( ) ( ) 10.Kişiden hoşlanmasanız ya da söylediklerine

katılmasanız bile, onu dinler misiniz? ( ) ( ) ( ) 10.Dışarıdan gelen çevresel rahatsızlıklarla

ilgilenmeyebilir misiniz? ( ) ( ) ( ) 11.Önemli noktalan dinler ve hatırlar mısınız? ( ) ( ) ( ) 10. Söylenenleri yargılamayıp nötr kalabilir misiniz? ( ) ( ) ( )

110

ETKİNLİK 7: Müzakerecinin Nitelikleri ve Rolü

AMAÇ: Öğrenciler etkili bir müzakerecinin niteliklerinin farkında olacaklar ve süreçteki müzakerecinin rollerini anlayacaklardır.

SÜRE: 40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 7 materyalleri fotokopileri İŞLEM: 1. Öğrencilerden, Öğrenci Etkinlik 7 materyallerindeki Müzakerecinin Rolü sayfasını bulmalarını isteyiniz.

ETKİNLİK 7

MÜZAKERECİNİN NİTELİKLERİ VE ROLÜ

MÜZAKERECİNİN ROLÜ

MÜZAKERECİ…

• empati kurarak dinler

• anlaşılmak amacıyla konuşur

• karar vermekte acele etmez

• saygılıdır

• işbirlikçi bir yapıya sahiptir

Müzakereci karşılıklı sorun çözümünü gerçekleştirmek üzere güven ve işbirliğini kurar.

2. Öğrenci Etkinlik 7 materyallerindeki aşağıdaki bölümü anlatınız.

Müzakereci Empati Kurarak Dinler

Empati kurarak dinlemek, müzakerecinin diğer kişinin düşüncelerini ve duygularını anlamaya çalışmak amacıyla etkin dinleme becerilerini kullanması demektir.

111

3. Gönüllü bir öğrencinin bir sorunu hakkında konuşmasını isteyerek bir canlandırma yapınız. Canlandırma esnasında, konuşana değil başka tarafa bakınız ve ilgisiz görününüz. Diğer bir gönüllü öğrenciyle bu sefer etkin dinlemeyi kullanarak canlandırmayı tekrarlayınız. Öğrencilere ne gördüklerini sorunuz. Gönüllülerden her bir canlandırma sırasında neler hissettiklerini anlatmalarını isteyiniz.

4. Öğrenci Etkinlik 7 materyallerindeki aşağıdaki bölümü anlatınız.

Müzakereci Anlaşılmak Amacıyla Konuşur

Anlaşılmak amacıyla konuşmak, müzakerecinin ne söyleyeceğini önceden saptaması ve karşı tarafın algılayabileceği şekilde en iyi nasıl söyleyeceği üzerine düşünmesi demektir.

5. Gönüllü iki öğrencinin dinleyici olarak rol almalarını isteyerek canlandırma yapınız. Canlandırmayı iki defa yapmaya çalışacağınızı ve her iki canlandırmada da siz ve dinleyicilerin aynı dolabı paylaşan kişiler olduğunuzu açıklayınız.

Dinleyicilerden etkin dinleme uygulamalarını söyleyiniz. Gönüllü öğrencilerden bir tanesinin odadan dışarı çıkmasını isteyiniz.

İlk canlandırmada, şu ifadeyi kullanınız: “Gerçekten çok sinirliyim. Matematik dersine giderken, dolabımızdan matematik kitabımı aldım. Sınıfa vardığımda, hazırladığım ödevin kitabın içinde olmadığını fark ettim. Öğretmen ödevleri topladı ve ödevim olmadığı için bugün matematikten sıfır aldım. Bence dolabımızdan kitabı ödevimle beraber sen aldın.” Bunları söylerken yüksek sesle, sinirli bir şekilde ve suçlayarak konuşun. Söyledikleriniz bitince dinleyen öğrenciden ne söylediğinizi özetlemesini isteyiniz.

İkinci gönüllü öğrenciden sınıfa girmesini isteyiniz. Aynı mesajı tekrar veriniz ama bu sefer sakin, anlaşılır ve dinleyenin duygularını dikkate alarak konuşunuz.

Söyledikleriniz bitince dinleyen öğrenciden ne söylediğinizi özetlemesini isteyiniz.

Öğrencilere siz konuşurken ve dinleyiciler söylenenleri özetlerken neleri gözlemlediklerini sorunuz. Dinleyen öğrencilerden her bir canlandırma esnasında neler hissettiklerini anlatmalarını isteyiniz.

112

6. Öğrenci Etkinlik 7 materyallerindeki aşağıdaki bölümü anlatınız.

Müzakereci Karar Vermekte Acele Etmez

Karar vermekte acele etmemek, müzakerecinin süreç boyunca peşin hükümden uzak ve nesnel kalmaya çalışması demektir. Müzakereci kendi pozisyonunu (kişinin ne istediği) savunmak ve tartışmaktan kaçınır ve bunun yerine kendi çıkarlarını (kişinin niçin onu istediği) gayretli bir şekilde açıklamaya çalışır.

7. Öğrenci Etkinlik 7 materyallerindeki aşağıdaki bölümü anlatınız.

Müzakereci Saygılıdır

Müzakereci olmak, giyim kuşamları, görünüşleri, renkleri, yaşları, vb. nasıl olursa olsun herkese saygı göstermek demektir. Müzakereci karşısındaki kişinin içinde bulunulan durumla ilgili görüşlerini yargıda bulunmaksızın anlamaya çalışır: Her şeyle ilgili kendimize ait görüşlerimiz olduğu için bu her zaman kolay değildir.

Bunun yanında müzakereci, diğer kişi veya diğer kişinin görüşleri hakkında başkalarıyla konuşmayarak karşısındakine saygı gösterir. Müzakereci, yapmayı düşünmediği bir şeyi yapacağı konusunda söz vermeyerek dürüst davranır.

8. Öğrenci Etkinlik 7 materyallerindeki aşağıdaki bölümü anlatınız.

Müzakereci işbirlikçi bir yapıya sahiptir

Müzakereci, müzakere sürecini en az sorunun çözümü kadar önemli kabul eder. Her iki taraf da işbirliği yaptıkları zaman, kendi çözümlerini bulabileceklerdir. İşbirliği yapan bir kimse, kendi çıkarlarını göz ardı etmeden diğer kimselerin çıkarlarını karşılamak mümkün olduğunda buna izin verecektir.

9. Öğrencilere müzakerecinin temel rolünün karşılıklı sorun çözümünü gerçekleştirmek üzere güven ve işbirliği kurmak olduğunu söyleyerek etkinliği sonlandırınız.

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2002: s.238-240) ’tan uyarlanmıştır.

113

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 7 MATERYALLERİ

ETKİNLİK 7

MÜZAKERECİNİN NİTELİKLERİ VE ROLÜ

MÜZAKERECİNİN ROLÜ

MÜZAKERECİ…

• empati kurarak dinler

• anlaşılmak amacıyla konuşur

• karar vermekte acele etmez

• saygılıdır

• işbirlikçi bir yapıya sahiptir

Müzakereci karşılıklı sorun çözümünü gerçekleştirmek üzere güven ve işbirliğini kurar.

Müzakereci Empati Kurarak Dinler

Empati kurarak dinlemek, müzakerecinin diğer kişinin düşüncelerini ve duygularını anlamaya çalışmak amacıyla etkin dinleme becerilerini kullanması demektir.

Müzakereci Anlaşılmak Amacıyla Konuşur

Anlaşılmak amacıyla konuşmak, müzakerecinin ne söyleyeceğini önceden saptaması ve karşı tarafın algılayabileceği şekilde en iyi nasıl söyleyeceği üzerine düşünmesi demektir.

114

Müzakereci Karar Vermekte Acele Etmez

____________________________________________________________________

Müzakereci Saygılıdır

Müzakereci işbirlikçi bir yapıya sahiptir

115

ETKİNLİK 8: Müzakere Sürecine Genel Bir Bakış

AMAÇ: Öğrenciler müzakere sürecindeki 6 aşamayı kısaca gözden geçirecekler ve gösterilen adımları anlayacaklardır.

SÜRE: 40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 8 materyalleri fotokopileri İŞLEM: 1. Öğrencilerden Öğrenci Etkinlik 8 materyallerindeki Müzakere Adımları sayfasını bulmalarını isteyiniz ve her adımda neler yapıldığını kısaca açıklayınız.

ETKİNLİK 8

MÜZAKERE SÜRECİNE GENEL BİR BAKIŞ

MÜZAKERE ADIMLARI

1. ADIM Müzakereyi Kabul Etme

2. ADIM Bakış Açılarını Anlama

3. ADIM Çıkarlara Odaklanma

4. ADIM Kazan-Kazan Seçenekleri Yaratma

5. ADIM Seçenekleri Değerlendirme

6. ADIM Anlaşma Yapma

2. Gönüllü iki öğrenciden Öğrenci Etkinlik 8 materyallerindeki örnek olayı canlandırmalarını isteyiniz. Diğer öğrencileri canlandırmayı dikkatlice izlemeleri ve canlandırma yapılırken adımları fark etmeleri konusunda teşvik ediniz.

Örnek Olay

Aşağıdaki örnek olay iki öğrencinin anlaşma sağlayabilmeleri için müzakerenin altı adımını nasıl kullanacaklarını göstermektedir.

116

1. ADIM: Müzakereyi Kabul Etme

Sema: Bu görüşmeyi gizli tutmayı, konuşurken ve dinlerken sıramı beklemeyi ve sorunu çözmek için işbirliği yapmayı kabul ediyorum.

Ayşe: Bunu gizli tutmayı, sırayla konuşmayı ve dinlemeyi ve bu sorunu çözmek için işbirliği yapmayı kabul ediyorum.

2. ADIM: Bakış Açılarını Anlama

Sema: Pekala, kitaplarını yere attım. Sinirlenmiştim çünkü boya kalemlerimi senin aldığını düşünüyordum. Sen boya kalemlerini kullanıyordun ve ben benimkileri bulamıyorum.

Ayşe: Yani kendininkileri bulamadığın için boya kalemlerini benim aldığımı düşünüyorsun. Sinirlenmiştin ve kitaplarımı yere attın çünkü senin kalemlerini kullandığımı düşünüyordun.

Sema: Evet.

Ayşe: Benim bakış açıma göre ise şöyle: Teyzemin yaş günümde bana verdiği kalemlerle boyama yapıyordum. Kitaplarımı yere attığında çok kızdım ve bu yüzden sandalyeni ittim ve sen düştün. Senin eşyalarını almakla beni suçladığında çok incindim.

Sema: Senin bakış açına göre, teyzenin sana verdiği kalemleri kullanıyordun.

Kitaplarını attığımda çok kızdın ve bu yüzden sandalyemi ittin. Seni kalemlerimi almakla suçladığım için kendini incinmiş hissediyorsun.

Ayşe: Evet, benim bakış açım böyle.

3. ADIM: Çıkarlara Odaklanma

Sema: Boya kalemlerimi istiyorum çünkü poster projem için onları kullanmam lazım ve onlarla boya yapmayı seviyorum.

Ayşe: Boya kalemlerini istiyorsun çünkü projen için onlara ihtiyacın var ve onlarla boya yapmayı seviyorsun.

Sema: Evet.

117

Ayşe: Beni kalemlerini almakla suçlamaktan vazgeçmeni istiyorum çünkü bu beni incitiyor, ben başkalarının eşyalarını almam. Senin arkadaşın olarak kalmak istiyorum çünkü senden hoşlanıyorum.

Sema: Seni kalemlerimi almakla suçlamaktan vazgeçmemi istiyorsun çünkü seni incitiyor. Başkalarının eşyalarını almazsın ve benim arkadaşım olarak kalmak istiyorsun. Sanırım ben de bana kızmanı ve benden hoşlanmamanı istemem.

4. ADIM: Kazan-Kazan Seçenekleri Yaratma

Ayşe: Bize yardımcı olabilecek bazı seçenekler neler olabilir?

Sema: Seni eşyalarımı almakla suçlamaktan vazgeçebilirim ve eşyalarımı görüp görmediğini sana sorabilirim.

Ayşe: Boya kalemlerini bulmana yardım edebilirim, ya da seninkileri bulamazsak benim kalemlerimi poster projen için kullanabilirsin.

Sema: Öğretmenimizden onları ararken bize yardımcı olmasını isteyebilirim.

Ayşe: Bir kayıp kutusu yapabiliriz ve üzerine kalemlerinin kaybolduğunu anlatan bir etiket yapıştırabiliriz. Bu şekilde bütün sınıf onları bulmamıza yardım edebilir.

Sema: Poster projesini beraber yapabiliriz ve birbirimize yardımcı olabiliriz.

Ayşe: Okulun her yerine kayıp kalemlerinle ilgili yazılar asabiliriz.

5. ADIM: Seçenekleri Değerlendirme

Sema: Bir şeyi her kaybettiğimde seni onu almakla suçlamaktan vazgeçmem doğru olacak. Eşyalarımı görüp görmediğini sana sorabilirim. Bunu yapabilirim.

Ayşe: Bence de bu doğru olur.

Sema: Kalemlerimi seninle beraber arayabiliriz ve eğer onları kısa zamanda bulamazsak poster projesini yaparken seninkileri paylaşabiliriz.

Ayşe: Bence kayıp kutusu gerçekten işe yarayabilir.

Sema: Bence de. Öğretmene bunun uygun olup olmayacağını sorabiliriz. Böylece bizim bulmamıza yardım etmesi gerekmeyecektir.

Ayşe: Bunu beraber yapabiliriz.

118

Sema: Kalemlerimi sınıfın dışına hiç çıkarmam, bu yüzden bence okulun her yerine yazılar asmamız gerekli değil.

Ayşe: Bence bu seçenekler uygun. Bütün çıkarlarımızı karşılıyorlar.

6. ADIM: Anlaşma Yapma

Sema: Hadi bir plan yapalım.

Ayşe: Tamam. Teneffüste öğretmenle kayıp kutusu hakkında konuşabiliriz.

Sema: Bugün okuldan sonra kayıp kutusunu beraber yapabiliriz.

Ayşe: Öğle tatilinde kalemleri beraber arayabiliriz.

Sema: Kalemlerimi bulsak bile Cumartesi sabahı bizim evimizde poster projesini beraber yapabiliriz.

Ayşe: Ya unutur ve yine beni eşyalarını almakla suçlarsan?

Sema: Önce sana sormam gerektiğini bana hatırlatırsın, olur mu?

Ayşe: Olur.

Sema: Unutacağımı sanmıyorum.

Ayşe: Peki, eğer beni eşyalarını almakla suçlarsan, sana önce bana sormanı hatırlatmayı kabul ediyorum. Öğle tatilinde kalemlerini beraber aramayı, teneffüste öğretmenle konuşmayı, okuldan sonra kayıp kutusunu yapmayı ve Cumartesi günü beraber poster projesini yapmayı kabul ediyorum. Seninkileri bulamazsak benim kalemlerimi kullanabiliriz.

Sema: Seni eşyalarımı almakla suçlamaktan vazgeçmeyi, öğle tatilinde kalemlerimi aramayı, teneffüste seninle beraber öğretmene gidip konuşmayı, kayıp kutusunu yapmayı ve Cumartesi seninle beraber poster projesini yapmayı kabul ediyorum.

( Sema ve Ayşe el sıkışırlar.)

3. Canlandırma bittikten sonra, öğrencilerde gördükleri şeyleri değerlendirmelerini isteyiniz.

Hangi adımları fark ettiniz?

Müzakereciler nasıl davrandılar?

Sonuçta her iki tarafın da ihtiyaçlarını karşılayan bir çözüm bulundu mu?

9. Öğrencilere herkesin müzakere adımlarını öğrenmek ve uygulamak için fırsatı olacağını açıklayınız. Önlerine fırsat çıktığında müzakereci olarak davranmak için

119

hazır olacaklarını söyleyiniz. Neredeyse her zaman diğer kişilerle müzakerede bulunduğumuzu ve bunu barışçı yollarla yapmayı öğrenmenin hem bizim hem de karşımızdaki kişinin isteklerinin karşılanmasına yardımcı olacağını söyleyerek etkinliği bitiriniz.

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2002: s.241-245) ’tan uyarlanmıştır.

120

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 8 MATERYALLERİ

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 8

MÜZAKERE SÜRECİNE GENEL BİR BAKIŞ

MÜZAKERE ADIMLARI

1. ADIM Müzakereyi Kabul Etme

2. ADIM Bakış Açılarını Anlama

3. ADIM Çıkarlara Odaklanma

4. ADIM Kazan-Kazan Seçenekleri Yaratma

5. ADIM Seçenekleri Değerlendirme

6. ADIM Anlaşma Yapma

121

Örnek Olay

Aşağıdaki örnek olay iki öğrencinin anlaşma sağlayabilmeleri için müzakerenin altı adımını nasıl kullanacaklarını göstermektedir.

1. ADIM: Müzakereyi Kabul Etme

Sema: Bu görüşmeyi gizli tutmayı, konuşurken ve dinlerken sıramı beklemeyi ve sorunu çözmek için işbirliği yapmayı kabul ediyorum.

Ayşe: Bunu gizli tutmayı, sırayla konuşmayı ve dinlemeyi ve bu sorunu çözmek için işbirliği yapmayı kabul ediyorum.

2. ADIM: Bakış Açılarını Anlama

Sema: Pekala, kitaplarını yere attım. Sinirlenmiştim çünkü boya kalemlerimi senin aldığını düşünüyordum. Sen boya kalemlerini kullanıyordun ve ben benimkileri bulamıyorum.

Sema: Evet.

Sema: Senin bakış açına göre, teyzenin sana verdiği kalemleri kullanıyordun.

Kitaplarını attığımda çok kızdın ve bu yüzden sandalyemi ittin. Seni kalemlerimi almakla suçladığım için kendini incinmiş hissediyorsun.

Ayşe: Evet, benim bakış açım böyle.

122

3. ADIM: Çıkarlara Odaklanma

Sema: Boya kalemlerimi istiyorum çünkü poster projem için onları kullanmam lazım ve onlarla boya yapmayı seviyorum.

Ayşe: Boya kalemlerini istiyorsun çünkü projen için onlara ihtiyacın var ve onlarla boya yapmayı seviyorsun.

Sema: Evet.

4. ADIM: Kazan-Kazan Seçenekleri Yaratma

Ayşe: Bize yardımcı olabilecek bazı seçenekler neler olabilir?

Sema: Seni eşyalarımı almakla suçlamaktan vazgeçebilirim ve eşyalarımı görüp görmediğini sana sorabilirim.

Ayşe: Boya kalemlerini bulmana yardım edebilirim, ya da seninkileri bulamazsak benim kalemlerimi poster projen için kullanabilirsin.

Sema: Öğretmenimizden onları ararken bize yardımcı olmasını isteyebilirim.

Ayşe: Bir kayıp kutusu yapabiliriz ve üzerine kalemlerinin kaybolduğunu anlatan bir etiket yapıştırabiliriz. Bu şekilde bütün sınıf onları bulmamıza yardım edebilir.

Sema: Poster projesini beraber yapabiliriz ve birbirimize yardımcı olabiliriz.

Ayşe: Okulun her yerine kayıp kalemlerinle ilgili yazılar asabiliriz.

5. ADIM: Seçenekleri Değerlendirme

Sema: Bir şeyi her kaybettiğimde seni onu almakla suçlamaktan vazgeçmem doğru olacak. Eşyalarımı görüp görmediğini sana sorabilirim. Bunu yapabilirim.

Ayşe: Bence de bu doğru olur.

123

Sema: Kalemlerimi seninle beraber arayabiliriz ve eğer onları kısa zamanda bulamazsak poster projesini yaparken seninkileri paylaşabiliriz.

Ayşe: Bence kayıp kutusu gerçekten işe yarayabilir.

Sema: Bence de. Öğretmene bunun uygun olup olmayacağını sorabiliriz. Böylece bizim bulmamıza yardım etmesi gerekmeyecektir.

Ayşe: Bunu beraber yapabiliriz.

Sema: Kalemlerimi sınıfın dışına hiç çıkarmam, bu yüzden bence okulun her yerine yazılar asmamız gerekli değil.

Ayşe: Bence bu seçenekler uygun. Bütün çıkarlarımızı karşılıyorlar.

6. ADIM: Anlaşma Yapma

Sema: Hadi bir plan yapalım.

Ayşe: Tamam. Teneffüste öğretmenle kayıp kutusu hakkında konuşabiliriz.

Sema: Bugün okuldan sonra kayıp kutusunu beraber yapabiliriz.

Ayşe: Öğle tatilinde kalemleri beraber arayabiliriz.

Sema: Kalemlerimi bulsak bile Cumartesi sabahı bizim evimizde poster projesini beraber yapabiliriz.

Ayşe: Ya unutur ve yine beni eşyalarını almakla suçlarsan?

Sema: Önce sana sormam gerektiğini bana hatırlatırsın, olur mu?

Ayşe: Olur.

Sema: Unutacağımı sanmıyorum.

( Sema ve Ayşe el sıkışırlar.)

124

ETKİNLİK 9: 1. Adım: Müzakereyi Kabul Etme

AMAÇ: Öğrenciler müzakere oturumunun nasıl açıldığını 1. Adımı uygulayarak öğreneceklerdir.

SÜRE: 40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 9 materyalleri fotokopileri İŞLEM: 1. Öğrencileri ikili gruplara ayırınız. Her birine müzakereci olma ve müzakere oturumunu açma fırsatı verileceğini açıklayınız. Müzakere için fiziksel çevrenin nasıl olması gerektiğini tartışınız: Sorun yaşayan iki kişi için en iyi pozisyonun karşılıklı yüz yüze bakacak şekilde oturmak olduğunu aktarınız.

2. Öğrenci Etkinlik 9 materyallerinden aşağıdaki bölümü açıklayınız ve müzakere kurallarının sürecin mümkün olduğunca adaletli olarak uygulanmasına yardımcı olduğunu anlatınız. Her iki tarafın da kuralları ve müzakere etmeyi kabul etmeleri gerektiğini –sürece başlamak için, her kişinin kuralları yüksek sesle ifade ettiğini-söyleyiniz.

ETKİNLİK 9

1. ADIM: MÜZAKEREYİ KABUL ETME

_________________________________________________________________

“Görüşmede konuşulanları gizli tutmayı kabul ediyorum.”

“Konuşurken ve dinlerken sıramı beklemeyi kabul ediyorum.”

“Sorunu çözmek için işbirliği yapmayı kabul ediyorum.”

…ifadelerini söyleyiniz.

Müzakere kuralları sürecin adaletli bir şekilde uygulanmasına yardımcı olur.

125

3. İkili gruplara ayırdığınız öğrencilerin müzakere kurallarını söyleyerek 1. Adımı uygulamalarını teşvik ediniz.

4. 1. Adımla ilgili sıklıkla sorulan bir soru “Peki ya kurallar çiğnenirse?” olacaktır.

Müzakerede her iki tarafın da kurallara uyması ve uygulaması gerektiğini açıklayınız. Eğer karşı tarafın kurallara uymadığını düşünülüyorsa şunların söylenebileceğini aktarınız:

“Özür dilerim ama henüz söyleyeceklerimi bitirmedim. Devam edebilir miyim?”

“İşbirliği yapmayı kabul etmiştik. Sorunu çözmek üzere çaba göstermeye devam edecek miyiz?”

“Bakış açımı açıklayamadım zannederim. Demek istediğim şu: __________.”

(Söylediklerinizi tekrar aktarın)

Bu tepkilerin uygun olarak kullanılabileceği durumları öğrencilerle tartışınız.

Öğrencilerden bu konuda kendi fikirlerini söylemelerini isteyiniz. Ortaya konan fikirlerden özellikle anlaşılmak için konuşmayı içeren ifadelerin olumlu etkileri üzerine öğrencilerle tartışınız.

5. Bu ifadeleri ikili gruplar halindeki öğrencilere karşılıklı olarak söyleterek uygulatınız.

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2002: s.246-247) ’tan uyarlanmıştır.

126

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 9 MATERYALLERİ

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 9

1. ADIM: MÜZAKEREYİ KABUL ETME

_________________________________________________________________

“Görüşmede konuşulanları gizli tutmayı kabul ediyorum.”

“Konuşurken ve dinlerken sıramı beklemeyi kabul ediyorum.”

“Sorunu çözmek için işbirliği yapmayı kabul ediyorum.”

…ifadelerini söyleyiniz.

Müzakere kuralları sürecin adaletli bir şekilde uygulanmasına yardımcı olur.

Eğer karşı tarafın kurallara uymadığını düşünüyorsanız şunları söyleyebilirsiniz:

“Özür dilerim ama henüz söyleyeceklerimi bitirmedim. Devam edebilir miyim?”

“İşbirliği yapmayı kabul etmiştik. Sorunu çözmek üzere çaba göstermeye devam edecek miyiz?”

“Bakış açımı açıklayamadım zannederim. Demek istediğim şu: __________.”

127

ETKİNLİK 10: 2. Adım: Bakış Açılarını Anlama

AMAÇ: Öğrenciler sorunu ya da çatışmayı daha iyi tanımlamak için, her iki tarafın da bakış açılarını nasıl anlayacaklarını öğreneceklerdir.

SÜRE: 40+40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 10 materyalleri fotokopileri.

Müzakere Senaryosu 1 (her ikili grup için birer adet) İŞLEM: 1. Gönüllü iki öğrenciden Öğrenci Etkinlik 10 materyallerindeki aşağıdaki metni canlandırmalarını isteyiniz. Öğrencilere gösteriyi izlemelerini,özellikle bakış

açılarını anlamayla ilgili ifadelere dikkat etmelerini söyleyiniz.

ETKİNLİK 10

2. ADIM: BAKIŞ AÇILARINI ANLAMA

KIRMIZI BAŞLIKLI KIZ VE KURT

Kırmızı: Benim adım Kırmızı Başlıklı Kız. Görüşmemizi gizli tutmayı, konuşurken ve dinlerken sıramı beklemeyi ve sorunu çözmek için işbirliği yapmayı kabul ediyorum.

Kurt: Ben Kurt’um. Konuşurken ve dinlerken sıramı beklemeyi ve aramızdaki sorunu çözmek için seninle işbirliği yapmayı kabul ediyorum, Kırmızı Başlıklı Kız.

Aramızdakileri gizli tutacağıma da söz veriyorum.

Kırmızı: Ormanın öte tarafında bir kulübede oturan anneanneme taze ekmek ve biraz pasta götürüyordum. Anneannem iyi değildi, bu yüzden yolumun üstündeki bazı çiçekleri anneanneme götürmek için toplamayı düşündüm. Sen Kurt, bir ağacın arkasından sıçrayıp, bana bir yığın soru sorduğun sırada, yoldaki bazı çiçekleri koparıyordum. Ne yaptığımı, nereye gittiğimi bilmek istiyordun ve kötü dişlerini gösterip ağzını şapırdatarak sırıtıyordun. Çok kabaydın ve daha sonra kaçtın. Çok korkmuştum.

Kurt: Ormanın öte yanında oturan anneannene biraz yiyecek götürüyordun ve ben ağacın arkasından çıkarak seni korkuttum.

128

Kırmızı: Evet, böyle oldu.

Kurt: Bak, Kırmızı. Orman benim evim. Orasıyla ilgileniyorum ve orayı temiz tutmaya çalışıyorum. O gün piknik yapanların arkalarında bıraktıkları çöpleri temizlerken, ayak sesleri duydum. Bir ağacın arkasına saklandım ve senin elinde bir sepet taşıyarak geldiğini gördüm. Şüphelendim çünkü sanki tanınmamak ister gibi garip bir kırmızı şapka ile yüzünü örtmüştün. Benim çiçeklerimi koparmaya başladın ve benim küçük çam fidelerimin üzerine basıyordun. Doğal olarak ne yaptığını sormak için seni durdurdum. Sen de bana bir sepet şekerlemeyle anneannene gittiğini anlatan bir şarkı söyleyerek dans ettin. Evime ve bana karşı davranışının beni çok mutlu etmediğini söyleyebilirim.

Kırmızı: Beni kırmızı giysiler içinde çiçekleri koparırken gördüğünde kaygılandın.

Beni durdurdun ve ne yaptığımı sordun.

Kurt: Evet, doğru.

Kırmızı: Yani, sorun bu kadarla bitmedi. Anneannemin evine gittiğimde sen anneannemin geceliğini giymiştin. Büyük çirkin dişlerinle beni yemeye çalıştın. Eğer oduncu gelip beni kurtarmasaydı şu an ölmüş olabilirdim. Ayrıca anneannemi de korkutmuştun; onu yatağın altında saklanırken buldum.

Kurt: Benim anneannen olduğumu zannetmen için onun giysilerini giydiğimi ve bu yüzden sana zarar vermek istediğimi düşündüğünü mü söylüyorsun?

Kırmızı: Beni yemeye çalıştığını söyledim. Gerçekten beni yiyeceğini zannettim.

Çılgına dönmüştüm.

Kurt: Bir dakika, Kırmızı. Ben anneanneni tanıyorum. Çiçeklerimi kopardığın ve çam fidelerimin üzerinde zıpladığın için sana bir ders verebileceğimi düşündüm.

Yoluna devam etmene izin verdim. Fakat ben senden önce, anneannenin kulübesine koştum. Anneanneni gördüğümde, ona ne olduğunu anlattım, o da torununun bir ders alması gerektiğine katıldı. Yatağın altına saklandı ve ben de onun geceliğini giyerek onun kılığına girdim. Sen yatak odasına girdiğinde, beni yatakta gördün ve büyük kulaklarımla ilgili çirkin şeyler söyledin. Daha önce de kulaklarımın büyük olduğu söylenmişti. Kulaklarımın seni daha iyi duymak için büyük olduğunu söyleyip, elimden gelenin en iyisini yapmaya çalıştım. Daha sonra patlak gözlerimle ilgili kırıcı şeyler söyledin. Bunu hazmetmek çok zordu, çünkü ses tonun çok çirkindi.

Hala diğer yanağımı göstererek kibar davranıyordum. Bu nedenle gözlerimin seni

129

daha iyi görmek için büyük olduğunu söyledim. Büyük dişlerimle ilgili daha sonra söylediğin şeyler beni gerçekten çok kırdı. Biliyorsunuz, onlarla ilgili çok hassasım.

Biliyorum, dişlerimle ilgili alay ettiğinde kendimi daha iyi kontrol etmeliydim, ama yataktan fırlayıp dişlerimin seni yememe yardım edeceğini hırlayarak söyledim.

Fakat, Kırmızı! Şimdi yüzleşelim. Herkes hiçbir kurdun bir kızı yemeyeceğini bilir; ama sen çığlık atarak evin etrafında koşmaya başladın. Seni sakinleştirmek için yakalamaya çalıştım. Aniden kapı kırılarak açıldı. İri bir oduncu baltasıyla orada duruyordu. Zor bir durumda olduğumu biliyordum… Arkamda açık bir pencere vardı, hemen dışarı atladım. O zamandan beri saklanıyorum. Ormanda benimle ilgili kötü dedikodular yayıldı. Sen, Kırmızı Başlıklı Kız, bana Kötü Koca Kurt adını taktın. Üzgün olmadığımı söylemek isterdim. Ama bir daha hiç mutlu olamadım.

Anneannenin olanları niçin benim açımdan hiç anlatmadığını anlayamıyorum.

Hakkımdaki dedikodular yüzünden çok üzülüyorum ve ormanda yüzümü göstermekten korkuyorum. Neden sen ve anneannen olayın bu kadar uzun sürmesine izin verdiniz? Bu adil değil. Kötü durumdayım ve yalnızım.

Kırmızı: Seninle ilgili haksız dedikoduları benim başlattığımı düşünüyorsun ve üzgün ve yalnızsın. Aynı zamanda anneannemin bunca zamandır niçin doğruları anlatmadığına ve durumu düzeltmediğine şaşırıyorsun. Anneannem hastalanmıştı ve hafızası zayıfladı. Ona niçin yatağın altına girdiğini sorduğumda, olanları hatırlamadığını söyledi. Şimdi düşünüyorum da, aslında üzgün değildi sadece kafası karışıktı.

Kurt: Yani, anneannen hasta olduğu için olanları hatırlamamasının mümkün olduğunu düşünüyorsun.

2. Öğrencilere her çatışmada taraflardan her birinin bir bakış açısı olduğunu açıklayınız. Bu bakış açılarının doğru veya yanlış olarak değerlendirilemeyeceğini, sadece bir durumu farklı iki açıdan görmek anlamına geldiğini ve 2. Adımın amacının her bir kişinin diğerinin bakış açısını duyması olduğunu söyleyiniz.

Müzakerede, tarafların ne olduğunu ve olay olduğunda veya şu anda sorunla ilgili neler hissettiklerini söylediklerini ekleyiniz.

3. Kırmızı Başlıklı Kız örneğini öğrencilere aşağıdaki soruları sorarak tartışınız: Kırmızı Başlıklı Kız’ın bakış açısı nedir?

130

Kurt’un

bakış açısı nedir?

Müzakereciler

bakış açılarını sunmak için ne yaptılar?

Her birisi bu sorunla ilgili neler hissediyorlardı?

4. Öğrenci Etkinlik 10 materyallerinden aşağıdaki bölümü belirtiniz ve tartışınız.

2. ADIM: BAKIŞ AÇILARINI ANLAMA

Bu adımda, taraflar durumlarını ve duygularını karşı tarafın anlamasına ve tarafların birbirlerinin soruna bakış açılarını anlamalarına yardımcı olacak etkili dinleme becerilerini – katılım, özetleme ve açıklama – kullanacaksınız. Taraflar sorunu aynı ya da benzer şekilde görseler de bakış açıları farklıdır; her biri sorunu farklı algılar, sorunun nasıl çözüleceği ile ilgili olarak pozisyonları ve fikirleri farklıdır. Bu adımda, taraflar olanları kabul etmeye değil, bunun yerine bakış açılarını paylaşmaya ve bu bakış açısını karşılarındaki kimsenin duymasına çalışacaklardır.

Öğrenci A

• Sorunu nasıl gördüğünüzü şu ifadeleri kullanarak anlatınız:

“Ben __________________________dum. (Ne yaptığınızı anlatınız.)

“______________________________ hissettim.”

Öğrenci B

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın sorunu nasıl gördüğünü özetleyiniz.

• Sorunu nasıl gördüğünüzü şu ifadeleri kullanarak anlatınız:

“Ben __________________________dum. (Ne yaptığınızı anlatınız.)

“______________________________ hissettim.”

Öğrenci A

• Dinleyiniz ve öğrenci B’nin sorunu nasıl gördüğünü özetleyiniz.

• Bakış açınızla ilgili ek bilgi vererek açıklamada bulununuz.

131

Öğrenci B

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın eklediklerini özetleyiniz.

• Bakış açınızla ilgili ek bilgi vererek açıklamada bulununuz.

Öğrenci A

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın eklediklerini özetleyiniz.

Diğer kişiye söylemek istedikleriniz üzerine önceden dikkatli bir şekilde hazırlanınız.

5. Bakış açılarını anlamaya çalışırken, ekili dinleme becerilerini kullanmanın önemini vurgulayınız. Olanları ve duyguları özetlemek te çok önemlidir. “Biri senin soruna cevap vermese ne hissederdin? Ne yapardın?” diye sorunuz. Öğrencilere, bazen çatışmaya yumuşak tepki verme eğiliminde olan kişilerin kendi bakış açılarını anlatmak istemeyebileceklerini söyleyiniz. Böyle olduğunda, karşı tarafın sorular sorarak diğer kişinin bakış açısını anlatmasına yardımcı olması çok önemlidir.

6. Daha sonra öğrencilere müzakeredeki 1. ve 2. Adımları uygulayacaklarını söyleyiniz. Öğrencileri ikili gruplara ayırınız ve gruptakilerden her birine Müzakere Senaryosu 1’in bir bölümünü veriniz. Bir kişi Öğrenci A rolünü, diğeri ise Öğrenci B

rolünü oynayacaktır.

132

MÜZAKERE SENARYOSU 1 ÖĞRENCİ A Yönerge

Durumu, bakış açınızı ve geçmiş bilgisini dikkatlice okuyunuz. Kendi görüşünüzü ilk olarak siz anlatınız.

Durum

Siz ve Öğrenci B koridorda birbirinizi tehdit ettiniz ve birbirinize isim taktınız. Her ikiniz de Okul Müdürüne gönderildiniz. Müdür sorunu kendi aranızda çözmek isteyip istemediğinizi sordu.

Sizin Bakış Açınız: Size göre Öğrenci B öğretmenlere yapmacık bir şekilde davranan birisi ve size kasıtlı bir şekilde gösteriş yapmaya çalışıyor. Öğrenci B’nin öğretmenlere yalaka bir şekilde davrandığını düşündüğünüz için ona “Öğretmenin Sevgilisi” adını taktınız. Öğrenci B ise size “Öküz” diye seslendi.

Geçmiş Bilgisi

Okulu fazla sevmiyorsunuz ve okulda yapılanlar size ilginç gelmiyor. Genelde aylak aylak dolaşır ve okuldaki işlerden uzak durmaya çalışırsınız.

MÜZAKERE SENARYOSU 1 ÖĞRENCİ B

__________________________________________________________________________

Yönerge

Durumu, bakış açınızı ve geçmiş bilgisini dikkatlice okuyunuz. Kendi görüşünüzü siz ikinci olarak anlatınız.

Durum

Siz ve Öğrenci A koridorda birbirinizi tehdit ettiniz ve birbirinize isim taktınız. Her ikiniz de Okul Müdürüne gönderildiniz. Müdür sorunu kendi aranızda çözmek isteyip istemediğinizi sordu.

Sizin Bakış Açınız: Size göre Öğrenci A iyi bir öğrenci olduğunuz ve öğretmenler sık sık yaptığınız işleri takdir ettikleri için sizi kıskanıyor. Kendinize isim takılmasından hoşlanmıyorsunuz ve diğer öğrenciler tarafından beğenilmek istiyorsunuz. Sınıfta, çalışkan olmanız nedeniyle hak ettiğinizin üzerinde özel bir ayrıcalığınızın olduğunu düşünmüyorsunuz

Geçmiş Bilgisi

Okulu çok seviyorsunuz ve çok çalışıyorsunuz. Diğer öğrencilerin de ortalarda amaçsızca gezmek yerine çalışarak en az sizin kadar iyi bir öğrenci olabileceklerini düşünüyorsunuz.

Okulda çok çalışmanızın bir nedeni, öğretmenin yaptığınız iş güzel olduğunda veya diğer öğrencilerden önce bitirdiğinizde sizi özel bazı ayrıcalıklarla ödüllendirmesi. Sınıfta pek fazla arkadaşınız yok.

133

7. Öğrencilere senaryoyu 1. ve 2. Adımları kullandırarak uygulatınız.

8. Canlandırmalar bittikten sonra öğrencilerin etkinliği süreçlendirmelerine yardımcı olmak üzere aşağıdaki soruları sorunuz:

Rol oynarken neyi iyi yaptınız?

Farklı olarak ne yapabilirdiniz?

Diğer kişi söylediklerinizi dinledi ve özetledi mi?

9. Bu adım bittikten sonra, taraflardan her birisinin diğer kişinin sorunla ilgili neler hissettiğini ve sorunu nasıl algıladığını daha iyi bir şekilde anlayacağını özetleyerek anlatınız. Ayrıca, iki kişin işbirliği yapmayı kabul etmeleri sebebiyle konuşmanın bir münakaşa ve diğer kişinin söylediklerini düzeltmek şeklinde değil, sadece dinlemeye ve özetlemeye çalışmak şeklinde olması gerektiğini ekleyiniz.

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2007:a, s.194-200) ve Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2002: s.248-253)’tan uyarlanmıştır.

134

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 10 MATERYALERİ

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 10

3. ADIM: BAKIŞ AÇILARINI ANLAMA

KIRMIZI BAŞLIKLI KIZ VE KURT

Kırmızı: Benim adım Kırmızı Başlıklı Kız. Görüşmemizi gizli tutmayı, konuşurken ve dinlerken sıramı beklemeyi ve sorunu çözmek için işbirliği yapmayı kabul ediyorum.

Kurt: Ben Kurt’um. Konuşurken ve dinlerken sıramı beklemeyi ve aramızdaki sorunu çözmek için seninle işbirliği yapmayı kabul ediyorum, Kırmızı Başlıklı Kız.

Aramızdakileri gizli tutacağıma da söz veriyorum.

Kurt: Ormanın öte yanında oturan anneannene biraz yiyecek götürüyordun ve ben ağacın arkasından çıkarak seni korkuttum.

Kırmızı: Evet, böyle oldu.

135

Kırmızı: Beni kırmızı giysiler içinde çiçekleri koparırken gördüğünde kaygılandın.

Beni durdurdun ve ne yaptığımı sordun.

Kurt: Evet, doğru.

Kurt: Benim anneannen olduğumu zannetmen için onun giysilerini giydiğimi ve bu yüzden sana zarar vermek istediğimi düşündüğünü mü söylüyorsun?

Kırmızı: Beni yemeye çalıştığını söyledim. Gerçekten beni yiyeceğini zannettim.

Çılgına dönmüştüm.

Kurt: Bir dakika, Kırmızı. Ben anneanneni tanıyorum. Çiçeklerimi kopardığın ve çam fidelerimin üzerinde zıpladığın için sana bir ders verebileceğimi düşündüm.

Hala diğer yanağımı göstererek kibar davranıyordum. Bu nedenle gözlerimin seni daha iyi görmek için büyük olduğunu söyledim. Büyük dişlerimle ilgili daha sonra söylediğin şeyler beni gerçekten çok kırdı. Biliyorsunuz, onlarla ilgili çok hassasım.

Biliyorum, dişlerimle ilgili alay ettiğinde kendimi daha iyi kontrol etmeliydim, ama yataktan fırlayıp dişlerimin seni yememe yardım edeceğini hırlayarak söyledim.

136

taktın. Üzgün olmadığımı söylemek isterdim. Ama bir daha hiç mutlu olamadım.

Anneannenin olanları niçin benim açımdan hiç anlatmadığını anlayamıyorum.

Kurt: Yani, anneannen hasta olduğu için olanları hatırlamamasının mümkün olduğunu düşünüyorsun.

137

____________________________________________________________________

2. ADIM: BAKIŞ AÇILARINI ANLAMA

Öğrenci A

• Sorunu nasıl gördüğünüzü şu ifadeleri kullanarak anlatınız:

“Ben __________________________dum. (Ne yaptığınızı anlatınız.)

“______________________________ hissettim.”

Öğrenci B

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın sorunu nasıl gördüğünü özetleyiniz.

• Sorunu nasıl gördüğünüzü şu ifadeleri kullanarak anlatınız:

“Ben __________________________dum. (Ne yaptığınızı anlatınız.)

“______________________________ hissettim.”

Öğrenci A

• Dinleyiniz ve öğrenci B’nin sorunu nasıl gördüğünü özetleyiniz.

• Bakış açınızla ilgili ek bilgi vererek açıklamada bulununuz.

Öğrenci B

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın eklediklerini özetleyiniz.

• Bakış açınızla ilgili ek bilgi vererek açıklamada bulununuz.

Öğrenci A

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın eklediklerini özetleyiniz.

Diğer kişiye söylemek istedikleriniz üzerine önceden dikkatli bir şekilde hazırlanınız.

138

ETKİNLİK 11: 3. Adım: Çıkarlara Odaklanma

AMAÇ: Öğrenciler tarafların pozisyonlarının altında yatan çıkarları bulmayı öğrenecekler ve kalan müzakere sürecinde bu çıkarlara odaklanacaklardır.

SÜRE: 40+40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 11 materyalleri fotokopileri, 1 portakal ve bıçak Müzakere Senaryosu 2 (her ikili grup için birer adet) İŞLEM: 1. Portakalı tutarak aşağıdaki öyküyü anlatınız.

Can ve Cem birbiriyle çok iyi geçinen ikiz kardeşlerdi. Her nasılsa bir gün, sepetteki son portakalı yemek için birbirleriyle kötü bir kavgaya tutuştular. Sonunda bu sorunu çözmelerine yardım etmesi için annelerinin yanına gittiler. Anneleri dürüst bir şekilde, portakalı ikiye keserek yarısını Cem'e, yarısını da Çan'a verdi. (Portakalı ikiye keserek gösteriniz.) Çocuklar yeniden şikâyet etmeye başladılar. Her biri diğerine verilen yarım portakalı istiyordu. Anneleri neden böyle yaptıklarını anlamadı. Portakalı ikiye bölmenin uzlaşma sağlayacağını düşünmüştü.

2. Durdurun ve öğrencilere aşağıdaki soruları sorunuz.

• Can ne istiyordu?

• Cem ne istiyordu?

• Annenin çözümü neden işe yaramadı?

3. Öyküye devam ediniz.

Sonunda anneleri yanlış yaptığını anlayınca, Cem'e sorunun ne olduğunu sordu. Cem yarım portakalın portakal suyu yapmak için yeterli olmadığını söyledi. Daha sonra Can, yarım portakalın kabuğunun kukla yapmak için yetmeyeceğini söyledi.

4. Durdurun ve aşağıdaki sorulan sorunuz.

• Cem'in gereksinimleri neler idi?

• Can'ın gereksinimleri neler idi?

• Bu öyküden ne öğrendiniz?

5. İnsanların çatışma yaşadıklarında genellikle bir pozisyon aldıklarını açıklayınız.

Çoğu olayda pozisyonlara odaklanan iki kişinin bir soruna çözüm bulmaları hemen hemen mümkün değildir. Pozisyonlara dayalı anlaşmalar insanların çıkarlarını,

139

gerçek isteklerini karşılamadığı için sorunu bitirmeyecektir. Nihai çözüm için, müzakerecilerin ne istediklerine yani pozisyonlarına değil, onu niçin istediklerine yani çıkarlarına odaklanmaları gerekmektedir. Genellikle bu istekler, ortak ya da birbiriyle uyuşan çıkarlardır.

6. 3. Adım sırasında, müzakereciler aktif dinlemeye devam ederek özellikle ifade edilen çıkarlara dikkat eder ve ortak çıkarları özetlerler. Öğrencilere, Öğrenci Etkinlik 11 materyallerindeki Çıkarları Tanımlama Alıştırma Sayfası'na bakmalarını söyleyiniz.

Burada verilen Çıkarları Tanımlama Alıştırma Sayfası'nda bazı örnekler bulunmaktadır. Öğrenci Elkitabındaki Pozisyon ve Ortak Çıkarlar kutularının içleri boştur.

ETKİNLİK 11

3. ADIM: ÇIKARLARA ODAKLANMA

ÇIKARLARI TANIMLAMA ALIŞTIRMA SAYFASI

DURUM POZİSYON ORTAK ÇIKARLAR

Can ve Berk onlara özgürlük

1. Can, Berk'e bağırır.

sağlayacağı için para

"Benim başvurduğum işe sen

Can işe girmek ister.

isteyebilirler. Arkadaşlarıyla

başvuramazsın. Önce ben gittim. Berk işe girmek ister.

bir şeyler yapmaları için para

" Berk de bağırır, "O işi ben de

isteyebilirler. Birbirleriyle

istiyorum."

arkadaş olmak isteyebilirler.

2. Müge kardeşi Mine'ye bağırır:

"Okula giderken artık benim

bisikletimi kullanamazsın.

Müge Mine'ye

Müge ve Mine'nin her ikisi

Aradığımda hiçbir zaman yerinde bisikletine binmesi için de ulaşım isteyebilirler.

olmuyor."

izin vermeyecek.

Özellikle arkadaşlarla

Mine bağırır: "Senin bisikletine

Mine bisiklete binmek birlikte bisiklete binmek biniyorum; genellikle onu hiç

ister.

eğlenceli olabilir.

kullanmıyorsun"

3. Fatma, erkek arkadaşı, Ahmet'e

kızmıştır ve "Eğer Figen ile

Fatma, Ahmet'in sadece

çıkarsan bir daha seninle hiç

kendisiyle çıkmasını

Fatma ve Ahmet ilişkilerini

konuşmayacağım" der. Ahmet ise ister, Ahmet, Figen ile sürdürmek isteyebilirler.

bağırır: "Figen sadece bir arkadaş; arkadaş olmak ister.

ben onun erkek arkadaşı değilim"

140

4. Onur, Metin'e kızgındır: "Eğer

matematik dersinde bana

cevapları sormaya devam edersen

Onur ve Metin matematik

seni öğretmene söyleyeceğim."

Onur, Metin'i şikâyet

dersinden geçmek

Metin bağırır: "Söyle; fen

edecek. Metin, Onur'u isteyebilirler. Arkadaş

dersinde cevaplan sorduğun

şikâyet edecek.

olmayı isteyebilirler.

zaman, ben de seni

söyleyeceğim."

5. Füsun, Nazan'a: "Sen kayıkla

gezmeye gidemezsin; çünkü sen Füsun, Nazan'ın geziye Füsun ve Nazan'ın her ikisi bizler gibi yüzemiyorsun" der.

gidemeyeceğini söyler. de özellikle eğlenceli grup Nazan ağlayarak, "Sizin gibi

Nazan geziye

etkinlikleri olduğunda,

yüzmem gerekmiyor. Ne olursa

gidecektir.

gruba katılmak

olsun gideceğim" der.

isteyebilirler.

7. İlk durumu büyük grupla tartışınız. Öğrencilere kalan örneklerdeki tarafların olası pozisyonlarını ve ortak çıkarlarını altı kişilik gruplar halinde tanımlamalarını söyleyiniz. Çıkarların ait olma, güç, özgürlük ve eğlence gibi temel gereksinimlerle ilişkili olduğunu hatırlatınız.

8. Öğrenciler alıştırmayı tamamlayınca, yeniden büyük grubu oluşturmalarını söyleyiniz. Her gruba tarafların pozisyonları ve çıkarlarıyla ilgili neler hissettiklerini sorunuz. Çoğu tarafın birden fazla çıkan olduğunu ve sorunun parçası olan birbirlerinin çıkarlarını anladıklarında işbirliği yapmaya başlayabileceklerini belirtiniz.

9. Gönüllü iki öğrenciden Öğrenci Etkinlik 11 materyallerindeki Kırmızı Başlıklı Kız ve Kurt: Çıkarlara Odaklanma adlı metni sınıf önünde canlandırmalarını isteyiniz.

KIRMIZI BAŞLIKLI KIZ VE KURT: ÇIKARLARA ODAKLANMA ____________________________________________________________________

Kırmızı: Anneannemi ziyaret ettiğimde ona çiçek götürebilmek istiyorum çünkü o yalnız ve çiçekler onu sevindiriyor. Anneannemin evine giderken ormanın içinden geçebilmeyi istiyorum çünkü ormanın çevresindeki yolu kullanırsam mesafe çok uzuyor. Senin beni korkutmaktan veya ormanın içinde gözdağı vermekten vazgeçmeni istiyorum çünkü kendimi güvende hissetmek istiyorum. Ayrıca, ormanın çok eğlenceli bir yer olduğunu düşünüyorum.

Kurt: Yalnız olan anneanneni ziyaret etmek için ormanın içinden geçmek istiyorsun

141

ve kendini güvende hissetmek istiyorsun çünkü ormanın harika bir yer olduğunu düşünüyorsun.

Kırmızı: Evet, ve ayrıca anneanneme çiçek götürmek istiyorum.

Kurt: Ben de yürürken nereye bastığına dikkat etmeni ve çiçeklerimi koparmaktan vazgeçmeni istiyorum çünkü evim olan ormanın güzel görünmesini istiyorum.

Dedikoduların kesilmesini istiyorum çünkü diğer kimselerin beni sevmesini istiyorum ve beni birisinin avlayacağından korkmadan ormanın tadını çıkarmak istiyorum.

Kırmızı: Ormanın güzel görünmesini, insanların seni sevmek için ormana gelmelerini ve senden korkmamalarını ve ormanda güvende olmak istiyorsun.

Kurt: Doğru, orman benim evim. Kendi evimde hoş vakit geçirebilmekte özgür olmalıyım.___________________________________________________________

10. Öğrencilerle şu soruları tartışınız.

Kırmızı Başlıklı Kız’ın pozisyonları nelerdir? Ne istiyor?

Kurt’un pozisyonları nelerdir? O neler istiyor?

Kırmızı Başlıklı Kız’ın çıkarları nelerdir?

Kurt’un çıkarları nelerdir?

11. Öğrenci Etkinlik 11 materyallerinden aşağıdaki bölümü anlatınız.

____________________________________________________________________

3. ADIM: ORTAK ÇIKARLARA ODAKLANMA

____________________________________________________________________

Bu adımda yapılması gereken her iki tarafın da birbirlerinin çıkarlarını anlamalarıdır.

Ortak ya da uyuşan çıkarlar anlaşma için yapıtaşlarıdır. Çıkarlar tanımlanmadan, taraflar büyük bir olasılıkla uyabilecekleri bir anlaşma yapamayacaklardır. Çıkarların ne olduğunu bilmeden 4. Adıma geçmeyiniz.

* Ne istediğiniz ve niçin istediğinizi söyleyin:

“__________________ istiyorum çünkü __________________.”

* Dinleyiniz, özetleyiniz, açıklayınız. Açıklamak için, sorunuz:

“Gerçekten ne istiyorsun?”

“Bu sorunu çözmeyi niçin istiyorsun?”

“Eğer bu sorunu çözemezsek ne olabilir?”

“Benim yerimde olsaydın ne düşünürdün?”

142

____________________________________________________________________

Ortak ve uyumlu çıkarlar çözüme ulaşmanın yapı taşlarıdırlar. Çoğu çıkarlar ait olma, güç, özgürlük ve eğlence gibi temel ihtiyaçlarla ilişkilidirler.

____________________________________________________________________

12. Bir önceki aktiviteden farklı öğrencilerle ikili gruplar oluşturunuz ve öğrencilere her bir grubun müzakere sürecindeki 1., 2. ve 3. adımları uygulayacağını söyleyiniz.

Her bir müzakereciye Müzakere Senaryosu 2’nin bir bölümünü veriniz. Bir kişi Öğrenci A ve diğeri de Öğrenci B rolünü oynayacaktır.

____________________________________________________________________

MÜZAKERE SENARYOSU 2 ÖĞRENCİ A ____________________________________________________________________

Yönerge

Durumu, bakış açınızı ve geçmiş bilgisini dikkatlice okuyunuz. Kendi görüşünüzü ilk olarak siz anlatınız.

Durum

Siz ve Öğrenci B birbirinizi tehdit ediyorsunuz ve kavga etmek üzeresiniz.

Öğretmeniniz bunu müzakere etmenizi tavsiye etti.

Sizin Bakış Açınız

Bu okulda yeni bir öğrencisiniz. Geçen bir ay boyunca, Öğrenci B sizin için pislik dedi ve sizi kötü bakışlarla süzüyor. Dün, Öğrenci B koridorda size omuz attı ve sonra da kavga etmek istedi.

Geçmiş Bilgisi

Eski arkadaşlarınızı özlüyorsunuz ve bu okulda yeni arkadaşlar edinmek istiyorsunuz.

143

____________________________________________________________________

MÜZAKERE SENARYOSU 2 ÖĞRENCİ B

Yönerge

Durumu, bakış açınızı ve geçmiş bilgisini dikkatlice okuyunuz. Kendi görüşünüzü siz ikinci olarak anlatınız.

Durum

Siz ve Öğrenci A birbirinizi tehdit ediyorsunuz ve kavga etmek üzeresiniz.

Öğretmeniniz bunu müzakere etmenizi tavsiye etti.

Sizin Bakış Açınız

Öğrenci A’ya kızgınsınız çünkü Öğrenci A okula yeni geldi ve bütün arkadaşlarınızı küçük görüyor. Eğer Öğrenci A böyle davranırsa, sorun çıkacağı görünüyor.

Geçmiş Bilgisi

Gayrı resmi olarak sınıftaki geniş bir öğrenci grubunun lideri konumundasınız. Sınıf arkadaşlarınızın yeni öğrenciyi kabul etmeleri veya reddetmeleri üzerinde etkiye sahipsiniz.

13. Öğrencilere senaryoyu 1.,2. ve 3. Adımları kullandırarak uygulatınız.

14. Canlandırmalar bittikten sonra öğrencilerin etkinliği süreçlendirmelerine yardımcı olmak üzere aşağıdaki soruları sorunuz:

Rol oynarken neyi iyi yaptınız?

Farklı olarak ne yapabilirdiniz?

Birbirinizin gizli, ortak ya da uyuşan çıkarlarını anlamanıza yardım eden neydi?

15. Çözümün yapıtaşları olan ortak ya da uyuşan çıkarları belirleyerek bu etkinliğin ana noktalarını özetleyiniz. Müzakerecilerin çıkarlar anlaşılmadan 4. Adıma geçmemeleri gerektiğini ekleyiniz.

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2007:a, s.201-206) ve Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2002: s.254-257)’tan uyarlanmıştır.

144

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 11 MATERYALLERİ

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 11

3. ADIM: ÇIKARLARA ODAKLANMA

ÇIKARLARI TANIMLAMA ALIŞTIRMA SAYFASI

____________________________________________________________________

DURUM POZİSYON ORTAK ÇIKARLAR

1. Can, Berk'e bağırır.

"Benim başvurduğum işe sen

başvuramazsın. Önce ben gittim.

" Berk de bağırır, "O işi ben de

istiyorum."

2. Müge kardeşi Mine'ye bağırır:

"Okula giderken artık benim

bisikletimi kullanamazsın.

Aradığımda hiçbir zaman yerinde

olmuyor."

Mine bağırır: "Senin bisikletine

biniyorum; genellikle onu hiç

kullanmıyorsun"

3. Fatma, erkek arkadaşı, Ahmet'e

kızmıştır ve "Eğer Figen ile

çıkarsan bir daha seninle hiç

konuşmayacağım" der. Ahmet ise

bağırır: "Figen sadece bir arkadaş;

ben onun erkek arkadaşı değilim"

4. Onur, Metin'e kızgındır: "Eğer

matematik dersinde bana

cevapları sormaya devam edersen

seni öğretmene söyleyeceğim."

Metin bağırır: "Söyle; fen

dersinde cevaplan sorduğun

zaman, ben de seni

söyleyeceğim."

5. Füsun, Nazan'a: "Sen kayıkla

gezmeye gidemezsin; çünkü sen

bizler gibi yüzemiyorsun" der.

Nazan ağlayarak, "Sizin gibi

yüzmem gerekmiyor. Ne olursa

olsun gideceğim" der.

145

KIRMIZI BAŞLIKLI KIZ VE KURT: ÇIKARLARA ODAKLANMA ____________________________________________________________________

Kurt: Yalnız olan anneanneni ziyaret etmek için ormanın içinden geçmek istiyorsun

ve kendini güvende hissetmek istiyorsun çünkü ormanın harika bir yer olduğunu düşünüyorsun.

Kırmızı: Evet, ve ayrıca anneanneme çiçek götürmek istiyorum.

Kurt: Ben de yürürken nereye bastığına dikkat etmeni ve çiçeklerimi koparmaktan vazgeçmeni istiyorum çünkü evim olan ormanın güzel görünmesini istiyorum.

Dedikoduların kesilmesini istiyorum çünkü diğer kimselerin beni sevmesini istiyorum ve beni birisinin avlayacağından korkmadan ormanın tadını çıkarmak istiyorum.

Kırmızı: Ormanın güzel görünmesini, insanların seni sevmek için ormana gelmelerini ve senden korkmamalarını ve ormanda güvende olmak istiyorsun.

Kurt: Doğru, orman benim evim. Kendi evimde hoş vakit geçirebilmekte özgür olmalıyım.

146

3. ADIM: ORTAK ÇIKARLARA ODAKLANMA

____________________________________________________________________

Bu adımda yapılması gereken her iki tarafın da birbirlerinin çıkarlarını anlamalarıdır.

* Ne istediğiniz ve niçin istediğinizi söyleyin:

“__________________ istiyorum çünkü __________________.”

Dinleyiniz, özetleyiniz, açıklayınız. Açıklamak için, sorunuz:

“Gerçekten ne istiyorsun?”

“Bu sorunu çözmeyi niçin istiyorsun?”

“Eğer bu sorunu çözemezsek ne olabilir?”

“Benim yerimde olsaydın ne düşünürdün?”

____________________________________________________________________

Ortak ve uyumlu çıkarlar çözüme ulaşmanın yapı taşlarıdırlar. Çoğu çıkarlar ait olma, güç, özgürlük ve eğlence gibi temel ihtiyaçlarla ilişkilidirler.

147

ETKİNLİK 12: 4. Adım: Kazan-Kazan Seçenekleri Geliştirme

AMAÇ: Öğrenciler, belirtilen sorunları çözmek için mümkün olduğunca çok seçeneği nasıl yaratacaklarını, çatışma çözme tekniği olan beyin fırtınasını kullanarak öğreneceklerdir.

SÜRE: 40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 12 materyalleri fotokopileri, Müzakere Senaryosu 1 ve 2 (Önceki etkinliklerde kullanılan) Parşömen Kağıdı, Keçeli Kalemler, Beyin Fırtınası Alıştırma Sayfası (4-6 kişiden oluşan her grup için bir kopya)

İŞLEM: 1. Etkinliğin amacını kısaca belirtiniz ve beyin fırtınasını, bir problemi çözmek için, mümkün olduğunca çok fikrin ortaya atıldığı bir teknik olarak tanımlayınız.

2. Öğrenci Etkinlik 12 materyallerinden aşağıdaki bölümün okunmasını isteyiniz.

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 12

_________4. ADIM: KAZAN-KAZAN SEÇENEKLERİ YARATMA_________

Bir çatışmayı çözmek için birçok olası fikir vardır. Bununla birlikte, sinirliysek ya da kızgın olduğumuzda, genellikle seçeneklerimizi göz önüne almayız. Bu adımda, beyin fırtınası aracılığıyla taraflar sorunlarını çözme potansiyeli olan seçenekleri yaratmaya çalışacaklardır.

Her iki tarafın da çıkarlarını karşılayan en az üç seçenek yaratınız.

• Beyin fırtınası kurallarına uyunuz:

• Aklınıza gelen her fikri söyleyiniz.

• Fikirleri eleştirmeyiniz ve tartışmayınız.

• Mümkün olduğunca çok sayıda fikir ortaya atınız.

• Alışılmadık fikirler düşünmeye çalışınız.

____________________________________________________________________

Müzakereciler oluşturulan seçenekleri kayıt altına alırlar.

____________________________________________________________________

148

3. Öğrenci Etkinlik 12 materyallerinde verilen beyin fırtınası kurallarını açarak izah ediniz ve öğrencilerin anladıklarından emin olunuz:

Aklınıza gelen her fikri söyleyiniz. ( Üzerinde düşünmeden aklınıza gelen fikirleri söylemeniz manasına gelir; düşüncelerinize sansür koymayın.) Fikirleri eleştirmeyiniz ve tartışmayınız. (En azından o an için tüm fikirleri kabul ettiğiniz manasına gelir; herhangi bir fikri eleştirmeyin veya alay etmeyin.)

Mümkün olduğunca çok sayıda fikir ortaya atınız. (Bazen artık yeni fikir üretemediğinizde önceki fikirler üzerinde değişiklikler yapmak faydalı olur.) Alışılmadık fikirler düşünmeye çalışınız. (Bazen gerçekten çok garip veya uçuk görünen fikirler yeni olasılıkları düşünmenize yardımcı olabilir.) 4. Gönüllü iki öğrenciden Öğrenci Etkinlik 12 materyallerindeki Kırmızı Başlıklı Kız ve Kurt: Kazan-Kazan Seçenekleri Yaratma adlı metni sınıf önünde canlandırmalarını isteyiniz.______________________________________________

KIRMIZI BAŞLIKLI KIZ VE KURT:

KAZAN-KAZAN SEÇENEKLERİ YARATMA

____________________________________________________________________

Kırmızı: Bu sorunu çözmek için, ormanda yürürken patikanın dışına çıkmamaya gayret edebilirim.

Kurt: Bir ağacın arkasından sessizce aniden ortaya çıkmak yerine senin geldiğini duyduğumda sana seslenmeyi aklımda tutabilirim.

Kırmızı: Ormanda gördüğüm çöpleri toplayabilir ve onları anneannemin çöp kutusuna atabilirim.

Kurt: Senin gelemediğin günlerde anneannenin nasıl olduğunu kontrol edebilirim. Bildiğin gibi o benim arkadaşım.

Kırmızı: Anneannem ve ben oduncuyla konuşabiliriz ve ona seni yanlış anladığımızı söyleyebiliriz. Arkadaşlarıma artık senden korkmadığımı ve senin aslında iyi birisi olduğunu söyleyebilirim.

Kurt: Arkadaşlarınla ormanın kıyısında bir araya gelebiliriz ve onlara bunu gösterebiliriz.

5. Öğrencilere canlandırma hakkında şu soruları sorunuz: Kırmızı Başlıklı Kız hangi seçenekleri önerdi?

Kurt hangi seçenekleri önerdi?

149

6. Beyin fırtınasının nasıl olduğunu göstermek için, öğrencilere 4-6 kişilik gruplara ayrılmalarını söyleyiniz. Her gruba bir parşömen kâğıt ve bir keçeli kalem veriniz.

Kâğıtlarını üzerine bir tuğla çizmelerini isteyiniz. Bir tuğlanın mümkün olduğunca çok kullanım şekillerini ortaya çıkaracak, "Tuğlayla ilgili beyin fırtınası" yapmaları için 3 dakikaları olduğunu söyleyiniz.

7. Süre bitince, her gruba akıllarına gelen fikirlerin sayısını ve tuğlanın kullanımı için en iyi 2 ya da 3 fikri paylaşmalarını söyleyiniz. (Eğer isterseniz aynı alıştırmayı ataç, lokum gibi başka bir nesne ile de tekrarlayabilirsiniz.) 8. Daha sonra, her gruba bir Beyin Fırtınası Alıştırma Sayfası dağıtınız. Her gruba önceden uygulanan 2 senaryodaki rol oynama durumundan birini veriniz. Grupların çatışmayı çözmek için 7-10 tane olası seçenek bulmalarını sağlayınız.

____________________________________________________________________

Beyin Fırtınası Alıştırma Sayfası

____________________________________________________________________

OLASILIKLAR LİSTESİ

• Her iki tarafın da çıkarları doğrultusunda çatışmayı çözeceğini düşündüğünüz olası seçenekler nelerdir?

• Düşünebildiğiniz diğer olasılıklar nelerdir?

1. ________________________________________________________________________

2. ________________________________________________________________________

3. ________________________________________________________________________

4. ________________________________________________________________________

5. ________________________________________________________________________

6. ________________________________________________________________________

7. ________________________________________________________________________

8. ________________________________________________________________________

9. ________________________________________________________________________

10. _______________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

150

9. Her gruptan, kendi çatışma durumları ile ilgili geliştirdikleri çözüm seçeneklerini büyük grupla paylaşmalarını isteyiniz. Aşağıdaki soruları tartışınız.

• Beyin Fırtınası kurallarına uymak zor muydu?

• Bazı seçenekler size komik geldi mi?

• En iyi fikir ne zaman ortaya atıldı?

• Fazla sessizlik oldu mu? Eğer olduysa, ne yaptınız?

10. Öğrencilere 4. Adım süresince çatışma yaşayan kişilerin sorunu çözmek için mümkün olduğunca çok seçenek üretmeye çalışmaları gerektiğini söyleyerek etkinliği bitiriniz.

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2007:a, s.207-208) ve Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2002: s.258-261)’tan uyarlanmıştır.

151

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 12 MATERYALLERİ

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 12

4. ADIM: KAZAN-KAZAN SEÇENEKLERİ YARATMA

____________________________________________________________________

Her iki tarafın da çıkarlarını karşılayan en az üç seçenek yaratınız.

• Beyin fırtınası kurallarına uyunuz:

• Aklınıza gelen her fikri söyleyiniz.

• Fikirleri eleştirmeyiniz ve tartışmayınız.

• Mümkün olduğunca çok sayıda fikir ortaya atınız.

• Alışılmadık fikirler düşünmeye çalışınız.

_______________________________________________________________

Müzakereciler oluşturulan seçenekleri kayıt altına alırlar.

_______________________________________________________________

152

____________________________________________________________________

KIRMIZI BAŞLIKLI KIZ VE KURT:

KAZAN-KAZAN SEÇENEKLERİ YARATMA

____________________________________________________________________

Kırmızı: Bu sorunu çözmek için, ormanda yürürken patikanın dışına çıkmamaya gayret edebilirim.

Kurt: Bir ağacın arkasından sessizce aniden ortaya çıkmak yerine senin geldiğini duyduğumda sana seslenmeyi aklımda tutabilirim.

Kırmızı: Ormanda gördüğüm çöpleri toplayabilir ve onları anneannemin çöp kutusuna atabilirim.

Kurt: Senin gelemediğin günlerde anneannenin nasıl olduğunu kontrol edebilirim. Bildiğin gibi o benim arkadaşım.

Kurt: Arkadaşlarınla ormanın kıyısında bir araya gelebiliriz ve onlara bunu gösterebiliriz.

_________________________________________________________________________

153

ETKİNLİK 13: 5. Adım: Seçenekleri Değerlendirme

AMAÇ: Öğrenciler, 4. Adımda üretilen seçeneklerden, objektif ölçütleri uygulayarak en iyi seçenekleri seçmeyi öğreneceklerdir.

SÜRE: 40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 13 materyalleri fotokopileri, Beyin Fırtınası Alıştırma Sayfası (12. Etkinlikte doldurulan.)

İŞLEM: 1. Öğrenci Etkinlik 13 materyallerinden aşağıdaki bölümü anlatınız.

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 13

5. ADIM: SEÇENEKLERİ DEĞERLENDİRME

____________________________________________________________________

Bu adımda yapılması gereken temel şey 4. Adımda beyin fırtınası yapılarak üretilen fikirleri karşılıklı olarak değerlendirmek ve geliştirmektir. Taraflar, çözümün iyi olup olmadığına karar verirken objektif ölçütleri kullanacaklar ve tarafların her ikisi için de onurlu bir anlaşmaya varılmasına gayret edeceklerdir.

• En çok işe yarayacak olan fikirleri ya da fikir parçalarını belirtiniz.

• Bu fikirleri Beyin Fırtınası Alıştırma Sayfası üzerinde işaretleyiniz.

• İşaretli seçenekleri değerlendiriniz ve aşağıdaki sorulardan (ölçüt) bir ya da birkaçını kullanarak fikirleri geliştiriniz.

• Bu seçenek istenilen (adil) bir çözüm mü?

• Bunu yapabilir miyiz?

• Bu fikrin işe yarayacağını düşünüyor muyuz?

• Her ikimizin de isteklerine uygun mu?

• Bu kararın sonuçları neler olabilir?

• Bir kişi_____________ yaparsa ne olur?

• Neyi yapmaya istekliyiz?

154

____________________________________________________________________

Bu adımda müzakereciler seçenekleri değerlendirirken yan yana oturan sorun çözücüler biçiminde çalışırlar.

____________________________________________________________________

2. Gönüllü iki öğrenciden Öğrenci Etkinlik 13 materyallerindeki Kırmızı Başlıklı Kız ve Kurt: Seçenekleri Değerlendirme adlı metni sınıf önünde canlandırmalarını isteyiniz.

____________________________________________________________________

KIRMIZI BAŞLIKLI KIZ VE KURT: SEÇENEKLERİ DEĞERLENDİRME

____________________________________________________________________

Kurt: Sence oduncuya ve arkadaşlarına beni yanlış anladığını ve benim iyi birisi olduğumu söylersen, artık oduncunun ve avcı arkadaşlarının beni yakalayacakları konusunda endişe etmemeli miyim?

Kırmızı: Bence bu işe yarar.

Kurt: Sanırım seninle beraber oduncuyla konuşmaya gidebilirim.

Kırmızı: Evet, bu iyi olabilir. Ayrıca arkadaşlarıma artık senden korkmadığımı söyledikten sonra benimle gelebilir ve onlarla tanışabilirsin… Anneannemin kulübesinin civarında çiçekler dikmek konusunda sana yardımcı olmak istiyorum ve ormanın içinde de dikmene yardımcı olabilirim. Anneannemi seninle beraber ziyaret etmemiz de çok hoş olurdu. O

gerçekten çok yalnız.

Kurt: Bu kulağa hoş geliyor.

Kırmızı: Ben kabul ediyorum.

Kurt: Senin her zaman patikadan yürümeye çalışmanın işe yarayacağını sanmıyorum. Sana nerelerden yürüyebileceğini gösterebilirim böylece herhangi bir şeye zarar vermezsin.

Kırmızı: Bence bu adil.

Kurt: Kabul ediyorum.

Kırmızı: Benim ziyaret edemediğim zamanlarda anneannemi kontrol etmen senin için uygun mu?

Kurt: Evet, eğer bana sabah erkenden hatırlatırsan.

Kırmızı: Bana kalırsa onlara ormanı gezdirmen karşılığında arkadaşlarımdan bağışta bulunmalarını isteyebilirim ve bu parayı da dikmek üzere daha fazla ağaç fidanı almakta

155

kullanabiliriz. Ayrıca ormandan topladığımız çöpler için bir geri dönüşüm programı başlatabiliriz.

Kurt: Zannederim her ikimizin de çıkarlarını göz önüne aldık.

Kırmızı: Bu çözüm her ikimizi de mutlu edecek.

_________________________________________________________________________

3. Canlandırma bittikten sonra öğrencilere aşağıdaki soruları sorunuz.

Kırmızı Başlıklı Kız ve Kurt 4. Adımda oluşturdukları seçenekleri nasıl geliştirdiler?

Neyin işe yarayabileceğini tartıştılar mı?

4. 5. Adımdaki işlemleri tekrar gözden geçirdikten sonra, öğrencilerin 12.

Etkinlikteki beyin fırtınası gruplarına dönmelerini sağlayınız ve önceden doldurdukları Beyin Fırtınası Alıştırma Sayfalarını gözden geçiriniz. Belirtilen çatışmayı çözeceklerine inandıkları bir ya da daha fazla seçeneği seçmeleri için gruplara talimat veriniz. Seçenekleri ya da seçenek parçalarını birleştirmek her iki taraf için de kabul edilebilir yeni bir fikir yaratabilir.

5. Etkinliği sürdürmek için, her grubun çatışmayı çözmek için seçtikleri seçenekleri ve seçme nedenlerini (ölçüt) büyük grupla paylaşmalarım isteyiniz.

6.Öğrencilere, seçenekleri yargılamada genellikle dürüstlüğün en güçlü kriter olduğunu söyleyiniz. Büyük gruba aşağıdaki soruları sorarak doğruluğu tartışınız.

• Dürüstlük nedir?

• Dürüstlüğün ölçütleri nelerdir?

• Birden fazla ölçütü olabilir mi?

• Dürüstlük, haklar ve sorumluluklar arasındaki ilişkiler nelerdir?

7. Öğrencilere, 5. Adımı özetleyerek, bu adımda müzakerecilerin hangi seçeneklerin veya seçeneklerin hangi bölümlerinin en iyi biçimde bir kazan-kazan çözümü yaratacağına karar verdiklerini söyleyiniz. Bu aşamada, müzakereciler yan yana oturan sorun çözücülerdir diyerek ekleyiniz.

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2007:a, s.209-210) ve Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2002: s.262-264)’tan uyarlanmıştır.

156

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 13 MATERYALLERİ

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 13

5. ADIM: SEÇENEKLERİ DEĞERLENDİRME

____________________________________________________________________

• En çok işe yarayacak olan fikirleri ya da fikir parçalarını belirtiniz.

• Bu fikirleri Beyin Fırtınası Alıştırma Sayfası üzerinde işaretleyiniz.

• İşaretli seçenekleri değerlendiriniz ve aşağıdaki sorulardan (ölçüt) bir ya da birkaçını kullanarak fikirleri geliştiriniz.

• Bu seçenek istenilen (adil) bir çözüm mü?

• Bunu yapabilir miyiz?

• Bu fikrin işe yarayacağını düşünüyor muyuz?

• Her ikimizin de isteklerine uygun mu?

• Bu kararın sonuçları neler olabilir?

• Bir kişi_____________ yaparsa ne olur?

• Neyi yapmaya istekliyiz?

____________________________________________________________________

Bu adımda müzakereciler seçenekleri değerlendirirken yan yana oturan sorun çözücüler biçiminde çalışırlar.

____________________________________________________________________

157

KIRMIZI BAŞLIKLI KIZ VE KURT: SEÇENEKLERİ DEĞERLENDİRME

____________________________________________________________________

Kırmızı: Bence bu işe yarar.

Kurt: Sanırım seninle beraber oduncuyla konuşmaya gidebilirim.

gerçekten çok yalnız.

Kurt: Bu kulağa hoş geliyor.

Kırmızı: Ben kabul ediyorum.

Kurt: Senin her zaman patikadan yürümeye çalışmanın işe yarayacağını sanmıyorum. Sana nerelerden yürüyebileceğini gösterebilirim böylece herhangi bir şeye zarar vermezsin.

Kırmızı: Bence bu adil.

Kurt: Kabul ediyorum.

Kırmızı: Benim ziyaret edemediğim zamanlarda anneannemi kontrol etmen senin için uygun mu?

Kurt: Evet, eğer bana sabah erkenden hatırlatırsan.

Kırmızı: Bana kalırsa onlara ormanı gezdirmen karşılığında arkadaşlarımdan bağışta bulunmalarını isteyebilirim ve bu parayı da dikmek üzere daha fazla ağaç fidanı almakta kullanabiliriz. Ayrıca ormandan topladığımız çöpler için bir geri dönüşüm programı başlatabiliriz.

Kurt: Zannederim her ikimizin de çıkarlarını göz önüne aldık.

Kırmızı: Bu çözüm her ikimizi de mutlu edecek.

____________________________________________________________________

158

ETKİNLİK 14: 6. Adım: Anlaşmaya Varma

AMAÇ: Öğrenciler, taraflar arasında anlaşmayı biçimlendirmeyi ve anlaşmaya nasıl ulaşılacağını öğreneceklerdir.

SÜRE: 40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 14 materyalleri fotokopileri, Beyin Fırtınası Alıştırma Sayfası (12. ve 13. Etkinlikten.) Müzakere Anlaşması (4-6 arasında öğrenciden oluşan her grup için bir kopya)

İŞLEM: 1. Öğrenci Etkinlik 14 materyallerinden aşağıdaki bölümü anlatınız.

____________________________________________________________________

6. ADIM: ANLAŞMAYA VARMA

__________________________________________________________________________

Bu adımda, taraflar bir eylem planı yapmak üzere beraber çalışırlar. Bu adımın sonunda, her bir tarafın ne yapmayı planladığı, nasıl yapacağı ve ne zaman bu eylemleri hayata geçireceği açık ve anlaşılır olmalıdır. Anlaşmanın iyi bir anlaşma olması önemlidir. İyi bir anlaşma:

• Etkilidir: Her iki taraf için temel konuları doğru olarak çözümler.

• Karşılıklı olarak tatmin edicidir: Her iki taraf da anlaşmanın doğru ve adil olduğunu düşünür.

• Belirlenmiştir: Kim, ne, ne zaman, nerede ve nasıl gibi sorulan yanıtlar.

• Gerçekçidir: Taraflar planı gerçekleştirebilir ve sonuçlandırabilir.

• Dengelidir: Her kişi bir şeyden sorumlu olduğu konusunda anlaşır.

Bir eylem planı yapınız ve şu sorulara yanıt arayınız:

“Kim, ne, ne zaman, nerede ve nasıl?”

Neleri yapmayı kabul ettiğinizi özetleyiniz.

“____________________________yı kabul ediyorum.”

El sıkışınız.

159

____________________________________________________________________

Anlaşma genellikle fikirlerin bir bileşimidir.

Her iki tarafın da yükümlülükleri olması gerekir.

____________________________________________________________________

2. Gönüllü iki öğrenciden Öğrenci Etkinlik 14 materyallerindeki Kırmızı Başlıklı Kız ve Kurt: Anlaşmaya Varma adlı metni sınıf önünde canlandırmalarını isteyiniz.

____________________________________________________________________

KIRMIZI BAŞLIKLI KIZ VE KURT: ANLAŞMAYA VARMA

____________________________________________________________________

Kırmızı: Anneannem ve benim seninle beraber oduncuyla konuşma işini ayarlayacağım. Bu öğleden sonra için bir randevu alacağım ve ne zaman olacağını sana bildireceğim.

Kurt: Anneannenin evinin çevresine dikmek üzere çiçekler alacağım. Cumartesiye kadar çiçekleri dikmeye hazır hale getireceğim. Ormanda gezmek için bir harita çizeceğim ve sana vereceğim.

Kırmızı: Senden gezi haritasını alır almaz, onu denemek üzere bazı arkadaşlarımı çağıracağım. Bu seni onlarla tanıştırmak ve iyi birisi olduğunu göstermek için de iyi bir fırsat olacak.

Kurt: Ormanın kıyısına ağaç dikme ve geri dönüşüm programımız için bir bağış kutusu koyacağım.

Kırmızı: Eğer anneannemi ziyaret edemeyeceksem sana sabahları 7’de haber vereceğim.

Kurt: Pekala, Cumartesi dikmek üzere çiçekleri getirmeyi, ormanda gezi için bir harita çizmeyi, seninle beraber oduncuyla konuşmaya gitmeyi, arkadaşlarınla tanışmayı ve ormanda bir geziye rehberlik etmeyi, bağış kutusuyla ilgilenmeyi ve sen gidemediğim zamanlarda anneanneni ziyaret etmeyi kabul ediyorum.

Kırmızı: Ben de anneannem ve oduncuyla bir randevu ayarlamayı, seninle beraber çiçekleri dikmeyi, arkadaşlarımı orman turuna getirmeyi ve seni iyi bir kurt olarak tanıştırmayı, ayrıca anneannemi ziyaret edemediğim zamanlarda sana sabah 7’de haber vermeyi kabul ediyorum.

(İkisi el sıkışırlar)

_________________________________________________________________________

160

3. Canlandırmadan sonra öğrencilere şu soruları sorunuz: Kırmızı Kurt’un ne yapacağını öğrendi mi?

Kurt

Kırmızı’nın ne yapacağını öğrendi mi?

Her ikisi de bunları ne zaman yapacaklarını saptadılar mı?

4. 6. adımı uygulamak üzere öğrencilerden bir önceki etkinlikte yer aldıkları grupları oluşturmalarını isteyiniz. Her gruba Müzakere Anlaşmasının boş bir kopyasını veriniz ve çatışmada seçtikleri çözümü yazmak için birlikte çalışmalarını söyleyiniz. Gerekirse yardım ediniz.

5. Öğrencilerden anlaşma maddelerini gözden geçirdikten sonra karşılıklı olarak imzalamalarını ve el sıkışmalarını isteyiniz. Kişilerin kültürel olarak ve inançları gereği el sıkışmamak için geçerli sebepleri olabileceğini ve ısrarlı olunmaması gerektiğini de ekleyiniz.

____________________________________________________________________

Müzakere Anlaşması

____________________________________________________________________

Tarih ___________________

Yukarıdaki tarihte müzakerede bulunmak üzere bir araya geldik ve aramızdaki sorunu çözeceğine ve adil olduğuna inandığımız bir anlaşmaya vardık.

__________________________________ ________________________________

Kabul ediyorum. Kabul ediyorum.

İmza: _____________________________ İmza:___________________________

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2007:a, s.211-214) ve Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2002: s.265-267)’tan uyarlanmıştır.

161

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 14 MATERYALLERİ

____________________________________________________________________

6. ADIM: ANLAŞMAYA VARMA

__________________________________________________________________________

• Etkilidir: Her iki taraf için temel konuları doğru olarak çözümler.

• Karşılıklı olarak tatmin edicidir: Her iki taraf da anlaşmanın doğru ve adil olduğunu düşünür.

• Belirlenmiştir: Kim, ne, ne zaman, nerede ve nasıl gibi sorulan yanıtlar.

• Gerçekçidir: Taraflar planı gerçekleştirebilir ve sonuçlandırabilir.

• Dengelidir: Her kişi bir şeyden sorumlu olduğu konusunda anlaşır.

Bir eylem planı yapınız ve şu sorulara yanıt arayınız:

“Kim, ne, ne zaman, nerede ve nasıl?”

Neleri yapmayı kabul ettiğinizi özetleyiniz.

“____________________________yı kabul ediyorum.”

El sıkışınız.

____________________________________________________________________

Anlaşma genellikle fikirlerin bir bileşimidir.

Her iki tarafın da yükümlülükleri olması gerekir.

____________________________________________________________________

162

KIRMIZI BAŞLIKLI KIZ VE KURT: ANLAŞMAYA VARMA

____________________________________________________________________

Kırmızı: Anneannem ve benim seninle beraber oduncuyla konuşma işini ayarlayacağım. Bu öğleden sonra için bir randevu alacağım ve ne zaman olacağını sana bildireceğim.

Kurt: Ormanın kıyısına ağaç dikme ve geri dönüşüm programımız için bir bağış kutusu koyacağım.

Kırmızı: Eğer anneannemi ziyaret edemeyeceksem sana sabahları 7’de haber vereceğim.

(İkisi el sıkışırlar)

____________________________________________________________________

163

ETKİNLİK 15: Müzakere Uygulaması

AMAÇ: Öğrenciler, müzakere sürecini gözden geçirecek ve altı adımın tamamını uygulayacaklardır.

SÜRE: 40+40 dakika

MALZEMELER: Öğrenci Etkinlik 15 materyalleri fotokopileri, Müzakere Senaryosu 3 ve 4 (Her ikili grup için bir kopya)

İŞLEM: 1. Öğrencilerden Öğrenci Etkinlik 15 materyallerindeki müzakeredeki altı adımın tamamının yer aldığı Barışsever Okul Müzakere Süreci sayfalarına bakmalarını isteyiniz. Adımları eğer ihtiyaç varsa tekrar ediniz ve öğrencilerle tartışınız.

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 15

BARIŞSEVER OKUL

MÜZAKERE SÜRECİ

____________________________________________________________________

1. ADIM: MÜZAKEREYİ KABUL ETME

“Görüşmede konuşulanları gizli tutmayı kabul ediyorum.”

“Konuşurken ve dinlerken sıramı beklemeyi kabul ediyorum.”

“Sorunu çözmek için işbirliği yapmayı kabul ediyorum.”

…ifadelerini söyleyiniz.

2. ADIM: BAKIŞ AÇILARINI ANLAMA

Öğrenci A

• Sorunu nasıl gördüğünüzü şu ifadeleri kullanarak anlatınız:

“Ben __________________________dum. (Ne yaptığınızı anlatınız.)

“______________________________ hissettim.”

164

Öğrenci B

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın sorunu nasıl gördüğünü özetleyiniz.

• Sorunu nasıl gördüğünüzü şu ifadeleri kullanarak anlatınız:

“Ben __________________________dum. (Ne yaptığınızı anlatınız.)

“______________________________ hissettim.”

Öğrenci A

• Dinleyiniz ve öğrenci B’nin sorunu nasıl gördüğünü özetleyiniz.

• Bakış açınızla ilgili ek bilgi vererek açıklamada bulununuz.

Öğrenci B

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın eklediklerini özetleyiniz.

• Bakış açınızla ilgili ek bilgi vererek açıklamada bulununuz.

Öğrenci A

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın eklediklerini özetleyiniz.

3. ADIM: ÇIKARLARA ODAKLANMA

Ne istediğiniz ve niçin istediğinizi söyleyin:

“__________________ istiyorum çünkü __________________.”

Dinleyiniz, özetleyiniz, açıklayınız. Açıklamak için, sorunuz:

“Gerçekten ne istiyorsun?”

“Bu sorunu çözmeyi niçin istiyorsun?”

“Eğer bu sorunu çözemezsek ne olabilir?”

“Benim yerimde olsaydın ne düşünürdün?”

4. ADIM: KAZAN-KAZAN SEÇENEKLERİ YARATMA

Her iki tarafın da çıkarlarını karşılayan en az üç seçenek yaratınız.

• Beyin fırtınası kurallarına uyunuz:

• Aklınıza gelen her fikri söyleyiniz.

165

• Fikirleri eleştirmeyiniz ve tartışmayınız.

• Mümkün olduğunca çok sayıda fikir ortaya atınız.

• Alışılmadık fikirler düşünmeye çalışınız.

5. ADIM: SEÇENEKLERİ DEĞERLENDİRME

• En çok işe yarayacak olan fikirleri ya da fikir parçalarını belirtiniz.

• Bu fikirleri Beyin Fırtınası Alıştırma Sayfası üzerinde işaretleyiniz.

• İşaretli seçenekleri değerlendiriniz ve aşağıdaki sorulardan (ölçüt) bir ya da birkaçını kullanarak fikirleri geliştiriniz.

• Bu seçenek istenilen (adil) bir çözüm mü?

• Bunu yapabilir miyiz?

• Bu fikrin işe yarayacağını düşünüyor muyuz?

• Her ikimizin de isteklerine uygun mu?

• Bu kararın sonuçları neler olabilir?

• Bir kişi_____________ yaparsa ne olur?

• Neyi yapmaya istekliyiz?

6. ADIM: ANLAŞMA YAPMA

Bir eylem planı yapınız ve şu sorulara yanıt arayınız:

“Kim, ne, ne zaman, nerede ve nasıl?”

Neleri yapmayı kabul ettiğinizi özetleyiniz.

“____________________________yı kabul ediyorum.”

El sıkışınız.

____________________________________________________________________

2. Öğrencileri ikişer kişilik gruplara ayırınız ve her bir grubun altı adımın tamamını uygulayacağını söyleyiniz. Müzakere senaryosu 3’ü Öğrencilerin Öğrenci A ve Öğrenci B şeklinde rol alacağı biçimde dağıtınız.

3. Öğrencilere senaryoyu uygulatınız.

____________________________________________________________________

166

MÜZAKERE SENARYOSU 3 ÖĞRENCİ A ____________________________________________________________________

Yönerge

Durumu, bakış açınızı ve geçmiş bilgisini dikkatlice okuyunuz. Kendi görüşünüzü ilk olarak siz anlatınız.

Durum

Siz ve Öğrenci B sınıfta yüksek sesle tartışmaktasınız. Öğretmeniniz bunu müzakere etmenizi tavsiye etti.

Sizin Bakış Açınız

Matematik dersinde Öğrenci B sizi durmadan kızdırıyor. Bugün size baktı, sıranızı tekmeledi ve kitaplarınızı yere attı. Kavga etmeye hazırsınız.

Geçmiş Bilgisi

Matematik sizin için zor bir ders ve insanların sizi sınıfta zor durumda bırakmak istediğini düşünüyorsunuz.

____________________________________________________________________

MÜZAKERE SENARYOSU 3 ÖĞRENCİ B

Yönerge

Durumu, bakış açınızı ve geçmiş bilgisini dikkatlice okuyunuz. Kendi görüşünüzü siz ikinci olarak anlatınız.

Durum

Siz ve Öğrenci A sınıfta yüksek sesle tartışmaktasınız. Öğretmeniniz bunu müzakere etmenizi tavsiye etti.

Sizin Bakış Açınız

Öğrenci A’nın sınıfta her zaman aptalca sorular sorduğunu düşünüyorsunuz. Tüm sınıf öğretmen ona cevap verene kadar beklemek zorunda kalıyor.

Geçmiş Bilgisi

Öğrenci A’nın başka bir sınıfta olması gerektiğini düşünüyorsunuz. Aptal olduğunu düşündüğünüz kişilere karşı pek sabırlı değilsiniz.

167

4. Canlandırmalar bittikten sonra öğrencilerin süreci değerlendirmeleri için şu sorulara cevap vermelerini isteyiniz:

Rol oynarken neyi iyi yaptınız?

Farklı olarak ne yapabilirdiniz?

Sürecin size en zor gelen adımı hangisiydi?

5. Öğrencileri bu sefer farklı çiftler halinde gruplandırdıktan sonra Müzakere senaryosu 4’ü Öğrencilerin Öğrenci A ve Öğrenci B şeklinde rol alacağı biçimde dağıtınız.

____________________________________________________________________

MÜZAKERE SENARYOSU 4 ÖĞRENCİ A ____________________________________________________________________

Yönerge

Durumu, bakış açınızı ve geçmiş bilgisini dikkatlice okuyunuz. Kendi görüşünüzü ilk olarak siz anlatınız.

Durum

Siz ve Öğrenci B öğleyin yemek sırasında sıranın önüne geçme nedeniyle çatışma yaşamaktasınız. Nöbetçi öğretmen bu sorunu aranızda halledip halledemeyeceğinizi sordu.

Sizin Bakış Açınız

Her gün öğle yemeği sırasında Öğrenci B sıranın önüne geçiyor. Sıra gerçekten uzun ve sırayı bozmama kuralı var. Geçen hafta yemekhane sorumlusuna söylediniz, ama bir şey değişmedi. Bu kişi hala sırayı bozduğu için üzgünsünüz.

Geçmiş Bilgisi

Öğrenci B’nin kabadayı olduğunu düşünüyorsunuz, ama kuralı çiğnemesi konusunda onunla konuşmaktan çekinmiyorsunuz.

168

____________________________________________________________________

MÜZAKERE SENARYOSU 4 ÖĞRENCİ B

Yönerge

Durumu, bakış açınızı ve geçmiş bilgisini dikkatlice okuyunuz. Kendi görüşünüzü siz ikinci olarak anlatınız.

Durum

Siz ve Öğrenci B öğleyin yemek sırasında sıranın önüne geçme nedeniyle çatışma yaşamaktasınız. Nöbetçi öğretmen bu sorunu aranızda halledip halledemeyeceğinizi sordu.

Sizin Bakış Açınız

Bazen midenizle ilgili sorunlarınız oluyor. Bu yüzden yemek yemeniz zaman alıyor.

Her gün sizin için sırada yer tutan bir arkadaşınız var. Öğrenci A herkese sizin sırayı bozduğunuzu söylüyor, ama siz bunun daha fazla sürede yemek yemeniz için gerekli olduğunu düşünüyorsunuz.

Geçmiş Bilgisi

Siz Öğrenci A’nın geveze olduğunu ve her zaman herkesin işine burnunu soktuğunu düşünüyorsunuz. Anneniz sizin ülser olduğunuzu düşünüyor ve sizin muayeneniz için doktordan randevu aldı.

6. Canlandırmadan sonra 4. işlemdeki soruları tekrarlayınız.

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2002: s.268-270)’tan uyarlanmıştır.

169

ÖĞRENCİ ETKİNLİK 15 MATERYALLERİ

____________________________________________________________________

ETKİNLİK 15

BARIŞSEVER OKUL

MÜZAKERE SÜRECİ

__________________________________________________________________________________

1. ADIM: MÜZAKEREYİ KABUL ETME

“Görüşmede konuşulanları gizli tutmayı kabul ediyorum.”

“Konuşurken ve dinlerken sıramı beklemeyi kabul ediyorum.”

“Sorunu çözmek için işbirliği yapmayı kabul ediyorum.”

…ifadelerini söyleyiniz.

2. ADIM: BAKIŞ AÇILARINI ANLAMA

Öğrenci A

• Sorunu nasıl gördüğünüzü şu ifadeleri kullanarak anlatınız:

“Ben __________________________dum. (Ne yaptığınızı anlatınız.)

“______________________________ hissettim.”

Öğrenci B

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın sorunu nasıl gördüğünü özetleyiniz.

• Sorunu nasıl gördüğünüzü şu ifadeleri kullanarak anlatınız:

“Ben __________________________dum. (Ne yaptığınızı anlatınız.)

“______________________________ hissettim.”

Öğrenci A

• Dinleyiniz ve öğrenci B’nin sorunu nasıl gördüğünü özetleyiniz.

• Bakış açınızla ilgili ek bilgi vererek açıklamada bulununuz.

Öğrenci B

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın eklediklerini özetleyiniz.

• Bakış açınızla ilgili ek bilgi vererek açıklamada bulununuz.

Öğrenci A

• Dinleyiniz ve öğrenci A’nın eklediklerini özetleyiniz.

3. ADIM: ÇIKARLARA ODAKLANMA

Ne istediğiniz ve niçin istediğinizi söyleyin:

“__________________ istiyorum çünkü __________________.”

Dinleyiniz, özetleyiniz, açıklayınız. Açıklamak için, sorunuz:

“Gerçekten ne istiyorsun?”

“Bu sorunu çözmeyi niçin istiyorsun?”

“Eğer bu sorunu çözemezsek ne olabilir?”

170

“Benim yerimde olsaydın ne düşünürdün?”

4. ADIM: KAZAN-KAZAN SEÇENEKLERİ YARATMA

Her iki tarafın da çıkarlarını karşılayan en az üç seçenek yaratınız.

• Beyin fırtınası kurallarına uyunuz:

• Aklınıza gelen her fikri söyleyiniz.

• Fikirleri eleştirmeyiniz ve tartışmayınız.

• Mümkün olduğunca çok sayıda fikir ortaya atınız.

• Alışılmadık fikirler düşünmeye çalışınız.

5. ADIM: SEÇENEKLERİ DEĞERLENDİRME

• En çok işe yarayacak olan fikirleri ya da fikir parçalarını belirtiniz.

• Bu fikirleri Beyin Fırtınası Alıştırma Sayfası üzerinde işaretleyiniz.

• İşaretli seçenekleri değerlendiriniz ve aşağıdaki sorulardan (ölçüt) bir ya da birkaçını kullanarak fikirleri geliştiriniz.

• Bu seçenek istenilen (adil) bir çözüm mü?

• Bunu yapabilir miyiz?

• Bu fikrin işe yarayacağını düşünüyor muyuz?

• Her ikimizin de isteklerine uygun mu?

• Bu kararın sonuçları neler olabilir?

• Bir kişi _________________yaparsa ne olur?

• Neyi

yapmaya

istekliyiz?

6. ADIM: ANLAŞMA YAPMA

Bir eylem planı yapınız ve şu sorulara yanıt arayınız:

“Kim, ne, ne zaman, nerede ve nasıl?”

Neleri yapmayı kabul ettiğinizi özetleyiniz.

“____________________________yı kabul ediyorum.”

El sıkışınız.

____________________________________________________________________

171

ETKİNLİK 16: Anahtar Kavramların Gözden Geçirilmesi

AMAÇ: Öğrenciler, müzakereyle ilgili anahtar kavramların anlamlarını kavrayacaklardır.

SÜRE: 40 dakika

MALZEMELER: Parşömen kağıdı, dergiler, çizgi romanlar, makaslar, yapıştırıcı, keçeli kalemler.

İŞLEM: 1. Öğrencilerden aşağıdaki kavramları kendi kelimeleriyle tanımlamalarını isteyiniz. Her bir kelime için birçok farklı tanım getirmeleri gerektiğini ekleyiniz.

Grup her bir kavram hakkında ortak bir kavramaya ulaşana dek farklı tanımlar üzerinde tartışınız.

İŞBİRLİKÇİ YAPI ETKİN DİNLEME

MÜZAKERE ANLAŞMA

ÖFKE ÇÖZÜM

YARATMA BEYİN FIRTINASI 2. Öğrencileri aynı sayıda bireylerden oluşan sekiz gruba ayırınız. Her bir gruba kelimelerden birini veriniz ve ellerindeki malzemeleri kullanarak ilgili kavramın manasını anlatan bir poster hazırlamalarını – resim çizerek, bir tanım yazarak, bir kolaj yaparak, vb.- isteyiniz.

3. Posterleri panolara asınız ve eğitim boyunca gösterdikleri yoğun gayretten dolayı öğrencileri tebrik ediniz.

Kaynak: Bodine, Crawford ve Schrumpf. (2002: s.271)’tan uyarlanmıştır.