වත්පාසය හකත්පාට සියලේලන් ම පුරත්පාණජටිලයන් වූ භික්‍ෂූන් දහෙසක පමණ
වූ මහෙත් භික්‍ෂුසඞඝයත්පා සමග රජගහෙනුවර බෙලත්පා වතැඩි හසසක. ඉකබිති
භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස පිළිහවළින් චත්පාරිකත්පා කරණහසසක රජගහෙනුවරට
වතැඩ එහි රජගහෙනුවර සමීපහයහි වතැලේමීලිය වතැලඳගත් තලේඋයහනහි
සුපපතිටෂ්ඨහචතිය නම නුගරුකමුලේහි වතැඩ වසනහසසක. මගහදශසවර
වූ හසනත්පා ඇති බිමබිසත්පාර රජ හතහම “ශත්පාකක්‍යපුන්ත්‍ර වූ ශත්පාකක්‍යකුලහයන්
නකම පතැවිදි වූ භවත් ශමණහගභෞතමයන් වහෙන්හසස රජගහෙනුවරට
පතැමිණ තලේඋයහනහි සුපපතිටෂ්ඨහචතිය නම වූ නුගරුකමුලේහි වත්පාසය
කරණහසසක. හගභෞතමහගත්පාන්ත්‍රහයහි උපන් ඒ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසහන්ගේ
කලණ වූ කීරතිහඝත්පාෂත්පාච උසස ව නතැසංහන්ගේ ය. ඒ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස
හම කත්පාරණහයන් අර්‍හත් වනහසසක. හම කත්පාරණහයන් සමක්‍යකසමබුදද
වන හසසක. හම කත්පාරණහයන් අෂසටවිදක්‍යත්පාහයන් හෙත්පා
පසහළත්පාසසචරණදර්‍මහයන් යුකත වන හසසක. හම කත්පාරණහයන් යහෙපත්
ගමන් ඇති හසසක. හම කත්පාරණහයන් තුන්හලත්පාව දත් හසසක. හම
කත්පාරණහයන් නරුත්තර වූ පුරුෂයන් දමනය කිරීහමහි සත්පාරථී වන
හසසක. හම කත්පාරණහයන් හදවිමිනසුන්ට ශත්පාසසතතෘ වන හසසක. හම
කත්පාරණහයන් බුදද වන හසසක. හම කත්පාරණහයන් භත්පාගක්‍යවත් වන
හසසක. ඒ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස හදවියන් සහිත මරුන් සහිත බෙඹුන්
සහිත හම හලත්පාකය ද මහෙණ බෙමුණන් සහිත හදවිමිනසුන් සහිත ප්‍රජත්පාව
ද තම විශිෂසටඥත්පානහයන් දතැන ප්‍රතක්‍යක්‍ෂ හකත්පාට ප්රකත්පාශ කරණ හසසක.
මුල මතැද අග යහෙපත් වූ අරුත් සහිත වූ බෙක්‍යඤසජන සහිත වූ හෙත්පාත්පසින්
සමම්පූර්‍ණ වූ දර්‍මය හදශනත්පා කරණ හසසක. පිරිසිදු වූ ශත්පාසනබ්‍රහෙසමචයර්‍ය්‍යය
වදත්පාරණ හසසක. එබෙඳු වූ රහෙතුන්හන්ගේ දතැකීම යහෙපත් හවේ ය” ය
ඇසුහයේය….
■6. පභේසජජකක්ඛන් ද්ධකය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > මහෙත්පාවන්ගේ ගපත්පාළිය > 6.
හභේසජේ ජක ඛන් දකය
14. ඉකබිති ඒ මහෙත්පාමත්පාතක්‍ය හතහම සිවුරඟහසනනනඟින් යුකත ව
නතැවතැත රජගහෙනුවරට හපරළත්පා ගිහයේ ය. (එහි) මගහදශසවර වූ හසනය
බිමබිසත්පාර රජු හවතට එළඹිහයේ ය. එළඹ මගහදශසවර වූ හසනය
බිමබිසත්පාර රජුට හම පවත් දතැන්වීය….
■5. චම්ර්මකක්ඛන් ද්ධකය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > මහෙත්පාවන්ගේ ගපත්පාළිය > 5. චම මක ඛන් දකය
1. එකලේහි භත්පාගක්‍යවත් බුදුරජත්පානන් වහෙන්හසස රජගහෙ නුවර සමීපහයහි
වූ ගිජුකුළුපවේහවහි වතැඩ වසන හසසක. එකලේහි මගහදශසවර වූ හසනය
බිමබිසත්පාර රජ හතහම ගම අසූදහෙහසක ඓශසවයර්‍ය්‍යයහයන් හෙත්පා අධිපති
භත්පාවහයන් යුත් රත්පාජක්‍යය කරවය. එකලේහි චමපත්පානුවර හකත්පාළිවීස
හගත්පාන්ත්‍රහයහි උපන් හසත්පාණ නම සිටුපුන්ත්‍ර හතහම සිවුමතැළි වූහයේ හවේ.
ඔහුහන්ගේ යටිපතුලේහි (අඳුන්වන්) හලත්පාම හෙට ගත්හත් හවේ. එකලේහි
මගහදශසවර වූ හසනය බිමබිසත්පාර රජ හතහම කිසියම කටයුත්තක
සඳහෙත්පා (හමන්) ඒ අසූ දහෙසක ගම ප්‍රදත්පානයන් රැසස කරවත්පා
හකත්පාළිවීසහගත්පාන්ත්‍රහයහි උපන් හසත්පාණ සිටුපුතු හවතට “හසත්පාණ හතහම
පතැමිහණේවත්පා. හසත්පාණහන්ගේ ඊම කතැමතැත්හතමි” ය දූතයකු යතැවීය….
■6. පසසනහාසනක ක්ඛන් ද්ධකය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > චුලේලවන්ගේගපත්පාළිය > 6.
හසසනත්පාසනක ඛන් දකය
26. එ සමහයහි වනත්පාහි මගහධශසවර වූ හසනය බිමබිසත්පාර රජ හතම
සසංඝයත්පාහන්ගේ ප්‍රහයද්ධෝජන පිණිස සුදුහුණු ද මතැටි ද මිශ හකත්පාට තතැනු බෙදත්පාම
ආහලේපය ඇති ප්‍රත්පාසත්පාදයක කරවනු කතැමතැත්හත් හවය. එ කල
මහෙණුනට “භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස විසින් කවර හසහවනහයක
අනුදන්නත්පා ලද ද, කවර හසහවනහයක හනත්පා අනුදන්නත්පා ලද දතැ” ය හම
සිත විය. භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසට හම පවත් සතැලකළහෙ….
■2. 2. රහාජ සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > ඛුද දක නකත්පාය > උදත්පානපත්පාළි > 2. මුචලින් ද
වරගය
සසවත්පාමීන, හමහි පසසවරුහයහි පිණේඩපත්පාතහයන් වතැළතැකුණු, දමසබෙත්පා
මඬුහවහි ( ඒ ඒ තතැනන්) රැසස වූ අප අතරැ, “ඇවතැත්න, මගදත්පාපති
හසසනය බිමබිසත්පාර රජ හහෙද්ධෝ හකද්ධෝශලත්පාධිපති පහසසනදි රජ හහෙද්ධෝ (යන) හම හද රජුන් අතුහරන් කවහරක අතිශයන් මහෙදදන ඇත්හත් හහෙද්ධෝ
අතිශයන් මහෙදහභත්පාග ඇත්හත් හහෙද්ධෝ, අතිශයන් මහෙත් භත්පාණේඩත්පාගත්පාර
ඇත්හත් හහෙද්ධෝ, අතිශයන් මහෙත් විජිත ඇත්හත් හහෙද්ධෝ, අතිශයන් මහෙත්
වත්පාහෙන ඇත්හත් හහෙද්ධෝ, අතිශයන් මහෙත් බෙල ඇත්හත් හහෙද්ධෝ අතිශයන්
මහෙත් ඍදධි ඇත්හත් හහෙද්ධෝ අතිශයන් මහෙත් අනුභත්පාව ඇත්හත් හහෙද්ධෝ හවේ
ද?” ය හම අතුරු කසත්පාව උපන. සසවත්පාමීන, අපහන්ගේ හම අතුරු කසත්පාව
අඩත්පාළ විය. එකලේහි භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස වතැඩතැ වදත්පාළ හසසකතැ”ය
කීහු….
■4. පසබෝණදණඩ සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > දීඝ නකත්පාය > සීලසසකන්ද වරගය > 4.
හසද්ධෝණදණේඩ සූන්ත්‍රය
එසමහයහි හසත්පාණදණේඩ බෙමුණු හතහම බෙහුජනත්පාකිර්‍ණ වූ, තණ දඬු දිය
සුලභ වූ, හබෙත්පාහහෙද්ධෝ දන දත්පානක්‍ය ඇති, රජුහුහගන් ලත් නන්දගම වූ (රත්පාජ
සස වරූපහයන් පරිහභද්ධෝග කටයුතු වූ), මගද රටට අධිපති හසසනය
බිමබිසත්පාර රජු විසින් දූන් රත්පාජදත්පායත්පාදක්‍ය වූ, හශසෂසෂ්ඨ තක්‍යත්පාගය වූ චමපත්පා
නුවරැ හවහසය….
■2.5.2 පසසල සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > මජේ ඣිම නකත්පාය > මජේඣිම පන්නත්පාසකය
> 5. බ්‍රත්පාහෙසමණ වරගය
එසඳ හසසල බ්‍රත්පාහෙසමණ ආපණ නම නයමගමහි හවහසය:
නඝණේඩුහකටුහෙ සහිත ශිකෂත්පා නරුකති සහිත ඉතිහෙත්පාසය පසස වනු
හකත්පාට ඇති ත්‍රිහවදහයහි පත්පාරයට ගිහයේ යතැ. පද හෙත්පා තදනක්‍ය වක්‍යත්පාකරණ
හෙදත්පාරනුහයේ යතැ, හලද්ධෝකත්පායත මහෙත්පාපුරුෂ ලකෂණහයහි පරිම්පූරකත්පාරී යතැ’
තුන්සියක මත්පාණවකයනට හවේද හෙදත්පාරවය. එසඳ හකණියජටිල හසසල
බ්‍රත්පාහෙසමණ හකහරහි අභිප්‍රසන්න හවය. ඉකබිති හසසල බ්‍රත්පාහෙසමණ
තුන්සීයක මහණවුවන් විසින් පිරිවරනලදහද ජඞඝත්පාවිහෙත්පාරහයහි
සකමන් කරනුහයේ ඇවිදුහන් හකණිය ජටිලයත්පාහන්ගේ අසපුව කරත්පා
එළතැඹිහයේ ය. හසසල බ්‍රත්පාහෙසමණ හකණිය ජටිලයත්පාහන්ගේ අසපුහවහි ඇතතැම
හකහනකුන් උදුන් කණනුවන් ඇතතැම හකහනකුන් දරපලනුවන්
ඇතතැම හකහනකුන් බෙඳුන් හදද්ධෝනත්පාවුන් ඇතතැම හකහනකුන් දියසතැළ
තබෙනුවන් ඇතතැම හකහනකුන් අසුන් පනවනුවන්, හකණිය ජටිල
වතැළිත් තමත්පා මතැ මණේඩලමත්පාලය පිළිහයළ කරන්නත්පා දුටුහයේ යතැ. දතැක
හකණියජටිලයත්පාහෙට හතල කී: “කිම? භවත් හකණියහෙට ආවත්පාහෙහයක
හහෙද්ධෝ වන්හන් ද, විවත්පාහෙහයක හහෙද්ධෝ වන්හන් ද, මහෙත්පායත්පාගහයක හහෙද්ධෝ
එළතැඹසිටිහයේ ද, මගහදශසවර හසසනයබිමබිසත්පාර රජ හහෙද්ධෝ හසට දවසට
බෙලකත්පාය හෙත්පා සමග නමන්න්ත්‍රණ කරන ලද දතැ?”ය. භවත් හසසලහයන, මට ආවත්පාහෙහයක හනත්පා හවය, විවත්පාහෙහයක ද හනත්පා හවය, මගහදශසවර
හසසනය බිමබිසත්පාර රජ හහෙද්ධෝ හසට දවසට බෙලකත්පාය හෙත්පා සමග
නමන්න්ත්‍රණ හනත්පා කරන ලද, එහතකුදු වත් මට මහෙත්පා යත්පාගහයක
එළතැඹසිටිහයේ යතැ. භවත්න, සතැහෙතැපුත් සතැහෙතැකුලහයන් නකම පතැවිදි වූ
මහෙණ හගත්පායුමහු ඇත, අඩහතහළසසයලේසියක පමණ මහෙත් වූ
බිකසඟුන් හෙත්පා සමග අඞගුත් තරත්පාප ජනපදහයහි සතැරිසරන හසසක
ආපණ නම නයමගමට වතැඩියහෙ. ඒ භත්පාගක්‍යවත් හගත්පායුමහගත්පාතුවන්හන්ගේ
හමවන් කලණ යසගී උසස වතැ නතැඟිණි: හම කරුණිනුදු ඒ භගවත්හු
අරහෙත්හෙ, සමක්‍යකසමබුදදයහෙ, විදක්‍යත්පාචරණ සමපන්නයහෙ, සුගත්හෙ, හලත්පාකවිදහෙ, අනුත්තරපුරුෂදමක්‍යසත්පාරථියහෙ, හදවිමිනසුනට ශත්පාසසතතෘයහෙ, බුදදයහෙ, භගවත්හෙ”ය. ඔබෙ මත්පා විසින් හසට බෙතට බිකසඟුන් හෙත්පා සමග
නමන්න්ත්‍රණ කරන ලදහෙ”ය. භවත් හකණිහයන, ‘බුදුහෙ’ය කිහයහි,
භවත් හසසලහයන, ‘බුදුහෙ’ය කියමි, භවත් හකණිහයන, ‘බුදුහෙ’ය
කිහයහි, භවත් හසසලහයන, ‘බුදුහෙ’ය කියමි”ය….
පෙපසසනජිත රජ්ජු:
පහසසනදී හකත්පාහසත්පාලේ රජු (King Pasenadi) බුදුරජත්පාණන් වහෙන්හසස
ජීවමත්පාන කත්පාලහයේ කත්පාසි සහෙ හකද්ධෝසල යන රටවලේ හදකම පත්පාලනය
කළ අධිරත්පාජයත්පාය. සත්පාසංචි සසතූපහයේ පහසසනදී හකත්පාහසත්පාලේ රජු
බුදුරජත්පාණන් වහෙන්හසස හෙමුවීමට යනෑම කතැටයම කපත්පා ඇත. ඉන්දියත්පාහවේ
වත්පාසය කළ පහසසනදී හකත්පාහසත්පාලේ රජු ගතැන විවිද ජත්පාතීන්හන්ගේ විවිද
අතීත ග්‍රන්සවල කරුණු ඇත. තවද බුදද දරමය සඳහෙන්
ත්‍රිපිටකහයේත් විවිද තතැන් වල කරුණු ඇත. ඔබෙහන්ගේ දතැන ගතැනීම පිණිස
හමහි මදක හතත්පාරතුරු දකවමු.
Pasenadi (Pali: पसनद , romanized: Pasenadi; Sanskrit:
पसनद त, romanized: Prasenajit; c. 6th century BCE) was an Aik v
ṣ k
ā a ruler of Kosala. S v
ā atth īwas his capital. He
succeeded after Sanjaya Mah k
ā osala.
■6. පසසනහාසනක ක්ඛන් ද්ධකය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > චුලේලවන්ගේගපත්පාළිය > 6.
හසසනත්පාසනක ඛන් දකය
එසමහයහි පහසසනදී හකත්පාහසත්පාලේ රජුහන්ගේ මිත්තණිහයද්ධෝ කලුරිය කළත්පාහෙ.
ඇහන්ගේ කලුරිහයන්, දිකසඟළත්පා පුටුය, පළඟය, සතරඟුලට වඩත්පා හලත්පාම
ඇති ඇතිරි ය, එළුහලත්පාමින් කළ විසිතුරු ඇතිරිය, එළුහලත්පාම මුවත්පා සුදු
ඇතිරි ය, පුළුහනන් පිරූ ඇතිරි ය, ගනපුප ඇති එළුහලත්පාම මුවත්පා ඇතිරි
ය, සිසංහෙවක්‍යත්පාඝත්පාදි රූපහයන් විසිතුරු එළුහලත්පාම මුවත්පා ඇතිරි ය, එක
පතැත්හතක පමණක හලත්පාම ඇති එළුහලත්පාමමුවත්පා ඇතිරි ය, හද
පතැත්හත්ම හලත්පාම ඇති එළු හලත්පාමමුවත්පා ඇතිරිය, තිහිරිහුයන් වියූ
රන්කසු කම කළ පසතුරණ, හලත්පාමමුවත්පා පලස, නළියන් හසත්පාහළත්පාසස
හදහනකුන්ට සිට රඟ පත්පාන්නට තරම දික පුළුල ඇති මහෙ ඇතිරිය,
ඇතුන් පිට අතුරන ඇතිරි ය, පිට අතුරන ඇතිරි ය, රිහයහි අතුරන
ඇතිරි ය, අඳුන් දිවිසමින් කළ පසතුරුණ, හදපස රතු හකත්පාටට තතැබූ
උඩු වියන් සහිත හකහසලේ මුව සමින් කළ මහෙඟු පසතුරුණ යන හම
හබෙත්පාහහෙද්ධෝ අකතැප බෙඩු යන හබෙත්පාහහෙද්ධෝ හනත්පාකතැප වී බෙඩු සසංඝයත්පාට
උපන්හන් හවය. භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසට හම පවත් සතැලකළහෙ….
■3.1.2. පුරිස සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > සසංයුත් ත නකත්පාය > සගත්පාසත්පා වරගය > 3.
හකද්ධෝසල සසංයුත් තය > 1. බෙන්දන වරගය
2. එකලේහි පහසසනදී හකත්පාහසත්පාලේ රජ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස හවත
එළඹිහයේ ය. එළඹ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස වතැඳ එකත්පහසක හුන්හන්
ය. එකත්පහසක හුන් පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජ භත්පාගක්‍යවතුන්
වහෙන්හසසට “වහෙන්ස, හකහතක දරමහයද්ධෝ පුරුෂයත්පාහන්ගේ සිය සතන්හි
රසදනත්පාහු අභිත පිණිස දුක පිණිස හනත්පාපහෙසු විහෙරණය පිණිස උපදිත්
දතැ” ය හතල සතැළ කහළස ය….
■3.1.7. අතසකරණ සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > සසංයුත් ත නකත්පාය > සගත්පාසත්පා වරගය > 3.
හකද්ධෝසල සසංයුත් තය > 1. බෙන්දන වරගය
එකත්පහසක හුන් පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසට
හතල සතැළ කහළස ය. වහෙන්ස: හමහි මම විනශසචයත්පාසනහයහි
හුන්හනම අඪක්‍ය වූ මහෙදදන ඇති මහෙත් හභද්ධෝග ඇති හබෙත්පාහහෙද්ධෝ රන්රිදී
ඇති හබෙත්පාහහෙද්ධෝ වූ මනවඩන දනෑ ඇති හබෙත්පාහහෙද්ධෝ දනදක්‍යත්පාන ඇති කතැත්
මහෙසලුන් ද, බෙමුණු මහෙසලුන් ද, ගතැහෙතැවි මහෙසලුන් ද කත්පාමයන් හහෙතු
හකත්පාට හගණ කත්පාමයන් නදත්පාන හකත්පාට හගණ කත්පාමයන් කරුණු හකත්පාට
හගණ දතැන දතැන මුසත්පා බෙණන්නවුන් දකිමි. වහෙන්ස, ඒ මට “දන් මත්පා
විසින් නඩු විසඳීහමන් කම නතැත. දතැන් නඩුහෙහලහි හසත්පාඳුරුමුව
ඇත්හතක හනත්පා හපහණේ ය" ය හම අදහෙස විය….
■2.4.8 බහාහිතික සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > මජේ ඣිම නකත්පාය > මජේඣිම පන්නත්පාසකය
> 4. රත්පාජ වරගය
ආයුෂසමත් අනඳ හතරණුහවද්ධෝ බෙත්පාහිතික වසසන්ත්‍ර පිළිගත්හෙ. එසඳ පහසසනදි
හකත්පාහසත්පාලේරජ ආයුෂසමත් අනඳ හතරණුවනට හතල කී: “වහෙන්ස,
ආනන්දහයන, අපි දතැන් යමහෙ, අපි හබෙත්පාහහෙද්ධෝ කිස ඇතියමහෙ, හබෙත්පාහහෙද්ධෝ
කරණී ඇතියමහෙ ය, මහෙරජ, හතපි දතැන් එයට කලේ දනුව….
■6.6.3. හසසසද්ධම්ර්ම ශිකහාපෙදය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > පත්පාචිත් තියපත්පාළිය > භික ඛු විභඞ ය > පත්පාචිත් තියකත්පාණේඩය > 6. සුරත්පාපත්පාන වරගය
1. එසමහයහි භත්පාගක්‍යවත් බුදුහු සතැවතැත්නුවර අහන්පිඬු සිටුහුහන්ගේ
හදවේරම හවහහෙරැ වතැඩතැහවහසති. එසමහයහි වනත්පාහි සතහළත්පාසස වග
මහෙණහු අචිරවතී නදිහයහි දිය හකළිති. එසමහයහි පහසනදි
හකත්පාහසත්පාලේ රජ මලේලිකත්පා හදවිය සමඟ මතුමහෙලට ගිහයේ හවය.
පහසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජ අචිරවතී නදිහයහි දිය හකළින සතහළත්පාසස
වග මහෙණුන් දුටුහවේ ය. දතැකතැ මලේලිකත්පා හදවියට හතල කී යතැ:
“මලේලිකත්පාහවන, හතත්පාපහන්ගේ හතහල රහෙත්හු ජලක්‍රීඩත්පා හකහරති ය.
මහෙරජ, නසතැකහයන් මතැ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස විසින් සිකපද හනත්පා
පනවන ලදහද වන. ඒ භිකක්ෂූහුද සිකපද පනවන ලද බෙව හනත්පා
දන්හනද්ධෝ හහෙද්ධෝ හවතතැය….
■2.4.9 ද්ධම්ර්මපචේතිය සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > මජේ ඣිම නකත්පාය > මජේඣිම පන්නත්පාසකය
> 4. රත්පාජ වරගය
ඉකබිති භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජු නකම
යන්නත්පා හෙත්පා මතැ මහෙණුන් ඇමතැතූහසසක: “මහෙහණන, හතල පහසසනදි
හකත්පාහසත්පාලේරජ දර්‍මකචතක්‍යයන් කියත්පා හුනසසහනන් නතැඟී නකම ගිහයේ.
මහෙහණන, දර්‍මකචතක්‍යයන් උගනුව, මහෙහණන, දර්‍මකචතක්‍යයන්
පුහුණු කරව, මහෙහණන, දර්‍මකචතක්‍යයන් දරව. මහෙහණන,
දර්‍මකචතක්‍යහයද්ධෝ අරසසසංහිතයහෙ, ආදිබ්‍රහෙසමචරයක්‍යකයහෙ”ය….
■4. අගේගඤසඤ සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > දීඝ නකත්පාය > පත්පාථික වරගය > 4.
අන්ගේගඤසඤ සූන්ත්‍රය
4. වත්පාශිෂසෂ්ඨහයන, හම හලත්පාවේහි ද, පර හලත්පාවේහි ද ජන මුළුහයහි දර්‍මය ම
හශසෂසෂ්ඨ වන නයත්පා හම කරුණින්ද දත යුතු. වත්පාශිෂසෂ්ඨහයන. ‘මහෙණ
හගත්පායුම ශත්පාකක්‍යකුලහයන් නකමතැ පතැවිදි වූ නරුත්තර හකහනකතැ’ ය
පහසසනදී හකත්පාහසත්පාලේ රජ දනී. වත්පාශිෂසෂ්ඨහයන, ශත්පාකක්‍යහයද්ධෝ වනත්පාහි
පහසසනදී හකත්පාහසත්පාලේ රජුහෙට අතරක නතැති (කුලවශහයන් සමත්පාන වූ) ඔහු අනුව යන්හනද්ධෝ හවත්. වත්පාශිෂසෂ්ඨහයන, ශත්පාකක්‍යහයද්ධෝ පහසසනදී
හකත්පාහසත්පාලේ රජු හකහරහි ආදරය දතැකවීමද වතැඳීමද දතැක නතැගීසිටීමද
ඇඳිලිබෙතැඳීමද (දතැක මගින් ඉවත් වීම ආදි) වත් දතැකවීම ද හකහරත්.
වත්පාශිෂසෂ්ඨහයන, හමහසස ශත්පාකක්‍යහයද්ධෝ පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජු හකහරහි
ආදරයද වතැඳීමද දතැක නතැගී සිටීමද ඇඳිලිබෙතැඳීමද වත් දතැකවීම ද යන
යමක හකහරත්ද, පහසසනදී හකත්පාහසත්පාලේ රජ හතම තසත්පාගතයන්
හකහරහි ඒ ආදර දතැකවීමද වතැඳීමද දතැක අසසහනන් නතැගීසිටීම ද ඇඳිලි
බෙතැඳීමද වත් දතැකවීමද යන සියලේල හකහරය….
■6.9.1. රහාජන්පතපුර ශිකෂහාපෙදය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > පත්පාචිත් තියපත්පාළිය > භික ඛු විභඞ ය > පත්පාචිත් තියකත්පාණේඩය > 9. රත්පාජ වරගය
5. ඉකබිති භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස ආයුෂසමත් ආනන්ද හතරුන් ඇමතූ
හසසකතැ. එහසස නම ආනන්දහයන, රජහුහන්ගේ ඇහතත්පාවුරට බෙණ
උගන්වවය. එහසසයතැ වහෙන්සතැය ආයුෂසමත් අනඳ හතරණුහවද්ධෝ
භත්පාගක්‍යවතුන්හෙට පිළිවදන් දී කලින් කල පිවිස රජහුහන්ගේ ඇහතත්පාවුරට
බෙණ උගන්වති. එකලේහි ආයුෂසමත් අනඳ හතරණුහවද්ධෝ හපරවරු හෙතැඳ
හපහරවතැ පත්පාසිවුරු හගනතැ ප්‍රහසනජිත් හකත්පාශල රත්පාජයත්පාහන්ගේ මතැදුරට
එළතැඹියහෙ. එසමහයහි වනත්පාහි පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජ මලේලිකත්පා
හදවිය සමග ශයනගත වූහයේ හවය. මලේලිකත්පා හදවී ආයුෂසමත් අනඳ
හතරුන් දුරින් ම එනුවන් දතැකතැ යුහු වතැ නතැගී සිටියත්පායතැ. ඇයහන්ගේ
රන්වන් සළුව ගිලිහිණ, එකලේහි ආයුෂසමත් අනඳ හතරණුහවද්ධෝ
එයන්මතැ නතැවතැතී ආරත්පාමයට හගත්පාසස මහෙණුනහෙට හතල කරුණ
දතැන්වූහෙ….
■1.3.4 රසවිනීත සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > මජේ ඣිම නකත්පාය > මූල පන්නත්පාසකය > 3.
ඕපමම වරගය
14. ඇවතැත්න, එහසස නම ඔබෙට උපමත්පාවක කරන්හනමි. හම
හලත්පාකහයහි සමහෙර නුවණතැති පුරුෂහයද්ධෝ උපමත්පාහවන්ද අරසය දතැන
ගණිත්. ඇවතැත්න, යමහසස සතැවතැත්නුවර වසන පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ
රජහෙට සත්පාහකත නුවර කිසියම ඉකමන් කටයුත්තක උපදහන් ය.
ඔහුට සතැවතැතටත් සත්පාහකතයටත් අතර හිකමුණු අසුන් හයදු රිය හෙතක
එළවත්පා තබෙන්නත්පාහු ය. ඇවතැත්න, ඉකබිති පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජ
සතැවතැත් නුවරින් නකම ඇතුළු පුරහදත්පාරින් පළමුවතැන විනීතරසයට
ගනන්හන්ය. පළමු වතැන විනීතරසහයන් හදවතැන විනීතරසයට
පතැමිහණන්හන්ය. පළමුවතැන විනීතරසය අත්හෙරින්හන්ය. හදවතැන
විනීතරසයට නගින්හන්ය. හදවතැන විනීතරසහයන් තුන්වතැන
විනීතරසයට පතැමිහණන්හන්ය. හදවතැන විනීතරසය අත්හෙරින්හන් ය.
තුන්වතැන විනීතරසයට නගින්හන්ය….
■2.2. ද විතීය සඞඝහාදිපර්ශෂය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > පත්පාචිත් තියපත්පාළිය > භික ඛුනී විභඞ ය > සඞ ඝත්පාදිහසසකත්පාණේඩය
3. ඉකබිති ඒ ලිචචවි හතහම ඒ සසත්‍රිය හසත්පායන්හන් සතැවතැතට හගත්පාසස
හමහහෙණන් හකහරහි පතැවිදිවූවහු දතැක පහසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජු හවත
එළඹිහයේ යතැ, එළඹ පහසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජුහෙට හමය කීයතැ:
“හදවහයන, භත්පායර්‍ය්‍යත්පාව වරබෙඩු රැහගන සතැවතැතට පතැමිණියත්පා යතැ, හදවහතහම ඇය අනුදනීව” ය, එහසස නම හකත්පාහළන, හසත්පායත්පා කියවය.
හදවහයන, හමහහෙණන් හකහරහි පතැවිදිවූවත්පා දකනත්පා ලදදී යතැ. ඉදින්
හකත්පාහළන, හමහහෙණන් හකහරහි පතැවිදි වූ නම ඕහතත්පාහමද්ධෝ කිසිවක
කරන්නට හනත්පා ලබෙන්නී යතැ, දර්‍මය සසවඛක්‍යත්පාත යතැ, මතැනතැවින් දුක
හකළවර කිරීම පිණිස බෙඹසර හකහරවය…..
■2.4.7 පියජහාතික සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > මජේ ඣිම නකත්පාය > මජේඣිම පන්නත්පාසකය
> 4. රත්පාජ වරගය
ඉකබිති නත්පාළිජඞඝ බෙමුණු භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසහන්ගේ බෙස සතුටින්
පිළිහගන අනුහමද්ධෝදන් වතැ හුනසසහනන් නතැඟී මලේලිකත්පාහදවිය කරත්පා
එළතැඹිහයේ. එළතැඹ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස සමග යම තත්පාක කසත්පාසලේලත්පාප
වී ද එ හෙතැම මලේලිකත්පාහදවියට කී: එසඳ මලේලිකත්පාහදවි පහසසනදි
හකත්පාහසත්පාලේරජු කරත්පා එළතැඹියත්පා. එළතැඹ පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජුට හතල
බෙසස කිවු:
■3.1.8. ර්මලලකහා සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > සසංයුත් ත නකත්පාය > සගත්පාසත්පා වරගය > 3.
හකද්ධෝසල සසංයුත් තය > 1. බෙන්දන වරගය
ඉකබිති පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේරජ පහෙහයන් බෙතැස භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස
කරත්පා එළඹිහයේ ය. එළඹ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස වතැඳ එකත්පහසක
හුන්හන් ය. එකත්පහසක හුන් පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේරජ භත්පාගක්‍යවතුන්
වහෙන්හසසට හතල සතැළ කහළස ය. වහෙන්ස, හමහි මම මලේලිකත්පාහදවිය
සමග උතුම පහෙත්පාතලමත අරත්පා සිටිහයම මලේලිකත්පාහදවියට
“මලේලිකත්පාහවන, තමහෙට වඩත්පා ඉතත්පා ප්‍රිය වූ අන් කිසිහවක හතත්පාපට
ඇදදතැ”ය හතල කීමි. වහෙන්ස, හමහසස කී කලේහි මලේලිකත්පා හදවිය මට
“මහෙරජ, තමහෙට වඩත්පා ඉතත්පා ප්‍රිය වූ අන් කිසිහවක මට නතැත. මහෙරජ, තමහෙට වඩත්පා ඉතත්පා ප්‍රිය වූ අන් කිසිහවක හතත්පාපට ඇදදතැ” ය හතල බෙසස
කිවු ය. වහෙන්ස, හමහසස කියන ලද මම මලේලිකත්පාහදවියට
“මලේලිකත්පාහවන, තමහෙට වඩත්පා ඉතත්පා ප්‍රිය වූ අන් කිසිහවක මටත්
නතැතතැ”ය හතල කීහයමි….
■3.2.3. පදබෝණපෙහාක සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > සසංයුත් ත නකත්පාය > සගත්පාසත්පා වරගය > 3.
හකද්ධෝසල සසංයුත් තය > 2. අපුත්තක වරගය
ඉකබිති පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජ හතහම පිළිහවළින් සහෙලේ නතැළියක
බෙත වතැඩි ම ආහෙත්පාරය හකත්පාට ඇති බෙතැවේහි සිටිහයේය. ඉකබිති පහසසනදි
හකත්පාහසත්පාලේ රජ හතහම පසු කහලක සතැහෙතැලේලු සිරුරු ඇත්හත් අතින්
ශරීරත්පාවයවයන් පිරිමදහන් ඒ හවේලත්පාහවහි “ඒ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස
හමහලත්පාව අභිවතෘදධිහයන්ද, පරහලත්පාව අභිවතෘදධිහයන්ද යන
උභයත්පාරසහයන්ම මට අනුකමපත්පා කළ හසසකතැ” ය හම ප්‍රීති වත්පාකක්‍යය
පහෙළ කහළසය…..
■3.2.2. පෙඤසචරහාජ සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > සසංයුත් ත නකත්පාය > සගත්පාසත්පා වරගය > 3.
හකද්ධෝසල සසංයුත් තය > 2. අපුත්තක වරගය
එකලේහි පසසකමගුණහයන් පිණත්පා ගියත්පා වූ එයන් යුකත වූ ඉඳුරන්
පිණවන්නත්පා වූ පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජුන් ප්‍රමුඛ හකත්පාට ඇති ඒ පසස
රජුන් අතර “කත්පාමවසසතු අතුහරන් කුමක අග්‍ර ද?” යන හම අතුරු
කතත්පාව පහෙළ විය….
■3.1.10. බන්ද්ධන සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > සසංයුත් ත නකත්පාය > සගත්පාසත්පා වරගය > 3.
හකද්ධෝසල සසංයුත් තය > 1. බෙන්දන වරගය
එකලේහි පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජු විසින් ඇතමහු රැහෙතැණින්ද, ඇතමහු
යදමින්ද, ඇතමහු හෙතැකිලේහලන් දතැ ය හමහසස මහෙත්පාජන පිරිසස බෙඳවන
ලදදත්පාහු හවත්….
අජහාතසතතු රජ්ජු:
අජත්පාතසත්තු රජු ඉන්දියත්පාහවේ මගද රට පත්පාලනය කළ රහජකි.
අජත්පාතසත්තු රජු (King Ajatashatru) බුදුරජත්පාණන් වහෙන්හසස හෙමුවීමට
යනෑම සත්පාසංචිහයේ කතැටයම කපත්පා ඇත. යුද ඉතිහෙත්පාසඥහයද්ධෝ රසමුසල
(rathamusala) නම යුද රසහයේත් සහෙ මහෙශිලත්පාකත්පාන්ත
(mahashilakantaka) නම ගලේ විදින යන්න්ත්‍රහයේත් නව
නරමත්පාණකරුවත්පා අජත්පාතසත්තු රජු යනුහවන් කියති. ශිලත්පා හලේඛන වල
හම රජතුමත්පාහන්ගේ නම සඳහෙන් වන්හන් “කවහදහි පුන්ත්‍ර අජත්පාතශතතෘ
කුණිකත්පා” (Ajatashatru Kunika, the son of Vaidehi) යනුහවන. හම
රජු බිමබිසත්පාර රජුහන්ගේ පුන්ත්‍රයත්පාහවේ. ඉන්දියත්පාහවේ මදක්‍ය ප්‍රහදශස වල
කචතක්‍යකින් (Bharhut Stupa) හෙමුවූ හපකඩකත් හම රජතුමත්පා
බුදුරජත්පාණන් වහෙන්හසසට නමසසකත්පාර කරන ආකත්පාරය දතැකහවය.
ඉන්දියත්පාහවේ වත්පාසය කළ අජත්පාතසත්තු රජු ගතැන විවිද ජත්පාතීන්හන්ගේ විවිද
අතීත ග්‍රන්සවල කරුණු ඇත. තවද බුදද දරමය සඳහෙන්
ත්‍රිපිටකහයේත් විවිද තතැන් වල කරුණු ඇත. ඔබෙහන්ගේ දතැන ගතැනීම පිණිස
හමහි මදක හතත්පාරතුරු දකවමු.
Ajatasattu (P l
ā i Aj t
ā asattu) or Ajatashatru (Sanskrit
Aj t
ā a a
ś tru) in Buddhist tradition, or Kunika (Kū i
ṇ ka)
and Kuniya (Kū i
ṇ ya) in the Jain histories, was one of the
most important kings of the Haryanka dynasty of
Magadha in East India.
■1.4.5 චූළසචේචක සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > මජේ ඣිම නකත්පාය > මූල පන්නත්පාසකය > 4.
මහෙත්පා යමක වරගය
10. ගිනහවසසන, (පසසකඳ ආත්ම ය ය පිළින හකහරහි ද) එකරුණින්
හමහිලත්පා තත්පා ම පිළිවිසිමි. යමහසස තට රුසසහන් නම, එහසස එය ප ප්රකත්පාශ
කරව. කියග ගිනහවසසන, ඒ කිමතැය හෙඟනුව? කතැත්කුහලහි උපන්
මුදුහනහි අභිකකත රජකහෙට - පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජහෙට හසයන්, හනත්පාහහෙත්පාත් මගදත්පාධිපති හවහදන්හී පුත ප්ර අජත්පාසත් රජහෙට හසයන්, මරවන්නට නසියන් මරවන්නට, දනහෙත්පානයට නසියන් දිළිඳු
කරන්නට, රටින් හනරනට නසියන් රටින් හනරවන්නට සියරජ
ඉසුරු (බෙලය) පවත්හන්ද?
■7. සඞ ඝපභේදක ක්ඛන් ද්ධකය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > චුලේලවන්ගේගපත්පාළිය > 7.
සඞ ඝහභේදක ඛන් දකය
ඉකබිති ඒ මහෙඇමතැත්හතද්ධෝ අජත්පාසත් කුමරු රැහගන මගහධශසවර
බිමබිසත්පාර රජු කරත්පා එළතැඹියහෙ. එළතැඹ රජුට හම පවත් සතැල කළත්පාහෙ….
■7. සඞ ඝපභේදක ක්ඛන් ද්ධකය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > චුලේලවන්ගේගපත්පාළිය > 7.
සඞ ඝහභේදක ඛන් දකය
15. එ කලතැ හදවේදත්හු අජත්පාසත් කුමරු හවත එළඹියහෙ. එළඹතැ ඔහු
අමතත්පා, “කුමරුවන, හපරැ වූ කලි මිනසසසු දීරඝත්පායුෂසක වූහෙ. දතැන්
අලේපත්පායුෂසකයහෙ. හතපි කුමත්පාරව හිඳම (රජ බෙවට පත් හනත්පාවී) කලුරිය
කරන්නහුය යන හම කත්පාරණය ඇත (විය හෙතැකහකකි). එබෙතැවින්
කුමරුවන, හතපි පියත්පා මරත්පා රජ වවු. මම භත්පාගක්‍යවතුන් නසත්පා බුදු
වන්හනමි” ය කීහෙ….
■3.2.4. පෙඨර්මසඞගහාර්ම සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > සසංයුත් ත නකත්පාය > සගත්පාසත්පා වරගය > 3.
හකද්ධෝසල සසංයුත් තය > 2. අපුත්තක වරගය
එකලේහි මගහධශසවර වූ හවේහදහිපුන්ත්‍ර අජත්පාසත්තු රජ හතහම සිවුරඟ
හසනග සන්නත්පාහෙ සන්නදද හකත්පාට හගණ පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජුට
විරුදද ව යුද පිණිස කසී ගම කරත්පා ඉදිරියට ගිහයේය….
■2. සහාර්මඤසඤඵල සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > දීඝ නකත්පාය > සීලසසකන්ද වරගය > 2.
සත්පාමඤසඤඵල සූන්ත්‍රය
1. මත්පා විසින් හමහසස අසන ලදි. එක සමහයක භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස
එක දහෙසස හදසියපණසක පමණ වු මහෙත් භිකක්ෂුසඞඝයත්පා සමඟ රජගහෙ
නුවර සමිපහයේ හකද්ධෝමත්පාරභචච ජීවකයත්පාහන්ගේ අඹහවහනහි වසන හසසක.
එ සමහයහි වනත්පාහි මගද රටට අධිපති වු, කවහදන්හීපුන්ත්‍ර වු අජත්පාසත් රජ
හතහම එ දවසට පතැමිණි පුණු හපත්පාහහෙද්ධෝ දිනහයහි සිවු මසකහුහන්ගේ
අවසන් වු සුපිපි කුමුදු ඇති පුරත්පා සඳ කතැලේහමන් බෙබෙළන රැහයහි
(ඉලේමස පහසත්පාහළත්පාසසවක දත්පා රැහයහි) රජපහෙහයහි මතු මහෙලේතලයට
නතැඟුහණේ, රජ ඇමතැතියන් විසින් පිරිවතැරුහණේ (එසතැවුණු හසසසත් ඇති
මහෙඟු කසුන් අසසහනහි) හුන්හන් හවය. ඉකබිති කවහදන්හීපුන්ත්‍ර වූ
මගදත්පාධිපති අජත්පාසත් රජ ඒ පුණුහපත්පාහහෙද්ධෝ දිනතැ හමහසස උදන් ඇනීය:
■3. ර්මහහාපෙරිනරවහාණ සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > දීඝ නකත්පාය > මහෙත්පා වරගය > 3.
මහෙත්පාපරිනරවත්පාණ සූන්ත්‍රය
122. හවේහදන්හී පුන්ත්‍ර වූ මගදත්පාධිපති අජත්පාසත් රජ ‘භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස
කුසිනත්පාරත්පාහි දී පිරිනවි හසසක ලතැ’ ය ඇසී ය. එ කලතැ හවේහදහි පුන්ත්‍ර
මගදත්පාධිපති අජත්පාසත් රජ කුසිනත්පාරත්පා වතැසි මලේල රජදරුවනට
“භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස ද ක්‍ෂත්‍රිය වූ හසසක. මම ද ක්‍ෂ ස ත්‍රියහයකිමි. මම ද
භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසහන්ගේ ශත්පාරීරික දත්පාතූන් හගන් හකත්පාටසක
ලබෙන්නට සුදුසසහසමි. මම ද භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසහන්ගේ ශත්පාරීරික
දත්පාතූන් පිණිස සසතූපයක ද පුද උහළලක ද කරන්හනමි” ය කියත්පා
දූතයකු යතැවීය….
■5.4.6. පෙඤස චරසසත සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > සසංයුත් ත නකත්පාය > නදත්පාන වරගය > 5.
ලත්පාභසකකත්පාර සසංයුකතය > 4. සඞඝහභේද වරගය
332. එක සමහයක භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස රජගහෙ නුවර
කලන්දකනවත්පාප නම වූ හවේළුවනත්පාරත්පාමහයහි වතැඩ වසන හසසක.
එකලේහි අජත්පාසත් කුමර හතහම රිය පන්සියකින් උදය සවස
හදවේදත්හෙට උවටතැනට හයය. මුළුබෙත් පන්සියකවූ බෙත ද එළවනු
ලතැහබ්. එකලේහි හබෙත්පාහහෙද්ධෝ මහෙණහු භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස හවත
එළඹියහෙ. එළඹ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස වතැඳ එකපහසක හුන්හෙ.
එකත්පහසක හුන් ඒ මහෙණහු භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසට හමය
සතැලකළහෙ. “වහෙන්ස, අජත්පාසත් කුමර හතහම රිය පන්සියකින් උදය
සවස හදවේදත්හෙට උවටතැනට හයය. තලි පන්සියක බෙත ද එළවනු
ලතැහබ්” ය….
■8.1.8. කලඞ ගරූපෙද්ධහාන සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > සසංයුත් ත නකත්පාය > නදත්පාන වරගය > 8.
ඕපමම සසංයුකතය > 1. ප්‍රසම වරගය
මහෙහණන, දතැන් ලිචචවීහු ලීහකත්පාටයක කන්වයන් හකත්පාට ඇත්තත්පාහු
අප්‍රමත්තව වීරයක්‍ය ඇති ව ගුරූපත්පාසනහයහි (ශිලේප හෙතැදනෑරීහමහි) හයදුනත්පාහු වත්පාසය හකහරති. මගදත්පාධිපති හවේහදහි පුත් අජත්පාසත් රජ
හතහම ඔවුන්හන්ගේ සිදුරක හනත්පා ලබෙය. අරමුණක (ප්‍රතක්‍යයයක) හනත්පා
ලබෙය. මහෙහණන, අනත්පාගත කත්පාලහයහි ලිචචවීහු සියුමතැලි වූහවද්ධෝ
මුදුතුරුණු අත් පත්පා ඇත්හතද්ධෝ වන්නත්පාහෙ. ඔහු පුලුන් කන්වයන්
(=හකත්පාටට) ඇති මුදු යහෙන්හි හිරු උදත්පා වන හතක ශයනය කරන්නත්පාහෙ.
මගදත්පාධිපතී හවේහදහි පුත් අජත්පාසත් රජ හතහම (ඔවුන් දිනුමට) ඔවුන්හන්ගේ සිදුරක ලබෙන්හන් ය. අරමුණක ලබෙන්හන්ය….
■8. 6. පෙහාටලගහාමිය සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > ඛුද දක නකත්පාය > උදත්පානපත්පාළි > 8.
පත්පාටලිගත්පාමිය වරගය
7. එසමහයහි වනත්පාහි මගදරට අජත්පාසත් රජහුහන්ගේ මහෙ ඇමති වූ සුනීද
වසසසකත්පාර හදහදන ලිචචවී රජුන් ප්ර තිබෙත්පාහෙනය කරනු පිණිස පත්පාටලි
ගහමහි නුවරක මවත්. එ සමහයහි වූ කලි හදවතත්පාහවද්ධෝ (එක එක
මුළුවකට) දහෙසස දහෙසස ව පත්පාටලිගහමහි හගවතු (ගතෘහෙවසසතූන්) පිරිසිඳ
ගනත්. යම හපහදහසක මහෙත් පිරිවර ඇති හදවතත්පාහවද්ධෝ
වත්පාසසතුපරිග්‍ර හෙණය හකහරත් ද, එහි හගවලේ කරන්නට මහෙත් පිරිවර
ඇති රජුන්හන්ගේ රත්පාජමහෙත්පාමත්පාන්ත්‍ර යන්හන්ගේ සිත් නතැහම. යම හපහදහසක
මතැදුම හපහලහි වූ හදවතත්පාහවද්ධෝ වත්පාසසතුපරිග්‍ර හෙණය හකහරත් ද, එහි
හගවලේ කරන්නට මතැදුම හපහලහි වූ රජුන්හන්ගේ රත්පාජමහෙත්පාමත්පාන්ත්‍ර යන්හන්ගේ
සිත් නතැහම. යම හපහදහසක කුදුහපහලහි හදවතත්පාහවද්ධෝ
වත්පාසසතුපරිග්‍ර හෙණය හකහරත් ද, එහි හගවලේ කරන්නට කුදු හපහලහි වූ
රජුන්හන්ගේ රත්පාජමහෙත්පාමත්පාන්ත්‍ර යන්හන්ගේ සිත් නතැහම. භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස
මිනසතැහසහි විෂයසීමත්පාව ඉකමතැ දතැකක හෙතැකි වූ පිරිසිදු වූ දිවතැසින්, ‘යම
හපහදහසක මහෙපිරිවර ඇති හදවිහයද්ධෝ හගවතු පිරිසිඳ ගනත් ද, එහි
හගවලේ නසංවන්නට මහෙපිරිවර ඇති රජ රජමහෙමතැතියන් සිත් නතැහම යතැ
ය ද, යම හපහදහසක මතැදුම හපහලහි හදවිහයද්ධෝ හගවතු පිරිසිඳ ගනත්
ද එහි හග නසංවන්නට මතැදුම හපහලේ වූ රජ රජමහෙමතැතියන් සිත් නතැහම
යතැ ය ද, යම හපහදහසක කුදු හපහලේ වූ හදවිහයද්ධෝ හගවතු පිරිසිඳ
ගනත් ද එහි හග නසංවන්නට කුදු හපහලේ වූ රජ රජමහෙමතැතියන් සිත්
නතැහම යතැ ය දතැ ය පත්පාටලිග්‍රත්පාමහයහි හගවතු පිරිසිඳ ගන්නත්පා (මුළු මුළු වූ) දහෙසස දහෙසස ගණන් ම හදවියන් දුටුහසසක….
■3.2.2. විචයහහාරසම්පෙහාතය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > ඛුද දක නකත්පාය > හනත්තිපපකරණ > 3.
පටිනදහදසවත්පාරය > සමපත්පාත
කරමසමත්පාදත්පානහයද්ධෝ සතරහදහනක හවති : ප්‍රතත්‍යුත්පන්නහයහි සුඛ වූ
මතුහයහි දුකඛවිපත්පාක වූ ද කරමසමත්පාදත්පානහයක ඇත,
ප්‍රතත්‍යුත්පන්නහයහි දුක වූ මතුහයහි සුඛවිපත්පාක වූ ද
කරමසමත්පාදත්පානහයක ඇත, ප්‍රතත්‍යුත්පන්නහයහි දුක වූ ද මතුහයහි
දුකඛවිපත්පාක වූ ද කරමසමත්පාදත්පානහයක ඇත, ප්‍රතත්‍යුත්පන්නහයහි සුඛ වූ
ද මතුහයහි සුඛවිපත්පාක වූ ද කරමසමත්පාදත්පානහයක ඇති. යම අනක්‍යවූත්
හමබෙඳු ප්‍රකත්පාර ඇති කරමහයකි. (ඒ කරමවිපත්පාකහයහි බුදුරදුන්හන්ගේ
ඥත්පානය පවත්නත්පා අයුරු දකවති :) ‘හම පුඟුලේහු විසින්
අකුශලකරමහයක විපත්පාකදත්පානයට සමරස පරිදි රැසසකරනලද, එය
විපත්පාක හනත්පාහදනලදුවතැ විපත්පාක දීමට කළ අවකත්පාශ ඇත, අභිනබ්බිදත්පා
සසංඛක්‍යත්පාත ආයර්‍ය්‍යමත්පාරගය අවහබෙද්ධෝද කරන්නට හනත්පා ද සුදුසුවනතැ’ ය, බුදුහු ඔහුට අවවත්පාද හනත්පාකරනහසසක. හදවදත්ත, හකත්පාකත්පාලික, සුනකඛත්ත ලිචචවිපුන්ත්‍ර යන හමත්පාවුන් හමන. විපත්පාකත්පාවරණහයන්
වතැසුණු පුඟුලේහෙට භවවත්පාසනත්පා සඳහෙත්පා දහෙම හදසති, අජත්පාසත්හෙට
හමන….
විඩූඩභ රජ්ජු:
විඩූඩභ රජු පහසසනදී හකත්පාහසත්පාලේ රජතුමත්පාහන්ගේ සහෙ වත්පාසවඛත්තියත්පා
බිසවහන්ගේ (V s
ā avakhattiy )
ā පුන්ත්‍රහයකි. විඩූඩභ රජු (King
Viḍū a
ḍ bha) බුදුරජත්පාණන් වහෙන්හසස ජීවමත්පාන කත්පාලහයේම ඉන්දියත්පාහවේ
සිටි අහයකි. ඉන්දියත්පාහවේ වත්පාසය කළ විඩූඩභ රජු ගතැන විවිද ජත්පාතීන්හන්ගේ
විවිද අතීත ග්‍රන්සවල කරුණු ඇත. තවද බුදද දරමය සඳහෙන්
ත්‍රිපිටකහයේත් විවිද තතැන් වල කරුණු ඇත. ඔබෙහන්ගේ දතැන ගතැනීම පිණිස
හමහි මදක හතත්පාරතුරු දකවමු.
Viḍū a
ḍ bha (Pali: द डडभ Viḍū a
ḍ bha; Sanskrit: द रढक
Virū h
ḍ aka) was a king of Kosala.
■2.4.7 පියජහාතික සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > මජේ ඣිම නකත්පාය > මජේඣිම පන්නත්පාසකය
> 4. රත්පාජ වරගය
….මහෙරජ, ඒ හකහසස හෙඟිහි? ඔබෙට විඩූඩභ හසන්පති ප්‍රිය හවේද?
මලේලිකත්පාහවන, එහසසයතැ. මට විඩූඩභ හසන්පති ප්‍රිය හවය.
මහෙරජ, ඒ හකහසස හෙඟිහි? ඔබෙහන්ගේ විඩූඩභ හසන්පතිහු හන්ගේ
විපරිණත්පාමය හෙත්පා අනක්‍යසත්පාභත්පාවහයන් හශද්ධෝක-පරිහදව-දුන්තඃඛ-හදභෞර්‍මනසක්‍ය-උපත්පායත්පාසහයද්ධෝ උපදිත්ද?
මලේලිකත්පාහවන, මත්පා හන්ගේ විඩූඩභ හසන්පතිහු හන්ගේ විපරිණත්පාමය හෙත්පා
අනක්‍යසත්පාභත්පාවහයන් ජීවිතයත්පාහන්ගේත් අනක්‍යසත්පාත්වහයක හවය. කිම, මට
හශද්ධෝක-පරිහදව-දුන්තඃඛ-හදභෞර්‍මනසක්‍ය-උපත්පායත්පාසහයද්ධෝ නූපදිත්ද? (උපදිත්
මතැය)
මහෙරජ, සියලේල දන්නත්පා සියලේල දකනත්පා ඒ අරහෙත් සමක්‍යක සමබුදද
භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස විසින් ‘හශද්ධෝක-පරිහදව-දුන්තඃඛ-හදභෞර්‍මනසක්‍ය-උපත්පායත්පාසහයද්ධෝ ප්‍රිය දතැයන් උපදනත්පා සතැහෙතැවි ඇතියහෙ, ප්‍රිය දතැයන් පහෙළ
වන සතැහෙතැවි ඇතියහෙ’ යනු හම කරුණ සඳහෙත්පා වදත්පාරනලද….
■2.4.10 කණණකතසල සූත්‍රය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > මජේ ඣිම නකත්පාය > මජේඣිම පන්නත්පාසකය
> 4. රත්පාජ වරගය
…..හමහසස වදත්පාළ කල විඩූඩභ හෙමුදත්පාපති භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසට
හමහසස කීහවේය: “වහෙන්ස, දුකසහෙගිය (දුකබෙර) මිනසත් බෙවට එනසුලු
යම හදවි හකහනක ඇදද, ඒ හදවිහයද්ධෝද, නදුකවූ මිනසත් බෙවට
හනත්පාඑනසුලු යම හදවි හකහනක ඇදද, ඒ හදවිහයද්ධෝ දතැ’ය ඒ
හදවතැදනෑරුම හදවියන් ඒ හදවසසසත්පානහයන් චත්‍යුත කරවන්නත්පාහු හවත්ද
හනරවන්නත්පාහු හහෙද්ධෝ හවත්දතැ? ය.
ඉකබිති ආයුෂසමත් අනඳ හතරණුවනට හතල සිත් වී: “හම විඩූඩභ
හෙමුදත්පාපති පහසසනදි හකත්පාහසත්පාලේ රජුහන්ගේ පුත්යතැ, මම භත්පාගක්‍යවතුන්
වහෙන්හසසහන්ගේ පුත්මි. පුහතක පුතකු හෙත්පා මන්න්ත්‍රණ කරන්හන්යතැ යන
යහමක ඇදද, හම එයට කත්පාලය යනුය…..
■390. පුබබකම්ර්මපිපලහාතිකහාවදහානය
ත්‍රිපිටකය > සූන්ත්‍ර පිටකය > ඛුද දක නකත්පාය > අපදත්පාන පත්පාලි - භිකක්ඛූ
අපදත්පාන 1 > 39. අවණේටඵල වරගය
3363. මම හකවුලේ ගමක හකවුලේ දරුහවක වීමි. නසන ලද මසුන්
දතැක සතුට ඉපදවීමි.
3364. ඒ කර්‍මවිපත්පාකහයන් මත්පාහන්ගේ හිහසහි දුක හවදනත්පාවක ඇති විය.
යම කහලකහි විඩූඩභ හතහම යුද හකහළසද, එකලේහි සියලු
ශත්පාකක්‍යහයද්ධෝද නතැසුනත්පාහු ය….
තපෙසසසු-භලලක:
Trapusa and Bahalika were two merchant brothers from Balkh, a region in present-day Afghanistan.
තපසසසු සහෙ භලේලික (Trapusa and Bahalika) යනු වක්‍යත්පාපත්පාරික
සහහෙද්ධෝදරයන් හදහදහනකි. හම හදහදනත්පා කරත්ත සහිතව කතැටයම
කතැම්පූ 2 වතැන සියවහසස නරමත්පාණය කරන ලද තටටුවක
පත්පාකිසසසත්පානහයන් (Takht-i Bahi Plate) හසත්පායත්පාගන්නත්පා ලදී. හමය
දතැන් පකිසසසත්පානහයේ හපශත්පාහවත්පාර හකභෞතුකත්පාගත්පාරහයේ (Peshawar Museum) ඇත. 7 වන සියවහසස වත්පාසය කළ චීන Xuanzang නම
භිකක්ෂුන් වහෙන්හසසහන්ගේ වත්පාරතත්පා අනුව (Great Tang Records on the Western Regions) බුදුරජත්පාණන් වහෙන්හසසහගන් ලබෙත්පාගත්
හකශ දත්පාතුන් නදන් හකත්පාට හමත්පාවුන් හදහදනත්පා බෙලේක ප්‍රහදශහයේ
(උතුරු ඇෆසගනසසසත්පානහයේ) කචතක්‍යයක (Nava Vihara –
Nowbahar, Ghor, Afghanistan) සත්පාදවත්පා ඇත. පරසියත්පානු අතීත
කත්පාවක්‍ය සත්පාහිතක්‍යහයේ හබෙත්පාහහෙද්ධෝ විට හමම නව විහෙත්පාරහයේ අළසංකත්පාරය (as beautiful as Nowbahar) ගතැන දකවත්පා ඇත. 8 වන සියවහසස වත්පාසය
කළ අරත්පාබි ජත්පාතික ග්‍රන්ස කතුවරහයක (Umar ibn al-Azraq al-Kermani) විසින් නව විහෙත්පාරහයේ සසවභත්පාවය (Kitab al-Buldan) ගතැන
හමහසස සඳහෙන් කර තිහබ්: “ප්‍රද්ධහාන පෙන්සපල ර්මවැද පෙහාෂහාණර්මය විර්ශහාල
ඝනකයකි. එර්ම පෙහාෂහාණර්මය ඝනකය පරදිවලන් ඔතහා තිබුණි.
ශ්‍රදද්ධහාවන්තයන් එය වටකර ම්බිර්ම දිගහාද්වී නර්මසසකහාර කපළසය.
පෙහාෂහාණර්මය ඝනකය බවැකක්ට්‍රියහානු පෙන්සලවල සසස්තූපෙයක පෙතුපල
ආද්ධහාරක ගලකට සර්මහාන විය. ඔතහා තිබූ පරදි පෙරසියහානු සම්ප්‍රදහාපයේ
බුදු පිළිර්ම වලට පෙලඳවන ඒවහාට සර්මහානය…” තවද 10 වන සියවහසස
වත්පාසය කළ තවත් අරත්පාබි ජත්පාතික සසංචත්පාරකහයකුහන්ගේ (Mu a ḥ mmad
Ab ’
ū l-Q s
ā im Ibn a
Ḥ wqal) වත්පාරතත්පාවල නව විහෙත්පාරය පිළිබෙඳ
හතත්පාරතුරු අඩසංගුය. හමතතැන අපි ඔබෙට තපසසසු සහෙ භලේලික
වක්‍යත්පාපත්පාරික සහහෙද්ධෝදරහයද්ධෝ හදහදනත්පා ගතැන ත්‍රිපිටකහයේ සඳහෙන් කරුණු
කිහිපයක සටහෙන් තබෙමු.
■ර්මහහාක්ඛන් ද්ධකය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > මහෙත්පාවන්ගේ ගපත්පාළිය > 1. මහෙත්පාඛන් දකය
1. ඉකබිති භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස සත්දවසක ඇවනෑහමන් ඒ
පලසමවතින් නතැඟිට මිහදලේලරුකමුලින් කිරිපලුරුක හවතට වතැඩි
හසසක. වතැඩ කිරිපලුරුකමුලේහි සත්දවසක මුළුලේහලහි පලසමවත්සුව
විඳින හසසක එකම පයර්‍ය්‍යඞකහයන් වතැඩ හුන් හසසක.
2. එකලේහි න්ත්‍රපුෂක්‍ය – භලේලික හවළඳ හදබෙනෑහයද්ධෝ උකකලත්පා
ජනපදහයන් (Utkala Kingdom) ඒ හදශයට යනු පිණිස
දීරඝමත්පාරගයට පිළිපන්නත්පාහු හවත්. එකලේහි න්ත්‍රපුෂසය – භලේලික
හවහළඳුන්හන්ගේ සහෙහලේනනෑ වූ හදවතත්පාහවක න්ත්‍රපුෂක්‍ය–භලේලික
හවහළඳුන්ට (හනත්පාහපහණන සිරුරින් යුකතව) හමය කීය:–
“නදුකත්පාහනන, හම භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස අභිසමහබෙත්පාධියට පතැමිණි
අළුතම කිරිපලුරුක මුලේහි වතැඩ වසන හසසක. යවු; ඒ භත්පාගක්‍යවතුන්
වහෙන්හසස අත්සුණුහයන්ද මීපිඬුහයන්ද පුදවු. ඒ පිදීම හතත්පාපට
හබෙත්පාහහෙද්ධෝ කලක මුළුලේහලහි හිත පිණිසද සතැප පිණිසද වන්හන්ය”.
3. ඉකබිති න්ත්‍රපුෂක්‍ය – භලේලික හවහළන්හදද්ධෝ අත්සුණුද මීපිඬුද හගණ
භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස වතැඩ හුන් තතැනට ගියහෙ. හගත්පාසස භත්පාගක්‍යවතුන්
වහෙන්හසස සකසත්පා වතැඳ එකත්පහසක සිටියත්පාහුය. එකත්පහසක සිටියත්පාවූ
න්ත්‍රපුෂක්‍ය – භලේලික හවහළන්හදද්ධෝ භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසට “සසවත්පාමීන, භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස අපහන්ගේ අත්සුණු හෙත්පා මීපිඬුත් පිළිගන්නත්පා
හසසකවත්පා; ඒ පිළිගතැණීම අපට හබෙත්පාහහෙද්ධෝ කලක හිත සතැප පිණිස
වන්හන් ය”ය සතැළ කළහෙ.
4. එකලේහි භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසට “තසත්පාගතවරු අතින්
හනත්පාපිළිගණිති. මම වනත්පාහි කුමකින් අත්සුණුත් මීපිඬුත් පිළිගන්හනම
දතැ”ය සිහතක වූහයේය.
එකලේහි සතරවරම මහෙරජහු තම සිතින් භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසහන්ගේ සිත
දතැන සතර දිශත්පාහවන් අවුත් “සසවත්පාමීන, භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස හමයන්
අත්සුණුත් මීපිඬුත් පිළිගන්නත්පා හසසකවත්පා”ය කශලමය පත්පාන්ත්‍ර සතරක
භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස අතට එළවූහෙ. භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස
එහකහණහි උපන් අළුත් මත්පාහෙතැඟි කශලමයවූ පත්පාන්ත්‍රහයන් අත්සුණුද
මීපිඬුද පිළිගත් හසසක. පිළිහගණ වතැළඳූ හසසක.
5. ඉකබිති න්ත්‍රපුෂක්‍ය – භලේලික හවහළන්හදද්ධෝ “සසවහාමීන, පම් අපි
භහාගතවතුන් වහන්පසසද ද්ධර්‍මයද සරණ යමු, භහාගතවතුන් වහන්පසස අපෙ
අද පෙටන් දිවි හිම් පකහාට සරණ ගියහා වූ උපෙහාසකයනවැය දරණ
පසසකවහා” ය භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසට සතැළ කහළද්ධෝය. ඔහු හදහදනද
පළමු හකත්පාට හලත්පාකහයහි දහවවත්පාචික (‘බුදද, දමම’ යන වචන
හදකින් සරණ ගියත්පා වූ) උපත්පාසකහයද්ධෝ වූහෙ….
උපෙක ආජීවක:
අතීත ඉන්දියත්පාහවේ ප්‍රහදශ පිළිබෙඳ හම හකත්පාටහසස හතත්පාරතුරු සසවලේපයක
දතැකහවේ.
Upaka Ajivaka was a figure from ancient Indian history, known for being one of the contemporaries of Gautama Buddha. The Ajivakas were a sect or group of ascetics in ancient India who had distinctive practices and beliefs. Upaka is mentioned in Buddhist scriptures as one of the first people Gautama Buddha encountered after attaining enlightenment.
■ර්මහහාක්ඛන් ද්ධකය
ත්‍රිපිටකය > විනය පිටකය > මහෙත්පාවන්ගේ ගපත්පාළිය > 1. මහෙත්පාඛන් දකය
4. උපක ආජීවක හතහම ගයත්පාවට හෙත්පා හබෙද්ධෝධිවතෘකෂයටද අතහරහිවූ
දීරඝ මත්පාරගයට පිළිපන් භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස දුටුහයේය. දතැක
භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසසහෙට හමහසස කීය: “ඇවතැත්න, නුඹවහෙන්හසසහන්ගේ
වකක්ෂුරත්පාදි ඉන්න්ද්‍රියහයද්ධෝ විහශෂහයන් ප්‍රසන්නයහෙ. සිරුරුපතැහෙතැය
පිරිසිදුය. අතිශයන් නරමලය. ඇවතැත්න, තමුන්නත්පාන්හසස කවරකු
උහදසත්පා පතැවිදිවූ හසසකද? තමුන්නත්පාන්හසසහන්ගේ ශත්පාසසතතෘ හතහම කවහරක
හහෙද්ධෝ හවේද? තමුන්නත්පාන්හසස කවරකුහන්ගේ දර්‍මය රුචි කරණ හසසක දතැ?”ය
විචත්පාහළසය. හමහසස කී කලේහි භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස උපක
ආජීවකයත්පාහෙට හම ගත්පාසත්පාවන් වදත්පාළ හසසක:
“සබත්පාභිභූ සබවිදූ’හෙමසස
සහබසු දහම‍්මෙසු අනූපලිහතත්පා,
සබඤ‍්ජහහෙත්පා තණත්පාක‍්ඛහය විමුහතත්පා
සයසං අභිඤත්පාය කමුදසහසයක්‍යසං”
“ර්මර්ම සියලල ර්මවැඩ සිටිපයමි. සියලල දන්පනම් පවමි. සියලු
ද්ධර්‍මයන්හි පනහාඇලුපනමි. සියලු පකපලසස හවැර සිටිපයමි. තතෘෂසණහා
කෂයපයහි නර්මහාවට ගිපයමි. පර්මපසස තර්මහාර්ම සියලල දවැන සිටි ර්මර්ම අන්
කවරකු ර්මහාපගේ ගුරුවරයහා වර්ශපයන් ප්‍රකහාර්ශ කරන්පනම්ද? (සරවඥවූ
විශසවහයේ සියලේල දන්නත්පාවූ මට හමත්පාන ගුරුවරහයකද යන අරසය)
“න හම ආචරිහයත්පා අත්‍ථි සදිහසත්පා හම න විජ‍්ජති,
සහදවකසසසං හලත්පාකසසසං නත්‍ථි හම පටිපුග‍්ගහලත්පා.”
“මට ඇදුහරක නතැත. මට සමත්පාන හකහනක විදක්‍යත්පාමත්පාන හනත්පාහවේ.
හදවියන් සහිත හලද්ධෝකහයහි මත්පාහෙට සමත්පාන පුදගලහයක නතැත.
“හලත්පාකහයහි මම රහෙත් හවමි. මම නරුත්තරවූ ශත්පාසසතතෘ හවමි. මම
සමක්‍යකසමබුදද හවමි. (සියලු හකහලසසගින නවීහමන්) සිහිලේ වූහයමි.
එහහෙයන්ම නවුහනමි.
“ර්මර්ම ද්ධරර්ම චක්‍රය පෙවැවවැතද්වීර්මට කසීරට බරණවැසස නුවර බලහා යමි.
අවිදතහාපවන් අන්ද්ධ වූ පලහාකපයහි අර්මහාදහම්පබරය ගසන්පනමි.”
ඇවතැත්න, තමුන්නත්පාන්හසස යම හසස ප්රකත්පාශ කරණ හසසක ද, එහසස
“අනන්ත ජින” වීමට සුදුසු හසසක.
“යම හකහනක කත්පාමත්පාදි ආශවයන් කෂය කිරීමට පතැමිණිහයද්ධෝද, මත්පා
වතැන ඔහු ඒකත්පාන්තහයන් ‘ජින’ නම හවති. උපෙකය, ‘මත්පා විසින් පත්පාප
දර්‍මහයද්ධෝ දිනන ලදහෙ. එහහෙයන් මම ‘ජින’ නම හවමි.”
5. හමහසස වදත්පාළ කලේහි උපක ආජීවක හතහම “ඇවතැත්න, එහහෙමත්
විය හෙතැකිය”ය හිස සලත්පා කුඩත්පා මගකට බෙතැස වඞගහෙත්පාර ජනපදය බෙලත්පා
ගිහයේ ය. (to Bengal - Vanga Kingdom - Vangaladesha)
6. ඉකබිති භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස පිළිහවළින් සතැරිසරත්පා වඩිනත්පා හසසක
බෙරණතැසස නුවර ඉසිපතන (Rishipattana) නමවූ මතෘගදත්පායහයහි
පසසවග මහෙණුන් හවත වතැඩිහසසක. පසසවග මහෙණහු වඩින්නත්පා වූ
භත්පාගක්‍යවතුන් වහෙන්හසස දුර දීම දුටුවත්පාහුය….
["Vangaladesha" is a term used in ancient and medieval Indian history. It refers to the region of Bengal, which encompasses parts of present-day Bangladesh and the Indian state of West Bengal. The term "Vangala" or "Vanga" has been historically used to denote Bengal, and "desha" means region or country.
So, Vangaladesha essentially means the land or region of
Bengal.]
["වසංගලත්පාහදශ" යනු පුරත්පාණ සහෙ මදක්‍යකත්පාලීන ඉන්දියත්පානු ඉතිහෙත්පාසහයේ
භත්පාවිතත්පා වන හයදුමකි. එය වරතමත්පාන බෙසංන්ගේලත්පාහදශහයේ හකත්පාටසස සහෙ
ඉන්දියත්පාහවේ බෙටහිර හබෙසංගත්පාල ප්‍රත්පාන්තය ආවරණය වන හබෙසංගත්පාල
කලත්පාපයට හයත්පාමුහවේ. "වසංගලත්පා" හහෙද්ධෝ "වසංග" යන පදය ඓතිහෙත්පාසික
වශහයන් හබෙසංගත්පාලය දතැකවීමට භත්පාවිතත්පා කර ඇති අතර "හදශ"
යන්හනන් ප්‍රහදශය හහෙද්ධෝ රට අදහෙසසහවේ. එබෙතැවින්, වසංගලත්පාහදශය
යන්හනන් අදහෙසස කරන්හන් හබෙසංගත්පාලහයේ භූමිය හහෙද්ධෝ එම කලත්පාපයය.]
Indian Inscriptions:
Indian inscriptions related to Buddhism are invaluable
historical artifacts that provide insights into the spread, development, and influence of Buddhism in ancient India.
These inscriptions can be found on various objects such as pillars, rocks, stupas, and cave walls. They are typically written in Brahmi or other scripts of the time and often in Prakrit, Sanskrit, or regional languages.
බුදද දරමයට සමබෙන්ද ඉන්දියත්පානු ශිලත්පා හලේඛන පුරත්පාණ භත්පාරතහයේ
බුදුදහෙහම වක්‍යත්පාපතිය, වරදනය සහෙ බෙලපනෑම පිළිබෙඳ අවහබෙද්ධෝදයක ලබෙත්පා
හදන අගනත්පා ඓතිහෙත්පාසික පුරත්පාවසසතු හවේ. කණු, පත්පාෂත්පාණ, සසතූප, හලන්
බිත්ති ආදී විවිද වසසතූන් මත හමම හසලේලිපි දකනට ලතැහබ්. ඒවත්පා
සත්පාමත්පානක්‍යහයන් ලියත්පා ඇත්හත් බ්‍රත්පාහෙසමී හහෙද්ධෝ එම කත්පාලහයේ හවනත්
අකෂරවලින් සහෙ හබෙත්පාහහෙද්ධෝ විට ප්‍රත්පාකතෘත, සසංසසකතෘත හහෙද්ධෝ ප්‍රත්පාහදශීය
භත්පාෂත්පා වලින්ය.
Indian inscriptions related to Buddhism:
බුදද දරමයට සමබෙන්ද ඉන්දියත්පානු ශිලත්පා හලේඛන වරග (categories) පහෙත දතැකහවේ:
1) Ashokan Main Rock Edicts: Emperor Ashoka, a major patron of Buddhism, erected numerous rock edicts across his empire in the 3rd century BCE. These inscriptions, written in Prakrit and Brahmi script, spread the principles of dhamma (Buddhist teachings) and mention Ashoka's conversion to
Buddhism and his efforts to promote social welfare.
අහශද්ධෝක අධිරත්පාජයත්පාහන්ගේ ප්‍රදත්පාන ශිලත්පා ලිපි: ක්‍රිසසතු ම්පූරව 3 වතැන
සියවහසසදී බුදුදහෙමට හබෙහහෙවින් ඇලුම කළ අහශද්ධෝක අධිරත්පාජක්‍යයත්පා තම
අධිරත්පාජක්‍යය පුරත්පා විශත්පාල ගලේ පරවත මත පණිවිඩ රත්පාශියක තතැබීය. හමම
විශත්පාල ශිලත්පා හලේඛන ප්‍රත්පාකතෘත නම පතැරණි භත්පාෂත්පාහවන් සහෙ බ්‍රත්පාහෙසමී
අකෂර වලින් ලියත්පා ඇත. ඒවත්පා කතත්පා කහළස බුදද දරමය සහෙ අහශද්ධෝක
රජු හබෙභෞදදහයකු වූ ආකත්පාරය ගතැනය. ඔහු මිනසුන්ට උදවේ කිරීමට සහෙ
සමත්පාජය යහෙපත් කිරීමට උත්සත්පාහෙ කළ ආකත්පාරය ගතැනද කතත්පා කහළසය.
2) Ashokan Minor Rock Edicts: In addition to the major rock edicts, Emperor Ashoka also issued several minor rock edicts that specifically deal with Buddhist themes. These edicts address topics such as the protection of wildlife, the promotion of dhamma, and the construction of stupas and monasteries.
They are valuable sources for understanding Ashoka's personal commitment to Buddhism and his efforts to propagate its
teachings.
අහශද්ධෝක අධිරත්පාජයත්පාහන්ගේ කුඩත්පා ශිලත්පා ලිපි: අහශද්ධෝක අධිරත්පාජක්‍යයත්පා බුදුදහෙම
ගතැන පරවත වල විශත්පාල පණිවිඩ පමණක හනත්පාව කුඩත්පා ඒවත්පාද ලිවීය.
සතුන් ආරකෂත්පා කිරීම, බුදුදහෙහම ඉගතැන්වීම වක්‍යත්පාපත කිරීම, විහශසෂ
හබෙභෞදද හගත්පාඩනතැඟිලි ඉදි කිරීම වතැන හදවලේ ගතැන හමම කුඩත්පා
හසලේලිපි කතත්පා කරය. අහශද්ධෝක රජු බුදද දරමයට හකත්පාතරම හගභෞරව
කළත්පාද සහෙ හබෙභෞදද අදහෙසස පතුරුවත්පා හෙතැරීමට ක්‍රියත්පා කළත්පාද යන්න
බෙතැලීමට ඒවත්පා අපට උපකත්පාර කරති.
3) Ashokan Pillar Edicts: Similar to the rock edicts, Ashoka also erected edicts on pillars made of stone, known as the Pillar Edicts. These inscriptions, found in various parts of the Indian subcontinent, provide important historical information about Ashoka's rule and his support for Buddhism.
අහශද්ධෝක අධිරත්පාජයත්පාහන්ගේ ගලේ කණු: අහශද්ධෝක රජු කුළුණු ආඥත්පා නමින්
විශත්පාල ගලේ කණු මත පණිවිඩ තතැබුහවේ. හමම පණිවිඩ හසලේ ලිපි
ඉන්දියත්පාහවේ විවිද සසසත්පානවල දකනට ලතැහබ්. අහශද්ධෝක අධිරත්පාජයත්පාහන්ගේ
පත්පාලනය කත්පාලය සහෙ ඔහු බුදුදහෙමට අනුබෙල දුන් ආකත්පාරය ගතැන ඒවත්පා
අපට හබෙත්පාහහෙද්ධෝ හද කියති.
4) Cave Inscriptions: Many Buddhist cave complexes, such as those at Ajanta, Ellora, and Karla, contain inscriptions that provide information about the patrons, artists, and religious activities associated with the caves. These inscriptions
contribute to our understanding of the religious and cultural life of ancient Buddhist communities.
ගුහෙත්පා හසලේලිපි: අජන්තත්පා, එලේහලද්ධෝරත්පා සහෙ කත්පාරලත්පා වතැන හබෙභෞදද
ගුහෙත්පාවල ලියන ලද හසලේලිපි ඇත. හම ලියවිලි වලින් කියහවන්හන්
ගුහෙත්පා සඳහෙත්පා මුදලේ හගවූ අය, ඒවත්පා සනෑදූ කලත්පාකරුවන් සහෙ එහි සිදුවන
ආගමික කටයුතු ගතැනය. අතීතහයේ හබෙභෞදද ප්‍රජත්පාවන් ජීවත්වූ ආකත්පාරය
ගතැන ඉහගන ගතැනීමට හමම ලියවිලි අපට උපකත්පාර කරති.
Locations: Ajanta Caves (Maharashtra), Ellora Caves
(Maharashtra), Karla Caves (Maharashtra), Bhaja Caves
(Maharashtra), and other cave complexes.
Types: Inscriptions found inside Buddhist caves, including dedicatory inscriptions, donor inscriptions, and narrative inscriptions detailing religious themes and events.
5) Donative Inscriptions: Donative inscriptions, also known as i
ś l l
ā ekh s
ā , record donations made to Buddhist institutions,
such as monasteries, stupas, and Buddha images. These
inscriptions typically list the names of donors, the items donated, and the merits accrued by making the donation. They serve as evidence of the patronage extended to Buddhism by rulers, merchants, and wealthy individuals.
දත්පාන හසලේලිපි: පරිතක්‍යත්පාග ශිලත්පා හලේඛන යනු ආරත්පාම වතැන හබෙභෞදද
සසසත්පානවලට මිනසුන් තනෑගි දුන් ආකත්පාරය හපන්වන හලේඛන හවේ. ඒවත්පා
සත්පාමත්පානක්‍යහයන් කියන්හන් “දන් දුන්හන් කවුද, දන් දීම යහෙපත් පුණක්‍ය
කරමයක වන්හන් ඇය” කියත්පාය. පත්පාලකයන්, හවහළන්දන් සහෙ
දනවතුන් බුදුදහෙමට අනුබෙල දුන් බෙව ඒවත්පා ඔපපු කරය.
6) Inscriptions on Buddhist Stupas and Monuments:
Inscriptions on Buddhist stupas, viharas (monasteries), and other religious structures provide details about their
construction, dedications, and donations by rulers, merchants, and individuals. These inscriptions often include the names of donors and the merits they earned by supporting Buddhist
activities.
හගත්පාඩනතැගිලි ලිපි: සසතූප සහෙ ආරත්පාම වතැන හබෙභෞදද හගත්පාඩනතැගිලි වල
හසලේ ලිපි ඇත. ඒවත්පා පවසන්හන් “එම වසසතූන් හෙතැදුහවේ කවුද, ඒවත්පා
සඳහෙත්පා සලේලි දුන්හන් කවුද, එම වසසතූන් කතැප කහළස කත්පාටද” කියත්පාය.
හබෙභෞදද කටයුතු වලට අනුබෙල දී මිනසසසු කරපු හහෙත්පාඳ වතැඩ ගතැනත්
ඒවත්පාහයේ සඳහෙන්.
Locations: Sanchi Stupa (Madhya Pradesh), Amaravati Stupa (Andhra Pradesh), Bharhut Stupa (Madhya Pradesh), and
others.
Types: Inscriptions found on the walls, gateways, and railings of Buddhist stupas and monuments, providing details about their construction, donors, and religious significance.
7) Inscriptions on Buddha Statues and Relics: Inscriptions found on Buddha statues, relics, and votive objects often contain dedicatory or descriptive texts. They may also mention the names of donors or the historical context of the objects.
ප්‍රතිමත්පා ලිපි: බුදද ප්‍රතිමත්පා වහෙන්හසසලත්පා සහෙ ඒවත්පාට සමත්පාන වසසතූන් මත
ඇති ලියවිලි හබෙත්පාහහෙද්ධෝ විට “ඒවත්පා ලබෙත්පා දුන්හන් කවුරුන්ද, ඒවත්පා කුමක
සඳහෙත්පාද, නතැතහහෙත්පාත් ඒවත්පා සත්පාදන ලදහද කවදත්පාද” යන්න සඳහෙන්
කරති. ඒවත්පා පිටුපස ඇති ඉතිහෙත්පාසය ගතැනද එම ලියවිලි වල සඳහෙන්.
Locations: Sarnath (Uttar Pradesh), Bodh Gaya (Bihar),
Nalanda (Bihar), Taxila (Pakistan), and other Buddhist sites.
Types: Inscriptions found on Buddha statues, relics, and votive objects, often containing dedicatory messages, descriptions of the objects, or references to religious events.
8) Inscriptions at Buddhist Monastic Sites: Many
inscriptions are found at ancient Buddhist monastic sites, providing details about the establishment, administration, and activities of these monasteries. These inscriptions often mention the names of abbots, donors, and benefactors who
supported the monastic communities.
ආරත්පාම භූමි හසලේලිපි: හපභෞරත්පාණික හබෙභෞදද ආරත්පාම භූමි වල ශිලත්පා
හලේඛන වන පතැරණි ලියවිලි රත්පාශියක ඇත. ආරත්පාම “ආරමභ කළ
ආකත්පාරය, පවත්වත්පාහගන ගිය ආකත්පාරය සහෙ ඒවත්පාහයේ කළ විවිද කටයුතු
ගතැන” හමම ලියවිලි අපට කියති. අනුශත්පාසක ගුරුවරු,
පරිතක්‍යත්පාගශීලීන්, මුදලේ හහෙද්ධෝ හවනත් ආදත්පාර ලබෙත්පා දී ආරත්පාම වලට උදවේ
කළ පුදගලයන් ගතැනද ඒවත්පාහයේ හලේඛන ගතය.
Locations: Nalanda (Bihar), Vikramshila (Bihar), Sarnath
(Uttar Pradesh), and other ancient monastic complexes.
Types: Inscriptions found on the walls, pillars, and doorways of Buddhist monasteries, recording donations, rules, and
administrative details related to monastic life.
9) Inscriptions on Buddhist Artifacts: Inscriptions are sometimes found on Buddhist artifacts such as seals, coins, and pottery. These inscriptions may contain religious symbols, auspicious motifs, or short verses from Buddhist scriptures.
They provide insights into the material culture and religious practices of ancient Buddhist communities.
හමවලම හලේඛන: මුද්‍රත්පා, කත්පාසි, පිඟන් භත්පාණේඩ වතැන හබෙභෞදද හදවලේ
වල ඇතතැම විට හලේඛන ලියතැවී ඇත. හමම ලිවීම වල සසංහකත හහෙද්ධෝ
හබෙභෞදද හපත්පාත් වල සඳහෙන් දරම හකත්පාටසස ඇත. පතැරණි හබෙභෞදදයන්
ජීවත් වූ ආකත්පාරය, සසංසසකතෘතිය සහෙ දරම කරුණු හත්රුම ගතැනීමට
ඒවත්පා අපට උපකත්පාර කරති.
These inscriptions are crucial sources for historians,
archaeologists, and scholars studying the history of Buddhism in India. They shed light on various aspects of ancient Indian society, including religion, politics, economy, and culture, and help reconstruct the timeline of Buddhist expansion and
influence in the region.
හමම හසලේලිපි ඉතිහෙත්පාසඥයන්ට, පුරත්පාවිදක්‍යත්පාඥයන්ට සහෙ ඉන්දියත්පාහවේ
බුදද දරමහයේ ඉතිහෙත්පාසය අදක්‍යයනය කරන විදවතුන්ට තීරණත්පාත්මක
මූලත්පාශ හවේ. ඒවත්පා ආගම, හදශපත්පාලනය, ආරථිකය සහෙ සසංසසකතෘතිය
ඇතුළු පුරත්පාණ ඉන්දියත්පානු සමත්පාජහයේ විවිද අසංශ හකහරහි දතැනුම
ආහලද්ධෝකය විහිදුවය. තවද කලත්පාපය තුළ හබෙභෞදද වක්‍යත්පාපතිහයේ සහෙ
බෙලපනෑහම කත්පාල සටහෙන ප්‍රතිනරමත්පාණය කිරීමට උපකත්පාරී හවේ.
Ancient Vietnam:
වියටනත්පාමහයේ හපභෞරත්පාණික හබෙභෞදද නටබුන් ඇති සසසත්පාන පිළිබෙඳ
හතත්පාරතුරු හමහි දතැකහවේ.
Vietnam is home to several ancient Buddhist ruins that reflect its rich cultural and religious history. Here are some notable ones along with their approximate age dates:
1) My Son Sanctuary: Located in Quang Nam Province, My Son Sanctuary is a UNESCO World Heritage Site and was a
significant religious center for the Champa Kingdom,
showcasing Hindu and Buddhist influences. The Buddhist
structures within My Son are estimated to date back to the 4th to 13th centuries. (4 වන සියවපසස)
2) Tran Quoc Pagoda: Situated on the West Lake in Hanoi, Tran Quoc Pagoda is one of the oldest Buddhist temples in Vietnam, dating back to the 6th century during the reign of Emperor Ly Nam De. (6 වන සියවපසස)
3) Phat Tich Pagoda: Located in Bac Ninh Province, Phat Tich Pagoda is believed to have been built during the reign of King Ly Nam De in the 7th century. It features various ancient architectural elements and Buddhist artifacts. (7 වන සියවපසස) 4) Po Nagar Cham Towers: Situated in Nha Trang, Khanh Hoa Province, the Po Nagar Cham Towers were built between the 7th and 12th centuries by the Cham civilization. These towers were dedicated to the Hindu goddess Po Nagar but also house Buddhist relics. (7 වන සියවපසස)
5) Thien Mu Pagoda: Situated in Hue City, Thien Mu Pagoda is one of the oldest and most beautiful pagodas in Vietnam, dating back to the 17th century. (17 වන සියවපසස) ඉහත පතහාරතුරු අතීතපයේ වියටනහාම් පදර්ශපයේ බුදද්ධ ද්ධරර්මය තිබූ
ආකහාරය පිළිබද අදහසස අපෙට ලබහාපදය.
These sites offer glimpses into Vietnam's rich Buddhist
heritage and are important cultural landmarks in the country.
Relics:
Sariputta and Moggallana were two of the most prominent
disciples of Gautama Buddha, renowned for their wisdom and supernatural powers. Relics associated with them are
considered highly sacred in Buddhism.
සත්පාරිපුත්ත සහෙ හමත්පාන්ගේගලේලත්පාන යනු හගභෞතම බුදුරජත්පාණන්
වහෙන්හසසහන්ගේ ප්‍රකට ශත්පාවකයන් හදහදහනකවූ අතර, ඔවුන් අධි ප්‍රඥත්පාව
සහෙ අදභූත බෙලයන් (ඍධිය) සඳහෙත්පා ප්‍රසිදදය. උන්වහෙන්හසසලත්පාහන්ගේ
දත්පාතු බුදුදහෙහම ඉතත්පා ම්පූජනීය හලස සතැලහක.
The relics of Sariputta and Moggallana are believed to be enshrined in various locations across India and other parts of the world. Some of the significant places associated with their relics include:
සත්පාරිපුත්ත සහෙ මුගලන් යන රහෙතන් වහෙන්හසසලත්පාහන්ගේ අති උතුම
දත්පාතූන් තතැන්පත් කර තිබූ සසසත්පාන පිළිබෙඳ හතත්පාරතුරු පහෙත දතැකහවේ.
India: (ඉන්දියත්පාව තුළ සසසත්පානයන්)
1) Sanchi Stupa: Sanchi, located in the Indian state of Madhya Pradesh, is home to several Buddhist monuments,
including the famous Sanchi Stupa. It is believed that relics of Sariputta and Moggallana are enshrined here. (සහාපංචි නගරය) 2) Vaishali: Vaishali, an ancient city in present-day Bihar, is another significant site in Buddhism. It is said that relics of Sariputta and Moggallana are enshrined in one of the stupas or monasteries here. (වයර්ශහාල නගරය)
3) Rajgir: Rajgir, near Nalanda in Bihar, was an important center for Buddhism during the time of Buddha. Relics
associated with Sariputta and Moggallana might be present in some of the ancient stupas or monasteries in this area. (රජගිර
නගරය)
Other Countries: (හවනත් රටවලේ වල සසසත්පානයන්)
Other Buddhist countries: Relics associated with Sariputta and Moggallana may also be found in temples and monasteries in countries such as Myanmar, Thailand, Cambodia, and Laos,
where Buddhism is prevalent.
Bhattiprolu stupa:
The Bhattiprolu stupa, located in Bhattiprolu town in the Guntur district of Andhra Pradesh, India, is an ancient
Buddhist monument dating back to the 2nd century BCE. It is one of the earliest known stupas in South India and is
significant both historically and archaeologically.
ඉන්දියත්පාහවේ ආන්ද්‍රත්පා ප්‍රහදශස ප්‍රත්පාන්තහයේ ගුන්න්ටූර දිසසත්‍රිකකහයේ
භටටිහප්‍රද්ධෝලු නගරහයේ පිහිටි භටටිහප්‍රද්ධෝලු සසතූපය ක්‍රිසසතු ම්පූරව 2 වතැන
සියවස දකවත්පා දිහවන පුරත්පාණ හබෙභෞදද සසමත්පාරකයකි. එය දකුණු
ඉන්දියත්පාහවේ ඇති පතැරණිතම සසස්ථූපවලින් එකක වන අතර ඓතිහෙත්පාසික
හෙත්පා පුරත්පාවිදක්‍යත්පාත්මක වශහයන් වතැදගත් හවේ.
The stupa was discovered in the early 19th century during excavations conducted by British archaeologist Alexander Rea in 1892-1893. The stupa was found to contain relics and
artifacts associated with Buddhism, including a casket
containing a bone relic believed to be that of the Buddha himself.
1892-1893 දී බ්‍රිතත්පානක්‍ය පුරත්පාවිදක්‍යත්පාඥ ඇහලකසතැන්ඩර රී විසින් කරන
ලද කතැණීමවලදී 19 වතැන සියවහසස මුලේ භත්පාගහයේදී හමම සසතූපය
හසත්පායත්පා ගන්නත්පා ලදී. එම සසතූපහයේ බුදුරජත්පාණන් වහෙන්හසසහන්ගේ අසසථි
දත්පාතුවක සහිත කරඬුවක ඇතුළු බුදුදහෙමට සමබෙන්ද දත්පාතු සහෙ
හකභෞතුක වසසතු ඇති බෙව හසත්පායත්පා ගන්නත්පා ලදී.
The Bhattiprolu stupa is notable for its unique architectural features and inscriptions. The inscriptions found at the site are in the Brahmi script and are among the earliest examples of writing in the Telugu language. They provide valuable
information about the language, society, and culture of the region during ancient times.
භටටිහප්‍රද්ධෝලු සසතූපය එහි ඇති සුවිහශසෂී වත්පාසසතු විදක්‍යත්පාත්මක ලකෂණ
සහෙ ශිලත්පා හලේඛන සඳහෙත්පා කතැපී හපහන්. අඩවිහයේ ඇති ශිලත්පා හලේඛන
බ්‍රත්පාහෙසමී අකෂර වලින් වන අතර ඒවත්පා හතළිඟු භත්පාෂත්පාහවන් ලිවීහම
පතැරණිතම උදත්පාහෙරණයන් හවේ. පුරත්පාණ කත්පාලහයේ කලත්පාපහයේ භත්පාෂත්පාව, සමත්පාජය සහෙ සසංසසකතෘතිය පිළිබෙඳ වටිනත්පා හතත්පාරතුරු ඒවත්පා සපයය.
Overall, the Bhattiprolu stupa serves as an important
archaeological site for understanding the spread and
development of Buddhism in South India, as well as the early history of the Telugu language and script.
සමසසතයක වශහයන්, භටටිහප්‍රද්ධෝලු සසස්ථූපය දකුණු ඉන්දියත්පාහවේ
බුදදත්පාගහම වක්‍යත්පාපතිය සහෙ වරදනය හමන්ම හතළිඟු භත්පාෂත්පාහවේ සහෙ
අකෂරවල මුලේ ඉතිහෙත්පාසය අවහබෙද්ධෝද කර ගතැනීම සඳහෙත්පා වතැදගත්
පුරත්පාවිදක්‍යත්පාත්මක සසසත්පානයක හලස පවතිය.
“When Alexander Rea, Superintending Archaeologist for
Madras (Archaeological Survey of India), arrived in the village of Bhattiprolu, in what is today Guntur district of Andhra Pradesh, in 1892, he surveyed the mound known as ‘Lanjha
Dibba’ just outside the village. Rea realised that he was looking at the collapsed and battered remnant of a massive brick stupa and that the site of Bhattiprolu was an ancient Buddhist
monastic location. What he did not know then was that his work at the site would be path-breaking. Bhattiprolu, as it turned out, is the earliest stupa in South India, predating the reign of Emperor Ashoka by a hundred years. What’s more, the inscriptions here bore the earliest references to the Dravidian script. They have since helped rewrite the history of the Telugu and Kannada scripts, and take back the arrival of Brahmi in a form conducive to writing Dravidian scripts back to the 2nd century BCE, if not the 4th century BCE.”
(“1892 දී මදුරත්පාසිහයේ (ඉන්දියත්පාහවේ පුරත්පාවිදක්‍යත්පා සමීකෂණහයේ) අධිකත්පාරී
පුරත්පාවිදක්‍යත්පාඥ ඇහලකසතැන්ඩර රී, අද ආන්ද්‍රත්පා ප්‍රහදශස ප්‍රත්පාන්තහයේ ගුන්තූර
දිසසත්‍රිකකහයේ, භත්පාටටිහප්‍රද්ධෝලු ගමමත්පානයට පතැමිණි විට, ඔහු ගහමන්
පිටත පිහිටි 'ලසංජත්පා දිබ්බෙත්පා' නමින් හෙතැඳින්හවන පසස කන්ද මතැන
බෙතැලුහවේය. ඔහු බෙලත්පා සිටිහයේ කඩත්පා වතැටී විනත්පාශ වූ දතැවතැන්ත ගහඩත්පාලින්
තතැනූ සසතූපයක හදස බෙවත්, භටටිහප්‍රද්ධෝලු භූමිය පුරත්පාණ හබෙභෞදද ආරත්පාම
සසසත්පානයක බෙවත් රී වතැටහුණත්පා. එවිට ඔහු හනත්පාදතැන සිටි හදය නම, පුරත්පාවිදක්‍යත්පා අඩවිහයේ ඔහුහන්ගේ වතැඩ විශිෂසෂ්ඨ හසත්පායත්පාගතැනීමක වනු ඇති
බෙවය. භත්පාටටිහප්‍රද්ධෝලු යනු අහශද්ධෝක අධිරත්පාජක්‍යයත්පාහන්ගේ පත්පාලන සමයට වසර
සියයකට හපර පතැවති දකුණු ඉන්දියත්පාහවේ පතැරණිතම සසතූපයය.
එපමණකද හනත්පාව, හමහි ඇති හසලේලිපි ද්‍රවිඩ අකෂරවලට මුලේම
හයත්පාමු දතැකවීම දරය. භත්පාවිතත්පා කරන ලද බ්‍රත්පාහෙසමී අකෂර ක්‍රි.ම්පූ. 2 වතැන
හහෙද්ධෝ 4 වතැන සියවස තරම මුලේ කත්පාලහයේ දී පතැමිණිය හෙතැකි බෙව
හපන්වමින් ඔවුන් හතළිඟු සහෙ කන්නඩ ලිවීහම ඉතිහෙත්පාසය හවනසස
කර ඇත.)
බටටිපප්‍රබෝලු චචතත පිළිබඳ වවැඩිදුර පතහාරතුරු සහ ඡහායහාරූපෙ
පර්මතවැනන් බලන්න:
https://www.peepultree.world/livehistoryindia/story/monument
Bhattiprolu script:
The Bhattiprolu script is an ancient script primarily associated with writing the Telugu language. It is one of the earliest known scripts used for writing Telugu and is believed to date back to the 5th century BCE. The script was discovered in Bhattiprolu, a town in the Guntur district of Andhra Pradesh, India.
භටටිහප්‍රද්ධෝලු අකෂර යනු හතළිඟු භත්පාෂත්පාව ලිවීමට මූලික වශහයන්
සමබෙන්ද වූ පතැරණි අකෂර මත්පාලත්පාවකි. එය හතළිඟු භත්පාෂත්පාව ලිවීම
සඳහෙත්පා භත්පාවිතත්පා කරන ලද පතැරණිතම අකෂර වලින් එකක වන අතර
එය ක්‍රිසසතු ම්පූරව 5 වතැන සියවසට අයත් යතැය විශසවත්පාස හකහර.
ඉන්දියත්පාහවේ ආන්ද්‍රත්පා ප්‍රහදශස ප්‍රත්පාන්තහයේ ගුන්තූර දිසසත්‍රිකකහයේ
භටටිහප්‍රද්ධෝලු නම නගරහයන් හමම හලේඛනය හසත්පායත්පා ගන්නත්පා ලදී.
The Bhattiprolu script is significant because it represents one of the earliest stages in the development of the Telugu script. It is written from left to right and is characterized by its angular and somewhat stylized characters. The script is derived from the Brahmi script, which was used for writing Prakrit and Sanskrit languages during ancient times.
භටටිහප්‍රද්ධෝලු අකෂර වතැදගත් වන්හන් එය හතළිඟු අකෂර වරදනහයේ
මුලේම අදියරවලින් එකක වන බෙතැවින. එය වහම සිට දකුණට ලියත්පා
ඇති අතර එහි හකද්ධෝණික සහෙ තරමක කශලීගත අකෂර වලින්
සසංලකකත හවේ. පුරත්පාණ කත්පාලහයේ ප්‍රත්පාකතෘත සහෙ සසංසසකතෘත භත්පාෂත්පා ලිවීම
සඳහෙත්පා භත්පාවිතත්පා කරන ලද බ්‍රත්පාහෙසමී අකෂර වලින් අකෂර වත්‍යුත්පන්න වී
ඇත.
The Bhattiprolu script is particularly notable for its association with Buddhism. Some of the earliest inscriptions found in this script are Buddhist in nature and have been discovered on
relics and artifacts associated with Buddhism, including the Bhattiprolu stupa.
භත්පාටටිහප්‍රද්ධෝලු අකෂර විහශසෂහයන් කතැපී හපහනන්හන් බුදුදහෙම සමඟ
ඇති සමබෙන්දය නසත්පාය. හමම අකෂර මත්පාලත්පාව ඇති පතැරණිතම ශිලත්පා
හලේඛන සමහෙරක හබෙභෞදද සසවභත්පාවහයන් යුකත වන අතර
භත්පාටටිහප්‍රද්ධෝලු සසස්ථූපය ඇතුළු බුදුදහෙම හෙත්පා සමබෙන්ද දත්පාතුන් වහෙන්හසසලත්පා
සහෙ පුරත්පාවසසතු මත හසත්පායත්පාහගන ඇත.
Alexander Rea discovered three inscribed stone relic caskets containing crystal caskets, relics of Buddha and jewels in 1892.
The script was written on the urn containing Buddha's relics As for differences from the Ashokan scripts, such as the
Brahmi script used during the time of the Mauryan Emperor Ashoka, there are variations in the characters and styles of writing. While both scripts belong to the Brahmi script family and share some similarities, they also exhibit distinct
characteristics. The Bhattiprolu script, for example, has unique letter forms and features that distinguish it from other Brahmi-derived scripts of its time. Additionally, the Bhattiprolu script is specifically associated with the Telugu language and the region of Andhra Pradesh, whereas Ashokan scripts were used for various languages across the Indian subcontinent during the Mauryan period.
Bhattiprolu script Link 1:
https://www.researchgate.net/figure/Bhattiprolu-inscription-
Guntur-district-Andhra-Pradesh-300-BC_fig4_275949991
Bhattiprolu script Link 2:
https://www.wikiwand.com/en/Bhattiprolu_script
Ancient Ruins:
Here is a list of ancient Asian Buddhist ruins.
පුරත්පාණ ආසියත්පානු හබෙභෞදද නටබුන් පිහිටි සසසත්පාන ලතැයසසතුවක හමහි
දතැකහවේ. හමහි පකිසසතත්පානහයේ, ලත්පාඕසහයේ, ඉන්දියත්පාහවේ, භූතත්පානහයේ, ඇෆසඝනසසතත්පානහයේ, චීනහයේ, කත්පාමහබෙද්ධෝදියත්පාහවේ, ඉන්දුනීසියත්පාහවේ පිහිටත්පා
ඇති හපභෞරත්පාණික හබෙභෞදද නෂසටත්පාවහශසෂ සසසත්පාන දතැකහවේ.
1) Ajanta Caves (India): The Ajanta Caves, located in Maharashtra, India, are a series of rock-cut Buddhist cave monuments dating from the 2nd century BCE to the 6th
century CE. These caves contain exquisite paintings and
sculptures depicting Buddhist religious art and narratives.
(ඉන්දියහාපව පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ පපෙපෞරහාණික නෂසටහාවපර්ශසෂ අඩවියකි.
ක්‍රිසසතු ම්පූරව 2 වන සියවසට අයතපව.)
2) Angkor Wat Ruins (Cambodia): Angkor Wat, located in Siem Reap Province, Cambodia, is one of the largest religious monuments in the world. Originally constructed as a Hindu temple dedicated to the god Vishnu in the early 12th century, it later became a Buddhist site. The temple complex features a central tower surrounded by four smaller towers, representing the five peaks of Mount Meru, a sacred mountain in Hindu and Buddhist cosmology. Can find statues of Buddha, stupas
(which are dome-shaped Buddhist monuments), and other ruins related to Buddhism there. (කහාම්පබබෝදියහාපව පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ
අතීත නටබුන් අඩවියකි. 12 වන සියවසට අයතපව.)
3) Bakong Temple Ruins (Cambodia): Bakong Temple is an ancient Hindu temple complex that later became a Buddhist
site, located in the Roluos Group of temples near Siem Reap, Cambodia. It was built in the late 9th century CE during the Khmer Empire and is one of the earliest temple mountains in Cambodia. (කහාම්පබබෝදියහාපව පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ පපෙපෞරහාණික
නෂසටහාවපර්ශසෂ අඩවියකි. 9 වන සියවසට අයතපව.)
4) Bodh Gaya Ruins (India): Bodh Gaya, located in Bihar, India, is one of the most sacred Buddhist pilgrimage sites. It is situated by the bank of the Lilajan River. It is where ascetic Siddhartha Gautama attained complete enlightenment under the Bodhi Tree and became the Buddha. Dates back to the 5th
century BCE. During the period from the 11th to 13th
centuries, Bodh Gaya was under the control of local chieftains known as the Pithipatis of Bodh Gaya who were responsible for the management of the region. One of their rulers, Acarya Buddhasena, has been recorded as making a grant to Sri
Lankan monks near the Mahabodhi temple. The Mahabodhi
Temple and Bodhi Tree are key landmarks in this pilgrimage site. (ඉන්දියහාපව පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ අතීත නටබුන් අඩවියකි.
ක්‍රිසසතු ම්පූරව 5 වන සියවසට අයතපව.)
5) Bamiyan Buddhas Ruins (Afghanistan): The Bamiyan Buddhas were giant statues of Buddha carved into the cliffs of the Bamiyan Valley in central Afghanistan. They were created in the 6th century CE and were once among the largest
standing Buddha statues in the world. Unfortunately, they were destroyed by the Taliban in 2001. (ඇෆසඝනසසතහානපයේ පිහිටහා ඇති
පබපෞදද්ධ අතීත නටබුන් අඩවියකි. 6 වන සියවසට අයතපව.)
6) Candi Mendut Ruins (Indonesia): Situated near
Borobudur in Central Java, Indonesia, Candi Mendut is an
ancient Buddhist temple that have been built in the 9th century
CE. It is known for its impressive stone reliefs and Buddhist sculptures. Built around the early ninth century AD, Mendut is the oldest of the three temples including Pawon and Borobudur.
(ඉන්දුනීසියහාපව පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ පපෙපෞරහාණික නෂසටහාවපර්ශසෂ
අඩවියකි. 9 වන සියවසට අයතපව.)
7) Kanheri Caves (India): The Kanheri Caves, situated in the Sanjay Gandhi National Park near Mumbai, India, are a group of rock-cut Buddhist caves dating back to the 1st century BCE. These caves served as monastic complexes and contain Buddhist sculptures and inscriptions. (ඉන්දියහාපව පිහිටහා ඇති
පබපෞදද්ධ අතීත නටබුන් අඩවියකි. ක්‍රිසසතු ම්පූරව 1 වන සියවසට
අයතපව.)
8) Kizil Caves (China): The Kizil Caves, located in Xinjiang, China, are a series of Buddhist cave temples dating back to the 3rd to 8th centuries CE. These caves feature vibrant murals depicting Buddhist narratives and are significant for the study of early Buddhist art along the Silk Road. (චීනපයේ පිහිටහා ඇති
පබපෞදද්ධ පපෙපෞරහාණික නෂසටහාවපර්ශසෂ අඩවියකි. 3 වන සියවසට
අයතපව.)
9) Lalitgiri Ruins (India): Lalitgiri is one of the oldest Buddhist sites in Odisha, India, dating back to the 1st century BCE. It is part of the Diamond Triangle, along with Ratnagiri and Udayagiri, and is known for its monastic ruins and ancient Buddhist sculptures. (ඉන්දියහාපව පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ අතීත
නටබුන් අඩවියකි. ක්‍රිසසතු ම්පූරව 1 වන සියවසට අයතපව.)
10) Nalanda University Ruins (India): Nalanda was a renowned ancient center of learning in Bihar, India, dating back to the 5th century CE. It was a thriving Buddhist
monastery and university, attracting scholars from all over the world. Today, its ruins are a UNESCO World Heritage Site.
(ඉන්දියහාපව පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ පපෙපෞරහාණික නෂසටහාවපර්ශසෂ අඩවියකි.
5 වන සියවසට අයතපව.)
11) Preah Vihear Temple Ruins (Cambodia): Preah
Vihear Temple is an ancient Hindu temple complex that later became a Buddhist site, located on a cliff in the Dângrêk Mountains of Cambodia, near the border with Thailand. It
dates back to the 9th century CE and is recognized as a
UNESCO World Heritage Site. (කහාම්පබබෝදියහාපව පිහිටහා ඇති
පබපෞදද්ධ අතීත නටබුන් අඩවියකි. 9 වන සියවසට අයතපව.)
12) Peshawar Museum Ruins (Pakistan): The Peshawar Museum in Peshawar, Pakistan, houses a significant collection of Gandharan art, including Buddhist sculptures, relics, and artifacts dating from the Gandhara period. It provides insight into the region's Buddhist history and culture. (පෙකිසසතහානපයේ
පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ පපෙපෞරහාණික නෂසටහාවපර්ශසෂ අඩවියකි. ක්‍රිසසතු ම්පූරව
4 වන සියවසට අයතපව.)
13) Swat Valley Ruins (Pakistan): The Swat Valley in Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan, has numerous Buddhist
archaeological sites dating back to the Gandhara period, which flourished in the region from around the 6th century BCE to the 11th century CE. These include stupas, monasteries, and rock carvings, reflecting the region's rich Buddhist heritage.
(පෙකිසසතහානපයේ පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ පපෙපෞරහාණික නෂසටහාවපර්ශසෂ
අඩවියකි. ක්‍රිසසතු ම්පූරව 4 වන සියවසට අයතපව.)
14) Taktshang Goemba Ruins (Bhutan): Also known as the Tiger's Nest Monastery, Taktshang Goemba is a prominent
Buddhist monastery located on a cliffside in Paro Valley, Bhutan. It is a significant religious site believed to have been founded in the 8th century. (භූතහානපයේ පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ අතීත
නටබුන් අඩවියකි. 8 වන සියවසට අයතපව.)
15) Taxila Ruins (Pakistan): Taxila is an ancient
archaeological site in present-day Pakistan, known for its rich Buddhist heritage. It was an important center of learning and commerce in ancient times, with ruins dating back to the
Gandhara period. Specific dates for the various Buddhist ruins in Taxila can vary depending on the site and the period of construction, but many of them date back to around 400 BCE
to 500 CE. (පෙකිසසතහානපයේ පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ පපෙපෞරහාණික
නෂසටහාවපර්ශසෂ අඩවියකි. ක්‍රිසසතු ම්පූරව 4 වන සියවසට අයතපව.) 16) Takht-i-Bahi Ruins (Pakistan): Takht-i-Bahi is an ancient Buddhist monastery complex located in Khyber
Pakhtunkhwa, Pakistan. It dates back to the 1st century CE and is one of the most well-preserved Gandharan Buddhist sites in the region. (පෙකිසසතහානපයේ පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ පපෙපෞරහාණික
නෂසටහාවපර්ශසෂ අඩවියකි. 1 වන සියවසට අයතපව.)
17) Tabo Monastery Ruins (India): Tabo Monastery,
located in the Spiti Valley of Himachal Pradesh, India, is one of the oldest continuously operating Buddhist monasteries in the Himalayas. It was founded in the 10th century CE and is renowned for its ancient murals and sculptures. (ඉන්දියහාපව
පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ පපෙපෞරහාණික නෂසටහාවපර්ශසෂ අඩවියකි. 10 වන
සියවසට අයතපව.)
18) Udayagiri Caves (India): The Udayagiri Caves, located near Bhubaneswar in Odisha, India, are a group of rock-cut
caves dating back to the 1st century BCE. These caves contain Buddhist sculptures, inscriptions, and reliefs, reflecting the region's Buddhist heritage. (ඉන්දියහාපව පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ
පපෙපෞරහාණික නෂසටහාවපර්ශසෂ අඩවියකි. ක්‍රිසසතු ම්පූරව 1 වන සියවසට
අයතපව.)
19) Vat Phou Ruins (Laos): Located in Champasak
Province, Laos, Vat Phou is an ancient Khmer Hindu temple complex that later became a Buddhist site. There's a carving of a Buddha's footprint on the cliff. And there are four Buddha statues there too. It dates back to the 5th century CE and is recognized as a UNESCO World Heritage Site. (ලහාඕසපයේ
පිහිටහා ඇති පබපෞදද්ධ අතීත නටබුන් අඩවියකි. 5 වන සියවසට
අයතපව.)
Ancient Stupas:
Here is a list of ancient Asian Buddhist stupas.
පුරත්පාණ ආසියත්පානු හබෙභෞදද සසතූප ලතැයසසතුවක හමහි දතැකහවේ. හමහි
පකිසසතත්පානහයේ, ඉන්දියත්පාහවේ, බුරුමහයේ, ලත්පාඕසහයේ, ඇෆසඝනසසතත්පානහයේ, බෙබෲනත්පාය රත්පාජක්‍යහයේ, භූතත්පානහයේ, බෙසංගලත්පාහදශහයේ, චීනහයේ, හමත්පාන්හගද්ධෝලියත්පාහවේ, ඉන්දුනීසියත්පාහවේ, හන්පත්පාලහයේ, තත්පායලන්තහයේ
පිහිටත්පා ඇති හපභෞරත්පාණික කචතක්‍ය සසසත්පාන දතැකහවේ.
1) Ahin Posh Stupa (Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan):
Ahin Posh, located in the Swat Valley, contains ancient
Buddhist stupas and archaeological sites reflecting the region's Buddhist heritage. The Ahin Posh Stupa, located in Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan, is estimated to date back to the 2nd century CE, during the Gandhara civilization. (පෙකිසසසහානපයේ
පිහිටහා ඇති චචතතයකි. 2 වන සියවපසසදීය.)
2) Amaravati Stupa (Andhra Pradesh, India): An ancient Buddhist stupa located near the town of Amaravati, known for its sculptural reliefs depicting Buddhist narratives and
teachings. The Amaravati Stupa, situated in Andhra Pradesh, India, dates back to around the 3rd century BCE to the 3rd century CE, during the Satavahana dynasty. (ඉන්දියහාපව පිහිටහා
ඇති සන්දෑයකි. ක්‍රිසසතු ම්පූරව 3 වන සියවපසසදීය.)
3) Ananda Stupa (Ananda Chedi, Bangladesh): Located in Thagara Village of the Bandarban Hill District in
Bangladesh, the Ananda Stupa is an ancient Buddhist site
believed to date back to the 8th century CE. It is situated within the picturesque backdrop of the Bandarban hills and is
considered a sacred place for Buddhists in Bangladesh.
(බපංගලහාපදර්ශපයේ පිහිටහා ඇති සසස්තූපෙයකි. 8 වන සියවපසසදීය.) 4) Ananda Temple Stupa (Bagan, Myanmar): The
Ananda Temple, located in the ancient city of Bagan,
Myanmar, is a renowned Buddhist temple dating from the 12th century. It features a central stupa surrounded by four standing Buddha statues. (බුරුර්මපයේ පිහිටහා ඇති සසස්තූපෙයකි. 12 වන
සියවපසසදීය.)
5) Bamiyan Stupas (Bamiyan Province, Afghanistan):
The Bamiyan Valley was once home to two colossal Buddha
statues carved into the cliffsides, as well as several smaller stupas and monastic caves. The Bamiyan Stupas, located in Bamiyan Province, Afghanistan, are believed to have been
constructed between the 4th and 6th centuries CE.
(ඇෆසගනසසතහානපයේ පිහිටහා ඇති සසස්තූපෙයකි. 4 වන සියවපසසදීය.) 6) Bazira Stupas (Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan):
Bazira, located near the city of Swat, boasts Buddhist stupas and archaeological remnants from the ancient Gandhara
civilization, which thrived from the 1st century BCE to the 5th century CE. These include traces of ancient fortifications, adding to the historical allure of the region. (පෙකිසසසහානපයේ
පිහිටහා ඇති සන්දෑයකි. ක්‍රිසසතු ම්පූරව 1 වන සියවපසසදීය.) 7) Borobudur Stupas (Indonesia): Located in Central Java, Indonesia, Borobudur is a massive Buddhist temple complex dating back to the 9th century. It is one of the largest Buddhist monuments in the world and is renowned for its stupas,
impressive architecture and intricate relief panels depicting
Buddhist teachings and stories. (ඉන්දුනීසියහාපව පිහිටහා ඇති
සසස්තූපෙයකි. 9 වන සියවපසසදීය.)
8) Bagan Archaeological Zone Stupas (Bagan,
Myanmar): The Bagan Archaeological Zone, located in central Myanmar, is home to thousands of ancient Buddhist stupas, temples, and pagodas dating from the 9th to 13th
centuries. This vast landscape represents one of the most significant archaeological sites in Asia. (බුරුර්මපයේ පිහිටහා ඇති
සසස්තූපෙයකි. 9 වන සියවපසසදීය.)
9) Bhamala Stupa (Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan):
Bhamala, near Haripur, contains the ruins of a Buddhist stupa and monastery dating back to the Gandhara period, with
archaeological significance. (පෙකිසසසහානපයේ පිහිටහා ඇති
චචතතයකි. ගහාන්ද්ධහාර යුගයට අයතපව. 2 වන සියවස.)
10) Bharhut Stupa (Madhya Pradesh, India): A historic Buddhist stupa dating back to the Shunga period, renowned for its intricately carved gateways and railings, which are now housed in various museums. The Shunga period in India lasted from approximately 185 BCE to 73 BCE. This period followed the Maurya Empire and was characterized by the rule of the Shunga dynasty, which emerged after the decline of the
Mauryan dynasty. The Bharhut stupa may have been first built by the Maurya king Ashoka in the 3rd century BCE. The major donor for the Bharhut stupa was King Dhanabhuti. [During the reign of the Sugas (Sughanas, or Shungas) the gateway was caused to be made and the stone-work presented by
Dhanabh t
ū i, the son of V c
ā hh , s
ī on of Agaraju, the son of a
Goti and grandson of king Visadeva, the son of G g
ā .
ī
-Gateway pillar inscription of Dhanabh t
ū i] (ඉන්දියහාපව පිහිටහා
ඇති සසස්තූපෙයකි. ක්‍රිසසතු ම්පූරව 3 වන සියවපසසදීය.)
11) Bharatpur Stupa (West Bengal, India): The Bharatpur Stupa, located in the Bharatpur archaeological site in the Indian state of West Bengal, is known for its ancient Buddhist stupa and monastic remains, including the ruins of the Bijamandal Temple complex. The stupa was built during the Pala period (approximately 7th-9th century AD). (ඉන්දියහාපව පිහිටහා ඇති
චචතතයකි. 7 වන සියවපසසදීය.)
12) Begram Stupas (Baghlan Province, Afghanistan):
Begram, an ancient city in Afghanistan, contains
archaeological remains, including Buddhist stupas and
artifacts, dating back to the Kushan period. The Kushan period in Afghanistan lasted from approximately the 1st century CE to the 3rd century CE. This period saw the rule of the Kushan Empire, which extended its influence over a vast region
including parts of present-day Afghanistan, Pakistan, India, and Central Asia. (ඇෆසගනසසතහානපයේ පිහිටහා ඇති චචතතයකි. 1 වන
සියවපසසදීය.)