πως ακριβώς συμβαίνει στην Ιλιάδα, το ίδιο και στην Ο-Όδύ σσεια, ο ποιητής από τον πρώτο κιόλας στίχο, μας αποκαλύπτει το θέμα με το οποίο θα ασχοληθεί. Στην Ιλιάδα με τη
μήνι του Αχιλλέα, εδώ με τις περιπλανήσεις και τις περιπέτειες
του Οδυσσέα.
Μετά την επίκληση στη Μούσα, ο ποιητής αρχίζοντας την αφήγησή του τοποθετεί τον Οδυσσέα στο νησί Ωγυγία, προτελευ-ταίο σταθμό των περιπλανήσεών του. Εκεί τον κρατά, παρά τη
θέλησή του, η νύμφη Καλυψώ εφτά ολόκληρα χρόνια. Εκτός από
τον Ποσειδώνα που τον μισεί γιατί ο Οδυσσέας τύφλωσε το γιό
του τον Πολύφημο, οι άλλοι θεοί τον συμπονούν. Και μια μέρα
που ο Ποσειδώνας έλειπε από τον Όλυμπο, η θεά Αθηνά αποσπά
από τον Δία την υπόσχεση να ειδοποιηθεί η Καλυψώ, ότι πρέπει
ν’ αφήσει ελεύθερο τον Οδυσσέα.
Η ίδια θεά με τη μορφή θνητού έρχεται στην Ιθάκη και συμβουλεύει τον Τηλέμαχο, τον γιό του Οδυσσέα, να συγκαλέσει συνέλευση του λαού και να παραπονεθεί για τη διαγωγή των μνηστήρων της μητέρας του. Ο λαός της Ιθάκης φοβάται να τα βάλει
με τους μνηστήρες οι οποίοι ανενόχλητοι σπαταλούν την περιουσία του Οδυσσέα.
Την ίδια νύχτα ο Τηλέμαχος ξεκινάει ταξίδι για την Πύλο και
τη Σπάρτη μήπως μάθει κάτι για την τύχη του πατέρα του από τον
Νέστορα και τον Μενέλαο. Προβάλλεται η μορφή της πιστής Πηνελόπης που αδιάκοπα θρηνεί τον άνδρα της.
Στην Πύλο τον υποδέχεται με χαρά ο Νέστορας αλλά δεν γνωρίζει τίποτα για την τύχη του πατέρα του. Την άλλη μέρα κινά για
τη Σπάρτη. Ο Μενέλαος τον πληροφορεί πως έχει ακούσει φήμες, πως κάποια νύφη τον κρατά στο νησί της. Στην Ιθάκη οι μνηστή-121
ρες μαθαίνουν για το ταξίδι του Τηλέμαχου κι αποφασίζουν να
του στήσουν καρτέρι στο γυρισμό και να τον εξοντώσουν.
Ο Ερμής επισκέπτεται την Καλυψώ και της ανακοινώνει τη
θέληση των θεών. Αυτή αναγκασμένη να υπακούσει βοηθάει τον
Οδυσσέα να κατασκευάσει ένα πρόχειρο πλεούμενο μέσα σε τέσσερις μέρες. Ο ήρωας ταξιδεύει δεκαοχτώ μέρες. Ο Ποσειδώνας
του καταστρέφει τη σχεδία. Κολυμπώντας δύο μερόνυχτα ο Οδυσσέας φτάνει στο νησί των Φαιάκων, τη Σχερία. Την άλλη μέρα
τον βρίσκει η κόρη του βασιλιά Αλκίνοου, η Ναυσικά και τον οδηγεί στο παλάτι για φιλοξενία. Ο βασιλιάς τον υποδέχεται ε-γκάρδια και υπόσχεται να τον βοηθήσει να γυρίσει στον τόπο του.
Την επόμενη συνεχίζεται η φιλοξενία στον άγνωστο ναυαγό. Ο
Αλκίνοος για να τον ευχαριστήσει βάζει τον αοιδό Δημόδοκο να
αφηγηθεί κάποια ιστορία. Ο αοιδός αρχίζει από τα τρωικά. Τραγουδά τους άθλους των ηρώων και ξεχωριστά του Οδυσσέα, που
με το τέχνασμά του κυρίεψαν οι Αχαιοί την Τροία. Ο Οδυσσέας
κλαίει με λυγμούς. Στο παλάτι απορούν. Υποχρεώνεται να απο-καλύψει το όνομά του.
Η διήγηση του Οδυσσέα κρατάει πολύ ώρα. Από τους φιλολό-γους ονομάστηκε «ο μεγάλος απόλογος» και καταλαμβάνει το ένα
έκτο του συνολικού κειμένου της Οδύσσειας. Τέσσερις ολόκλη-ρες ραψωδίες, ι, κ, λ, μ. Εξιστορεί τον νόστο των ηρώων όπου
προέχει ο τραγικός θάνατος του Αγαμέμνονα. Διηγείται τα προσωπικά του βάσανα και τις παραμυθικές ιστορίες.
Με τη διήγησή του ο Οδυσσέας γοητεύει τους Φαίακες που
του προσφέρουν δώρα και το ίδιο βράδυ τον επιβιβάζουν σ’ ένα
καράβι για να τον μεταφέρει στην πατρίδα του. Το άλλο πρωί οι
ναύτες τον αποβιβάζουν κοιμισμένο σε μια έρημη ακρογιαλιά της
Ιθάκης.
Όταν ξυπνάει ο Οδυσσέας βρίσκει τη θεά Αθηνά που τον με-ταμορφώνει σε ζητιάνο και τον κατατοπίζει για τις καινούργιες
περιπέτειες του τον περιμένουν. Τον συμβουλεύει να πάει στην
122
καλύβα του Εύμαιου, του πιστού χοιροβοσκού του, έξω από την
πόλη. Ο Εύμαιος, φιλοξενεί τον άγνωστο ζητιάνο.
Ο Τηλέμαχος ξεκινά με το καράβι του από την Πύλο το ταξίδι
της επιστροφής. Ο Οδυσσέας περνάει και δεύτερη μέρα στην καλύβα του Εύμαιου και προσπαθεί να δοκιμάσει την πίστη του
δούλου του και να μάθει νέα για τους δικούς του. Ο Τηλέμαχος
ξεφεύγει από την ενέδρα που του έχουν στήσει οι μνηστήρες και
την ίδια μέρα πηγαίνει και αυτός στην καλύβα του Εύμαιου. Χα-ρούμενος ο δούλος πηγαίνει να ειδοποιήσει την Πηνελόπη ότι γύρισε ο γιός της. Ο Τηλέμαχος αναγνωρίζει τον πατέρα του.
Την άλλη μέρα ο Τηλέμαχος πάει στο παλάτι και λίγο αργότερα καλεσμένοι απ’ αυτόν ο ζητιάνος Οδυσσέας και ο Εύμαιος. Με
προτροπή της Αθηνάς η Πηνελόπη ανακοινώνει στους μνηστήρες
ότι τώρα που ο γιος της μεγάλωσε και ο Οδυσσέας έχει χαθεί αποφάσισε να ξαναπαντρευτεί. Ζητάει απ’ όλους δώρα και δηλώνει
πως θα πάρει για άνδρα της όποιον μπορέσει να τεντώσει το τόξο
του Οδυσσέα.
Η γριά Ευρύκλεια, η σκλάβα που τον είχε αναθρέψει, πλένο-ντας τα πόδια του τον αναγνωρίζει από ένα σημάδι που είχε στο
μηρό. Εκείνος της λέει να σωπάσει.
Η νύχτα περνάει και αρχίζει ο αγώνας. Άδικα προσπαθούν οι
μνηστήρας να τεντώσουν το τόξο. Στο τέλος το παίρνει με πονη-ριά ο Οδυσσέας, το τεντώνει και αρχίζει το φόνο. Τον παραστέ-κουν ο γιος του Τηλέμαχος και οι δούλοι του Εύμαιος και Φιλοίτιος που νωρίτερα είχαν αναγνωρίσει τον κύριό τους.
Ακολουθεί η αναγνώριση του Οδυσσέα από την Πηνελόπη. Το
πρωί της άλλης μέρας η ήρωας πηγαίνει στο κτήμα και αναγνωρί-ζεται από τον πατέρα του Λαέρτη. Είναι το δραματικό τέλος της
Οδύσσειας.
123