μεγάλος Βόλφγκανγκ Φον Γκαίτε είχε πει, πως αν η Ευ-Ορώ πη είχε υιοθετήσει, σαν Βίβλο της, τα κείμενα του Ομήρου και όχι την Παλαιά Διαθήκη, η ιστορία θα ήταν πολύ διαφορετική και ίσως καλύτερη. Αυτό κατά κάποιο τρόπο σημαίνει, ότι ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος και συγγραφέας, κάνοντας σύγκριση των δύο κειμένων έδινε πιότερους πόντους στον Όμηρο.
Χωρίς να κάνουμε σχολαστική ή επιστημονική ανάλυση ας
προσπαθήσουμε να βρούμε όποιες βασικές ομοιότητες και διαφορές υπάρχουν και θα πούμε και άλλα στη συνέχεια. Είναι εξάλλου
και το βασικό θέμα του βιβλίου μας.
Έχουμε πει ότι οι θρύλοι και οι παραδόσεις ενός λαού δεν είναι
παρά μικρές ή μεγαλύτερες παραμορφώσεις ιστορικών αληθειών.
Και τα δύο κείμενα, η Παλαιά Διαθήκη και αυτά του Ομήρου
βρίθουν παμπάλαιων μύθων, θρύλων και παραδόσεων. Αντίστοι-χα τα κείμενα αυτά είναι τα αρχαιότερα σωζόμενα μνημεία του
γραπτού λόγου των δύο λαών. Των Εβραίων και των Ελλήνων.
Υποστηρίζουμε ότι τα ομηρικά έπη τα συνέγραψε ένας μεγάλος εμπνευσμένος ποιητής. Η Παλαιά Διαθήκη που θεωρείται «το
Βιβλίο των Βιβλίων» δεν είναι παρά η αρχαία Εβραϊκή λογοτεχνία και είναι ένα άθροισμα 49 βιβλίων διαφόρων συγγραφέων –
περί τους δεκαπέντε – και σίγουρα διαφορετικών εποχών.
Τα κείμενα αυτά θεωρούνται «ιερές γραφές» γιατί κύριο θέμα
τους είναι η θεολογία του Ισραήλ. Αυτό καθόλου δε σημαίνει ότι
δεν αποτελούν λογοτεχνία Ο Γιάκομπ Μπούρκχαρντ υποστηρίζει
πολύ σωστά: «Οι τέχνες, όποια κι αν είναι η καταγωγή τους, πέρασαν τα κρίσιμα νιάτα τους στην υπηρεσία της θρησκείας».
234
Η αρχαιότητα ενός έργου δε μειώνει την αξία του. Αν το έργο
αυτό ακτινοβολεί και εξακολουθεί να επηρεάζει το σήμερα θίγο-ντας ή λύνοντας προβλήματα που απασχολούν την κοινωνία, σημαίνει ότι είναι επίκαιρο. Αυτό που ασκεί όποια επίδραση είναι
κάτι που ζει.
Η Παλαιά Διαθήκη, είναι ένα σύνολο από έργα που αναφέρουν
ιερά ρητά, πνευματικές, ηθικές και θρησκευτικές δοξασίες, Η επίδραση του αρχαίου Εβραϊσμού πάνω στην εξέλιξη του πολιτισμού
είναι σημαντική. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι «ιερές γραφές»
μαζί με την ελληνική φιλοσοφία και αργότερα με την συμβολή
του Χριστιανισμού, έθεσαν σαν πρώτη αξία την ανθρώπινη ηθική.
Ο ιστορικός και συγγραφέας Έρβιν Λάθς, στην «Παγκόσμια
Ιστορία της Λογοτεχνίας» τόμος Α΄ σελ. 24, γράφει: «Επί δύο χιλιάδες χρόνια η “Βίβλος” είναι για τον δυτικό πολιτισμό το καθαυτό “Βιβλίο των Βιβλίων”. Αυτό ίσχυε μέχρι τον περασμένο
αιώνα για όλους τους αναγνώστες της που συνδέονταν δογματικά
ή θρησκευτικά μαζί της … Όταν όμως αυτή η ηθική ισχύς της
“Βίβλου” περιορίστηκε το να είναι η διατύπωση ενός δόγματος
συνειδητού, η “Βίβλος” έχασε την παντοδυναμία της».
Ο πυρήνας της Βίβλου είναι η θρησκευτική ηθική. Οι σχέσεις
που πρέπει να διέπουν τον άνθρωπο και το θείο.
Φυσικά και τα ομηρικά κείμενα μιλάνε για ηθική, αλλά όχι μό-νο για θρησκευτική. Θίγουν ευρύτερα προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο. Εμπεριέχουν αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε
«κοινωνική ηθική». Η συμπεριφορά των ηρώων μέσα στην κάθε
φορά διαμορφούμενη πραγματικότητα, δείχνει το μέγεθος και την
ποιότητα αυτού του είδους της ηθικής.
Για πάνω από χίλια χρόνια, από το 700 π.Χ. έως την καθιέρωση του Χριστιανισμού το 350 μ.Χ., τα ομηρικά κείμενα κυκλοφορούσαν μέσα στον ελληνικό κόσμο της Μεσογείου. Πρώτα με το
στόμα των αοιδών και των ραψωδών κι αργότερα, με τη διάδοση
235
της γραφής και σαν ανάγνωσμα. Οι Έλληνες κι αργότερα οι Ρωμαίοι δίδασκαν τα κείμενα αυτά στα παιδιά τους.
Στον Όμηρο, οι λόγοι, οι δράσεις και οι συμπεριφορές των ηρώων συνδέονται δομικά μεταξύ τους ακολουθώντας μια λογική
και εξηγήσιμη σειρά γεγονότων. Αυτά έχουν συγκεκριμένο στόχο: την ανάδειξη όχι μόνο της προσωπικής αλλά και της κοινωνικής ηθική συμπεριφοράς.
Διαβάζοντας την Ιλιάδα και την Οδύσσεια βρισκόμαστε σε μια
περιοχή αναπαράστασης ενός μακρινού κόσμου που πια δεν υπάρχει. Είναι μια σημαδιακή εποχή της ανθρώπινης ιστορίας που
στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο παρουσιάζει αξιοπρόσεχτη
πολιτισμική ιδιαιτερότητα.
236