λη η αρχαιότητα, χωρίς εξαίρεση, ύμνησε τον Όμηρο σαν
Όμε γάλο ποιητή και σαν δάσκαλο με γνώσεις πολλές και
σοφία. Τα κείμενά του διδάσκονταν στα ελληνόπουλα για αιώνες
πολλούς. Και μετά την κυριαρχία της Ρώμης στα λατινικά σχολεία, ένδειξη αποδοχής της ποιότητάς τους. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ήταν για τα χρόνια εκείνα «Η Βίβλος των Ελλήνων».
Από την αρχαιότητα μας έχει παραδοθεί ένας κατάλογος που
περιλαμβάνει τα ονόματα εφτά ιστορικών προσώπων, από την
κυρίως Ελλάδα και την Ιωνία, με τον γενικό τίτλο «Οι επτά σοφοί
της αρχαιότητας». Ποιοι τον συνέταξαν και πότε ακριβώς δεν
γνωρίζουμε. Τα πρόσωπα αυτά έζησαν και έδρασαν τον 7ο και 6ο
αιώνα π.Χ. Σε διαφορικές πόλεις, σε διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα. Φιλοσοφία, αστρονομία, μαθηματικά, πολιτική κλπ. και
σίγουρα έγραψε ο καθένας από αυτούς τη μικρή ή μεγάλη ιστορία
του.
Μιλώντας όμως κανείς για σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, είναι
φυσικό, ο νους να πηγαίνει αβίαστα στους κορυφαίους στοχαστές
που ανέδειξε ο ελληνισμός όπου γης. Σε ονόματα δηλαδή σαν του
Αριστοτέλη, του Πλάτωνα, του Σωκράτη, του Ηράκλειτου, του
Επίκουρου, του Πυθαγόρα, του Δημόκριτου κλπ. Κανένας από
τους κορυφαίους αυτούς διανοητές δεν συμπεριλαμβάνεται στον
κατάλογο. Οι θεωρούμενοι επτά σοφοί της αρχαιότητας ήταν: 1) Θαλής ο Μιλήσιος. 2) Πιττακός ο Μυτιληναίος. 3) Βίας ο Πριη-νεύς. 4) Κλεόβουλος ο Ρόδιος. 5) Σόλων ο Αθηναίος. 6) Περίαν-δρος ο Κορίνθιος. 7) Χίλων ο Λακεδαιμόνιος.
Προς τιμή τους οι αρχαίοι ανέγραψαν τα ονόματά τους στο τέ-μενος του Απόλλωνα στους Δελφούς σαν μόνιμα και αιώνια σύμβολα του Κώδικα της ηθικής δεοντολογίας. Να πούμε εδώ ότι
248
πολλοί δεν συμφωνούσαν με τον κατάλογο, για διαφορετικούς ο
καθένας λόγους. Υποστήριζαν ότι πρέπει να συμπεριληφθούν ονόματα όπως του Επιμενίδη, του Αναξαγόρα, του Πυθαγόρα, του
Πεισίστρατου, του Αριστοτέλη κ.ά.
Και εδώ γεννιέται η μεγάλη απορία. Γιατί αγνοήθηκαν οι γίγαντες του πνεύματος Αριστοτέλης, Πλάτων, Πυθαγόρας, Δημόκρι-τος, κλπ.; Γιατί δεν μπήκε πρώτο το όνομα του Ομήρου; Θα ήταν
δίκαιο μια και ήταν ο αρχαιότερος. Η απάντηση βέβαια δεν μπορεί να είναι εύκολη.
Για τον Όμηρο υπάρχει η δικαιολογία, ότι τον καιρό που καταρτίστηκε ο κατάλογος, ήταν εποχή που ο υμνούμενος έως τότε
βίος των ηρώων και των ημίθεων είχε αρχίσει σιγά – σιγά να χάνει την αίγλη του και η θετικότερη αντιμετώπιση της πραγματικότητας είχε αρχίσει να διαλύει τη γοητεία του θρύλου. Γα τους κο-λοσσούς που αναφέραμε υπάρχει ο ισχυρισμός ότι ο κατάλογος
καταρτίστηκε νωρίτερα.
Λέγεται πως με τον κατάλογο αυτό τιμήθηκαν οι πρωτοπόροι, οι προγενέστεροι των μεγάλων φιλοσόφων, που έζησαν σε εποχές
που οι άνθρωποι ζούσαν ακόμα στο μισοσκόταδο. Χάρη σ’ αυτούς (ή τους ανθρώπους σαν αυτούς) άρχισε να διαλύεται ο κόσμος των μύθων και της δεισιδαιμονίας και άρχισε η κρίση και η
λογική να προσγειώνει τον άνθρωπο στην πραγματικότητα.
Το είπαμε και πιο πάνω. Έπρεπε ο Όμηρος να είναι πρώτος
στη λίστα των επτά σοφών. Δεν πειράζει. Όμως εμείς όταν ανα-φερόμαστε σ’ αυτούς θα πρέπει να λέμε: «Ο Όμηρος και οι επτά
σοφοί…».
249