Jak dobrze napisać umowę. Kurs dla początkujących wraz z testami by Maciej Koszowski - HTML preview

PLEASE NOTE: This is an HTML preview only and some elements such as links or page numbers may be incorrect.
Download the book in PDF, ePub, Kindle for a complete version.

6. Kierowanie sporów powstałych na tle umowy do postępowania mediacyjnego przed wszczęciem postępowania sądowego

Strony mogą się umówić, że będą dążyć do rozwiązania sporów wynikłych na tle umowy w ramach postępowania mediacyj-nego wraz ze wskazaniem osoby mediatora albo sposobu jego wyboru oraz najlepiej uregulowaniem kwestii tego, kto, i w jakiej wysokości, ma ponieść koszty ewentualnej mediacji (zob. art. 1831 § 2 i 3 k.p.c.)98. Przykładowa klauzula umowna w tym przedmiocie to:

„Przed skierowaniem sprawy na drogę sądową spory wynikłe na tle niniejszej umowy będą przedmiotem mediacji w Śląskim Centrum Arbitrażu i Mediacji w poszanowaniu jego regulaminu. Koszty przeprowadzonej tam mediacji obciążają strony po połowie”.

Pewnym problemem jest tutaj zasada dobrowolności mediacji99, z której można by wywodzić to, że osoba, która wcześniej zgodziła się na udział w postępowaniu mediacyjnym, może w każdej chwili zmienić swoje zdanie100.

Średni sens ma natomiast zamieszczanie w umowie zdania, iż: „Spory wynikłe na tle niniejszej umowy strony zobowiązują się rozstrzygać w sposób polubowny” bez dookreślenia tego, na czym polubowne rozstrzyganie takich sporów miałoby polegać. Z takiego postanowienia trudno bowiem wywieść jakiekolwiek obowiązki/uprawnienia poza koniecznością wysłania przedsądowego wezwania do dobrowolnego spełnienia świadczenia (przedsądowego wezwania do zapłaty, jeśli świadczenie, jakie nie zostało spełnione, jest pieniężne) lub e-maila z określeniem roszczenia, jakie się wysuwa. Nie wiadomo nawet, czy na jego podstawie strona jest zobowiązana do podjęcia na żądanie drugiej strony rozmowy mającej na celu rozwiązanie spornej kwestii.

7. Wybranie jurysdykcji krajowej lub jurysdykcji obcego państwa

W zakresie dopuszczonym przez prawo spory wynikłe na tle umowy mogą być oddane pod jurysdykcję sądów polskich (art. 1104 § 1-3 k.p.c.)101 lub sądów innego państwa wraz z wyłączeniem jurysdykcji krajowej (zob. art. 1105 § 1-6 k.p.c.)102.

Przykładowa klauzula umowna w tym przedmiocie to:

„Spory wynikłe na tle umowy poddaje się pod wyłączną jurysdykcję sądów niemieckich”.

Przy wyborze jurysdykcji nie można jednak naruszyć tzw. jurysdykcji wyłącznej (zob. art. 11038 § 1 i 2 k.p.c.103 i art. 11039 k.p.c.104). Ponadto wyłączenie jurysdykcji sądów polskich w umowie z konsumentem jest niemożliwe z mocy art. 1105 § 2 pkt 3 k.p.c. (jeśli konsument ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Polsce) oraz stanowi jedną z kodekso-wych przykładowych klauzul niedozwolonych (zob. art. 3853 pkt 23 k.c.).

8. Wybór sądu właściwego miejscowo

W granicach zakreślonych przez prawo strony mogą dokonać wyboru sądu krajowego, jaki będzie właściwy miejscowo dla rozstrzygania sporów powstałych na tle zawartej przez nie umowy (art. 46 § 1-2 k.p.c.)105. Przykładowe klauzule umowne w tym przedmiocie to:

„Spory wynikłe na tle umowy będą rozstrzygane przez Sąd każdo-czesnego miejsca zamieszkania powoda”.

„Spory wynikłe na tle umowy będą rozstrzygane przez właściwy rzeczowo Sąd w Katowicach”.

„Spory wynikłe na tle umowy będą rozstrzygane przez Sąd Rejonowy w Katowicach”.

„Spory wynikłe na tle umowy będą rozstrzygane przez właściwy rzeczowo Sąd w Katowicach lub Krakowie według wyboru powoda”.

„Spory wynikłe na tle umowy będą rozstrzygane przez Sąd, w którego okręgu siedzibę ma Sprzedawca w momencie wytoczenia powództwa”.

Należy tu jednak pamiętać, iż można dokonać wyboru tylko sądu właściwego miejscowo, nie ma natomiast możliwości wybierania sądu właściwego rzeczowo (zob. art. 16 § 1 i art. 17 k.p.c.)106. W ramach takiego wyboru dozwolone jest przy tym ograniczenie tzw. właściwości przemiennej (zob. art. 31-37 i art. 371 § 1-2 k.p.c.)107. Nie wolno zaś ingerować w tzw. właściwość wyłączną (zob. art. 38 § 1-2 i art. 39-42 k.p.c.)108. Ponadto narzucenie konsumentowi rozpoznania sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy, stanowi jedną z kodeksowych przykładowych klauzul abuzywnych (zob. art. 3853 pkt 23 k.c.). Wolno natomiast wskazać więcej niż jeden sąd, jaki ma być właściwy miejscowo.

W razie też gdy strony nie postanowią inaczej, poczyniony przez nie wybór sądu właściwego miejscowo odbywa się kosztem wyłączenia właściwości ogólnej (zob. art. 27 § 1-2 i art. 28-30 k.p.c.)109.

9. Określenie formy dla zmian i uzupełnień umowy

W umowie można określić, zachowanie jakiej formy będzie konieczne do dokonywania zmian i uzupełnień w jej dotychczasowej treści (zob. art. 76 zd. 1 k.c.)110. Przykładowa klauzula w tym przedmiocie to:

„Zmiany i uzupełnienia niniejszej umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności”.

lub ewentualnie:

„Zmiany i uzupełnienia umowy dla swojej ważności wymagają zachowania formy pisemnej”.

Jeśli nie określi się formy również dla „uzupełnień” umowy, a jedynie dla dokonywania w niej zmian, może to zostać zinterpretowane w ten sposób, że tylko do zmodyfikowania zawartości jej dotychczasowych postanowień niezbędne jest zachowanie formy pisemnej pod rygorem nieważności111, dla dodania natomiast do niej nowych postanowień, które nie są sprzeczne z już zawartymi w niej postanowieniami, zachowanie takiej formy nie jest konieczne.

Jeśli z kolei pominie się tu zwrot „pod rygorem nieważności” (łac.: ad solemnitatem), może to oznaczać, że forma pisemna dla wprowadzania zmian i uzupełnień w treści umowy została zastrzeżona tylko dla celów dowodowych (łac. ad probationem) (zob. art. 76 k.c.)112. Tym samym jej niezachowanie może wówczas nie odnieść żadnego skutku, w przypadku gdy: zgodzą się na to obie strony umowy; w sporze konsumenta z przedsię-biorcą będzie żądać tego ten pierwszy; fakt zawarcia umowy będzie uprawdopodobniony za pomocą dokumentu; umowa została zawarta pomiędzy przedsiębiorcami (zob. art. 74 § 1-4 k.c.)113.

Należy mieć też na uwadze to, że drogą postanowienia umownego nie da się złagodzić formy, jaką ustawa przewidziała dla zawarcia umowy (jej zmiany, uzupełnienia), można tylko taką formę zaostrzyć. Przy tym kolejność (gradacja) jest tu następująca: a) forma dowolna, w tym ustna i per facta concludentia, b) forma dokumentowa114, c) forma pisemna115 i równoważna z nią forma elektroniczna116, d) forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty (tzw. data pewna), e) forma pisemna z podpisem notarialnie/urzędowo poświadczonym, f) forma aktu notarialnego.

W razie gdy nie określi się w umowie formy dla wprowadzania w niej zmian lub uzupełnień, w przypadku umowy sporządzonej na piśmie, dla której ustawa nie przewiduje żadnej formy szczególnej, zmiany i uzupełnienia w jej treści będą mogły być dokonywane w sposób dowolny, w tym ustny i dorozumiany (zob. art. 77 § 1 k.c.)117.

Ponadto w umowie można postanowić też, w jakiej formie może nastąpić odstąpienie od niej, wypowiedzenie jej i rozwiązanie jej poprzez porozumienie stron. W przeciwnym razie w przypadku umowy sporządzonej na piśmie dla odstąpienia od niej, wypowiedzenia jej, a także i rozwiązania jej za zgodą obu stron będzie potrzebne zachowanie formy dokumentowej (najprawdopodobniej dla celów dowodowych – zob.: art. 77 § 2 k.c.118 i art. 74 § 1 k.c.119). Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa przewidziała w celu jej zawarcia. Do odstąpienia zaś od takiej umowy albo jej wypowiedzenia niezbędne będzie zachowanie formy pisemnej (najprawdopodobniej dla celów dowodowych – zob. art. 77 § 3 k.c.120 i art. 74 § 1 k.c.121).

Możliwe jest również zawarcie tzw. pactum de forma, w którym jeszcze przed zawarciem właściwej umowy, strony umawiają się na to, w jakiej formie taka umowa może zostać między nimi zawarta. Ilekroć też miałaby to być forma pisemna, dokumentowa albo elektroniczna, w takim pactum powinno się dookreślić, iż zastrzega się ją pod rygorem nieważności. Jeśli się bowiem tego nie zrobi, to należy domniemywać, iż forma taka została tu zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych (zob. 76 k.c.122). Jeżeli w pactum de forma została dla danej umowy przewidziana inna forma szczególna, to również rozwiązanie tej umowy na drodze porozumienia stron wymaga takiej formy. Do odstąpie-nia od niej lub wypowiedzenia jej wystarczy już jednak zacho-wanie formy pisemnej (najprawdopodobniej dla celów dowodowych – zob. art. 77 § 3 k.c. i art. 74 § 1 k.c.) – o ile oczywiście w niej samej lub w pactum de forma strony nie umówią się inaczej.

10. Podanie liczby egzemplarzy, w jakich została sporządzona umowa

W postanowieniach końcowych umowy zwyczajowo podaje się liczbę egzemplarzy, w jakich umowa została sporządzona. Przykładowe zapisy tego typu to:

„Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron”.

„Umowę sporządzono w trzech jednobrzmiących egzemplarzach: dwa dla Sprzedawcy, jeden dla Kupującego”.

Każdy też z takich egzemplarzy należy traktować jako oryginalny.

Test nr 10 (wielokrotnego wyboru)

1. Strony w obrocie powszechnym i obustronnie profesjonalnym mogą na ogół wybrać prawo obcego państwa jako właściwe dla stosunku prawnego wynikającego z zawieranej przez nie umowy o charakterze zobowiązaniowym:

a) tak,

b) nie.

2. Wybór prawajest tym samym co materialnoprawne wskazanie prawa:

a) tak,

b) nie.

3. Które z poniższych klauzul umownych są nieprawidłowe:

a) „w sprawach nieuregulowanych w umowie zastosowanie będą miały przepisy Kodeksu cywilnego”,

b) „w sprawach nieunormowanych w umowie będą stosowane odpowiednio przepisy prawa prywatnego”,

c) „w sprawach nieuregulowanych w umowie będą miały zastosowanie odpowiednie przepisy prawa prywatnego, w tym dotyczące umowy o dzieło”.

4. Postanowienie umowne o treści: „W sprawach nieuregulowanych w niniejszej umowie mają zastosowanie odpowiednie przepisy prawa cywilnego” jest zbędne, ponieważ również bez jego umieszczania w sprawach nieuregulowanych w umowie będą miały zastosowanie odpowiednie przepisy prawa cywil-nego:

a) tak,

b) nie.

5. W umowie sporządzonej na piśmie można:

a) zamieścić tzw. zapis na sąd polubowny,

b) postanowić, iż strony zobowiązują się dążyć do rozwiązywania sporów wynikłych na tle umowy w ramach postępowania mediacyjnego, przy jednoczesnym wskazaniu osoby mediatora albo sposobu jego wyboru,

c) poddać spory wynikłe na tle umowy pod jurysdykcję sądów innego państwa wraz z wyłączeniem jurysdykcji sądów polskich,

d) dokonać wyboru sądu krajowego, jaki będzie rzeczowo właściwy dla rozstrzygania sporów powstałych na tle umowy.

6. Dokonując wyboru sądu właściwego miejscowo, nie można naruszyć właściwości miejscowej wyłącznej, można natomiast – z wyjątkiem umów z konsumentami, gdyby miało się to odbywać na ich niekorzyść – ograniczyć właściwość przemienną lub wyłączyć właściwość ogólną:

a) tak,

b) nie.

7. Postanowienie umowne o treści: „Zmiany i uzupełnienia niniejszej umowy wymagają formy pisemnej” w przypadku umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcami może oznaczać, że zmiany i uzupełnienia umowy dla swej ważności nie wymagają zachowania żadnej formy szczególnej, jeśli tylko taki wymóg nie wynika z przepisów prawa, tj. mogą być one poczynione np. ustnie lub per facta con-cludentia:

a) tak,

b) nie.

8. Postanowienie umowne o treści: „Zmiany niniejszej umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności” może zostać zinterpretowane w ten sposób, iż nie obejmuje ono dokonywania uzupełnień w dotychczasowej treści umowy (przypadków dodawania nowych zapisów, jakie nie kolidują z zapisami, jakie się w niej aktualnie znajdują):

a) tak,

b) nie.

9. Zamieszczanie w umowie klauzuli, według której spory wynikłe na tle umowy strony zobowiązują się rozstrzygać w sposób polubowny, bez sprecyzowania tego, na czym taki polubowny sposób ma polegać, na ogół nie wywoła żadnych poważniejszych skutków prawnych:

a) tak,

b) nie.

10. W postanowieniach zamieszczanych pod koniec umowy zwyczajowo podaje się liczbę egzemplarzy, w jakich umowa została sporządzona, przy czym wszystkie takie egzemplarze są oryginalne:

a) tak,

b) nie.


* „Umowa podlega prawu wybranemu przez strony. Wybór prawa jest dokonany wyraźnie lub w sposób jednoznaczny wynika z postanowień umowy lub okoliczności sprawy. Strony mogą dokonać wyboru prawa właściwego dla całej umowy lub tylko dla jej części”. „Strony mogą w każdym czasie umówić się, że umowa podlega prawu innemu niż to, które dla tej umowy było uprzednio właściwe na podstawie wcześniejszego wyboru dokonanego zgodnie z niniejszym artykułem lub na podstawie innych przepisów niniejszego rozporządzenia. Zmiana prawa właściwego dokonana przez strony po zawarciu umowy nie narusza ważności umowy ze względu na formę w rozumieniu art. 11 ani praw osób trzecich”. „W przypadku gdy wszystkie inne elementy stanu faktycznego w chwili dokonywania wyboru prawa właściwego są zlokalizowane w państwie innym niż państwo, którego prawo zostało wybrane, dokonany przez strony wybór nie narusza stosowania tych przepisów prawa tego innego państwa, których nie można wyłączyć w drodze umowy”. „W przypadku gdy wszystkie inne elementy stanu faktycznego w chwili dokonywania wyboru prawa właściwego są zlokalizowane w jednym lub więcej państwach członkowskich, dokonany przez strony wybór prawa właściwego innego niż prawo państwa członkowskiego nie narusza stosowania przepisów prawa wspólnotowego, w odpowiednich przypadkach w kształcie, w jakim zostały one wdrożone w państwie członkowskim sądu, których nie można wyłączyć w drodze umowy”. „Do oceny istnienia i ważności porozumienia stron w przedmiocie prawa właściwego stosuje się przepisy art. 10, 11 i 13”.

* „W przypadkach przewidzianych w ustawie można dokonać wyboru prawa właściwego”. „Wybór prawa powinien być wyraźny lub w sposób jednoznaczny wynikać z okoliczności sprawy, chyba że przepis dopuszczający wybór prawa stanowi inaczej”. „Wybór prawa dokonany po powstaniu stosunku prawnego nie narusza praw osób trzecich”. „Przy ustalaniu, czy dokonano wyboru prawa oraz do oceny ważności wyboru prawa stosuje się przepisy art. 11, art. 17, art. 24 i art. 25”. „Prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej”. „Wskazanie prawa obcego nie wyłącza zastosowania tych przepisów prawa polskiego, z których treści lub celów w sposób niewątpliwy wynika, że regulują one podlegający ocenie stosunek prawny bez względu na to, jakiemu prawu on podlega”. „Przy stosowaniu prawa właściwego można uwzględnić przepisy bezwzględnie wiążące innego państwa, z którymi oceniany stosunek prawny jest ściśle związany, jeżeli przepisy te, według prawa tego państwa, stosuje się bez względu na to, jakiemu prawu ten stosunek podlega. Podczas rozstrzygania o uwzględnieniu tych przepisów należy mieć na uwadze ich naturę i cel oraz skutki, które wynikną z ich uwzględnienia oraz te, które wyniknęłyby w razie ich pominięcia”. „Poza przypadkami uregulowanymi w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 28, wybór prawa państwa, niebędącego państwem członkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego, dla umowy, która wykazuje ścisły związek z obszarem co najmniej jednego państwa członkowskiego, nie może prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony przyznanej mu przepisami prawa polskiego wdrażającymi następujące dyrektywy: 1) dyrektywę Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. WE L 95 z 21.04.1993, str. 29; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 2, str. 288); 2) (uchylony); 3) dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz. Urz. WE L 171 z 07.07.1999, str. 12; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 4, str. 223); 4) dyrektywę 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. dotyczącą sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość oraz zmieniającą dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz dyrektywy 97/7/WE i 98/27/WE (Dz. Urz. UE L 271 z 09.10.2002, str. 16; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 6, t. 4, str. 321); 5) dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz. Urz. UE L 133 z 22.05.2008, str. 66, z późn. zm.)”. „Jeżeli prawem właściwym dla umowy, objętej zakresem zastosowania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/122/WE z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do niektórych aspektów umów timeshare, umów o długoterminowe produkty wakacyjne, umów odsprzedaży oraz wymiany (Dz. Urz. UE L 33 z 03.02.2009, str. 10), jest prawo państwa niebędącego państwem członkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego, to konsument nie może być pozbawiony ochrony przyznanej mu przez przepisy prawa polskiego wdrażające tę dyrektywę: 1) jeżeli którakolwiek z nieruchomości jest położona na terytorium jednego z państw członkowskich, lub 2) w przypadku umowy niezwiązanej bezpośrednio z nieruchomością, jeśli przedsiębiorca wykonuje swoją działalność gospodarczą lub zawodową w jednym z państw członkowskich lub w jakikolwiek sposób kieruje taką działalność do jednego z państw członkowskich, a umowa wchodzi w zakres tej działalności”.

* Zob. np. art. 604 i 658 k.c.: „Do [umowy] zamiany stosuje się odpowiednio przepisy o [umowie] sprzedaży”. „Przepisy niniejszego tytułu [„Umowa o roboty budowlane”] stosuje się odpowiednio do umowy o wykonanie remontu budynku lub budowli”.

* „Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana”.

* „Poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego wymaga umowy stron, w której należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć (zapis na sąd polubowny)”. „Bezskuteczne są postanowienia zapisu na sąd polubowny naruszające zasadę równości stron, w szczególności uprawniające tylko jedną stronę do wytoczenia powództwa przed sądem polubownym przewidzianym w zapisie albo przed sądem”. „Zapis na sąd polubowny może wskazywać stały sąd polubowny jako właściwy do rozstrzygnięcia sporu. Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, wiąże je regulamin stałego sądu polubownego obowiązujący w dacie zawarcia zapisu na sąd polubowny”.

* Zob. też art. 11641 § 1 i 2 k.p.c.: „Zapis na sąd polubowny obejmujący spory wynikające z umów, których stroną jest konsument, może być sporządzony tylko po powstaniu sporu i wymaga zachowania formy pisemnej. Przepisu art. 1162 § 2 nie stosuje się”. „W zapisie na sąd polubowny, o którym mowa w § 1, należy także wskazać pod rygorem nieważności, że stronom znane są skutki zapisu na sąd polubowny, w szczególności co do mocy prawnej wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej na równi z wyrokiem sądu lub ugodą zawartą przed sądem po ich uznaniu przez sąd lub po stwierdzeniu przez sąd ich wykonalności”.

* „Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek, o którym mowa w art. 1836 § 1”. „W umowie o mediację strony określają w szczególności przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora”.

* Art. 1831 § 1 k.p.c.: „Mediacja jest dobrowolna”.

* Zob. np. M. Koszowski, Aspekty prawno-etyczne wykonywania zawodu mediatora przy uwzględnieniu standardów europejskich, „ADR. Mediacje i Arbitraż” nr 4/2008, s. 105–106.

* „Strony oznaczonego stosunku prawnego mogą umówić się na piśmie o poddanie wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe jurysdykcji sądów polskich”. „Poddanie jurysdykcji sądów polskich spraw, o których mowa w § 1, może nastąpić również przez wdanie się w spór co do istoty sprawy, jeżeli pozwany nie podniesie zarzutu braku jurysdykcji krajowej”. „Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się w sprawach, które według przepisów prawa polskiego należą do wyłącznej jurysdykcji sądów państwa obcego”.

* „Strony oznaczonego stosunku prawnego mogą umówić się na piśmie o poddanie jurysdykcji sądów państwa obcego wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe, wyłączając jurysdykcję sądów polskich, jeżeli umowa taka jest skuteczna według prawa mającego do niej zastosowanie w państwie obcym”. „Umowa wyłączająca jurysdykcję sądów polskich nie może dotyczyć spraw: 1) należących do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich; 2) z zakresu prawa pracy, chyba że umowa zostanie zawarta po powstaniu sporu; 3) wynikłych lub mogących wyniknąć z umów zawartych przez konsumenta, który ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej; 4) wynikłych lub mogących wyniknąć ze stosunku ubezpieczenia”. „Jurysdykcji sądów polskich nie wyłącza umowa, na podstawie której tylko jedna ze stron może wytoczyć powództwo przed sądy państwa obcego”. „W sprawach wymienionych w § 2 pkt 3 dopuszczalne jest zawarcie umowy, na podstawie której konsument może wytoczyć powództwo przed sądy państwa obcego”. „W sprawach wymienionych w § 2 pkt 4 dopuszczalne jest zawarcie umowy, na podstawie której powództwo przeciwko ubezpieczycielowi może być wytoczone przed sądy państwa obcego”. „Jeżeli strony zawarły umowę wyłączającą jurysdykcję sądów polskich, art. 1104 § 2 stosuje się odpowiednio”.

* „Do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą sprawy o prawa rzeczowe na nieruchomości i o posiadanie nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej, jak również sprawy ze stosunku najmu, dzierżawy i innych stosunków dotyczących używania takiej nieruchomości, z wyjątkiem spraw o czynsz i inne należności związane z używaniem lub pobieraniem pożytków z takiej nieruchomości”. „Do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą także sprawy niewymienione w § 1 w zakresie, w którym rozstrzygnięcie dotyczy praw rzeczowych, posiadania lub używania nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej”.

* „Do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą sprawy o rozwiązanie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, jak również o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwał ich organów, jeżeli osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną ma siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej”.

* „Strony mogą umówić się na piśmie o poddanie sądowi pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Sąd ten będzie wówczas wyłącznie właściwy, jeżeli strony nie postanowiły inaczej lub jeżeli powód nie złożył pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Strony mogą również ograniczyć umową pisemną prawo wyboru powoda pomiędzy kilku sądami właściwymi dla takich sporów”. „Strony nie mogą jednak zmieniać właściwości wyłącznej”.

* „Sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów okręgowych”. „Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy: 1) o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia; 2) o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych; 3) o roszczenia wynikające z Prawa prasowego; 4) o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania, o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami, o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym; 41) o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni; 42) o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną; 43) o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji; 44) o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem; 45) o roszczenia wynikające z naruszenia praw przysługujących na mocy przepisów o ochronie danych osobowych”.

* „Powództwo w sprawach objętych przepisami oddziału niniejszego wytoczyć można bądź według przepisów o właściwości ogólnej, bądź przed sąd oznaczony w przepisach poniższych”. „Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej”. „Powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału”. „Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem”. „Powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”. „Powództwo o zapłatę należności za prowadzenie sprawy wytoczyć można przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy sprawę prowadził”. „Powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości wytoczyć można przed sąd miejsca położenia nieruchomości”. „Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sąd miejsca płatności”. „Kilku zobowiązanych z weksla lub czeku można łącznie pozwać przed sąd miejsca płatności lub sąd właściwości ogólnej dla akceptanta albo wystawcy weksla własnego lub czeku”.

* „Powództwo o własność lub o inne prawa rzeczowe na nieruchomości, jak również powództwo o posiadanie nieruchomości można wytoczyć wyłącznie przed sąd miejsca jej położenia. Jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według położenia nieruchomości obciążonej”. „Właściwość powyższa rozciąga się na roszczenia osobiste związane z prawami rzeczowymi i dochodzone łącznie z nimi przeciwko temu samemu pozwanemu”. „Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część”. „Powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się wyłącznie według miejsca ich siedziby”. „Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda”. „Powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającym a przysposobionym wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca zamieszkania powoda, jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej”.

* „Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania”. „Miejsce zamieszkania określa się według przepisów kodeksu cywilnego”. „Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce”. „Powództwo przeciwko Skarbowi Państwa wytacza się według siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie”. „Powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi nie będącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby”.

* „Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy”.

* Art. 78 § 1 k.c.: „Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany”.

* „Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, nie określając skutków niezachowania tej formy, w razie wątpliwości poczytuje się, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych”.

* „Zastrzeżenie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej”. „Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celów dowodowych dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu”. „Jeżeli forma pisemna, dokumentowa albo elektroniczna jest zastrzeżona dla oświadczenia jednej ze stron, w razie jej niezachowania dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności jest dopuszczalny także na żądanie drugiej strony”. „Przepisów o skutkach niezachowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami”.

* Art. 772 i 773 k.c.: „Do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie”. „Dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią”.

* Art. 78 § 1 k.c.: „Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany”.

* Art. 781 § 1-2 k.c.: „Do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym”. „Oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej”.

* „Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia”.

* „Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę”.

* „Zastrzeżenie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej”.

* „Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem”.

* „Zastrzeżenie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej”.

* „Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, nie określając skutków niezachowania tej formy, w razie wątpliwości poczytuje się, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych”.