Istnieje wiele możliwości zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Do najbardziej typowych należą:
a) kary umowne,
b) odsetki umowne w wysokości wyższej niż wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie lub wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych,
c) zaliczka i zadatek,
d) zachowanie prawa własności rzeczy ruchomych do momentu zapłaty,
e) weksel in blanco,
f) prawo do odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia w przypadku wykonywania jej przez drugą stronę w sposób nienależyty,
g) protokół odbioru.
Karę umowną można zastrzec w umowie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania przez jej stronę zobowiązania niepieniężnego (np. niewydania rzeczy objętej przedmiotem umowy w terminie, nieterminowego wykonania umówionej usługi itp.). Nie można jej natomiast przewidzieć na wypadek braku zapłaty jakiejś kwoty w określonym czasie. Temu, na czyją rzecz jest ona zastrzeżona, należy się ona niezależnie od wysokości poniesionej przez tego kogoś szkody (nieco problematyczna pozostaje tu sytuacja, w której taki ktoś nie poniósł żadnej, nawet najmniejszej, szkody). Jeśli też nie postanowi się w umowie inaczej, wyczerpuje ona wysokość odszkodowania, jakie przysługuje z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, które ona zabezpiecza, tj. nie można dochodzić odszkodowania w kwocie wyższej niż jej wysokość nawet wówczas, gdy poniosło się szkodę w większych rozmiarach – co nie znaczy jednak, że zobowiązany bez uzyskania na to zgody drugiej strony może się zwolnić z obowiązku wykonania takiego zobowiązania poprzez jej zapłatę (zob. art. 483-484 k.c.)123.
1. Karę umowną można zastrzec w umowie na wypadek niespełnienia świadczenia pieniężnego w określonym terminie:
a) tak,
b) nie.
2. Jeśli nie postanowi się w umowie inaczej, nie można żądać odszkodowania ponad („przenoszącego”) wysokość zastrzeżonej kary umownej:
a) tak,
b) nie.
3. Można żądać zmniejszenia kary umownej w przypadku, gdy jest ona rażąco wygórowana lub zobowiązanie, którego należyte wykonanie ona zabezpiecza, zostało w znacznej mierze wyko-nane:
a) tak,
b) nie.
Co do zasady za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej wynikającej z umowy należą się odsetki ustawowe za opóźnienie albo odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Prawo do żądania odsetek ustawowych za opóźnienie ze spełnieniem świadczenia pieniężnego zostało zdefiniowane w art. 481 § 1 k.c.124. Przy tym wysokość takich odsetek została określona w art. 481 § 2 k.c.125 i jest ogłaszana w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze obwieszczenia, przez Ministra Sprawiedliwości (zob. 481 § 24 k.c.).
Prawo do żądania odsetek ustawowych za opóźnienie ze spełnieniem świadczenia pieniężnego w transakcjach handlowych przewiduje art. 7 i 8 Ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. 2013 poz. 403 z późn. zm.). Dotyczy ono tylko umów, do jakich stosuje się tę ustawę (zob. art. 2, 3 i 4 pkt 1 wspomnianej ustawy). Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych – tak jak odsetek ustawowych za opóźnienie – jest sztywnie wyznaczona przez prawo (zob. art. 4. pkt. 3 i 11b wspomnianej ustawy)126 i ogłaszana w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze obwieszczenia, przez ministra właściwego do spraw gospodarki (zob. art. 11c wspomnianej ustawy).
Strony mogą jednak co do zasady zastrzec w umowie, iż za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej wynikającej z umowy będą się należały odsetki w wysokości wyższej niż odsetki ustawowe za opóźnienie lub odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, aczkolwiek przynajmniej w przypadku tych pierwszych nie większej niż dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie (zob. art. 481 § 21 k.c.)127. Przy tym jeśli w umowie zostanie zamieszczone postanowienie przewidujące odsetki za opóźnienie większe niż dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie, postanowienie to będzie nieważne tylko w zakresie przewyższającym tę wysokość, tj. będą się wówczas należały odsetki za opóźnienie w wysokości dwukrotności, a nie jednokrotności, odsetek ustawowych za opóźnienie (zob. art. 481 § 22 k.c.)128.
Powyższe ograniczenie – wykładając je literalnie – odnosi się tylko do odsetek za opóźnienie w zapłacie, a nie do odsetek za zwłokę w zapłacie. Pierwsze różni się od drugiego tym, że może być również niezawinione przez zobowiązanego do zapłaty (nie musi być następstwem okoliczności, za jakie ponosi on odpowiedzialność). Drugie musi być natomiast zawsze zawinione (być następstwem okoliczności, za jakie zobowiązany do zapłaty sumy pieniężnej, której płatność nie nastąpiła w przepisanym na to terminie, ponosi odpowiedzialność). W efekcie wydaje się, że w umowie można zastrzec – bez pozbawiania się prawa do żądania odsetek za opóźnienie – prawo do żądania odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia pieniężnego, w tym również w wysokości przekraczającej dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie.
Problematyczny jest tu jednak art. 359 § 1-23 i 4 k.c.129, który z pewnością dotyczy tzw. odsetek kapitałowych i ma na celu przeciwdziałanie lichwie. Nie wiadomo jednak, czy odnosi się on również do odsetek umownych i ustawowych za opóźnienie (w stosunku do których stanowiłby lex generalis), odsetek umownych i ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych (w stosunku do których stanowiłby lex generalis) oraz odsetek umownych za zwłokę, w tym w transakcjach handlowych (dla których nie ma już lex specialis). Jeśli tak, to również wysokość odsetek umownych za opóźnienie w transakcjach handlowych i odsetek umownych za zwłokę, w tym w transakcjach handlowych, będzie prawem ograniczona, nie mogąc przekroczyć tym razem dwukrotności odsetek ustawowych. W odniesieniu do odsetek umownych za opóźnienie w transakcjach handlowych bardziej zasadne – przez wzgląd na konieczność zachowania koherencji (spójności) w systemie prawa – wydaje się tu jednak stosowanie art. 481 § 21 k.c., czy to wprost, czy per analogiam, czyli przyjęcie rozwiązania, iż odsetki te nie mogą przekroczyć dwukrotności nie odsetek ustawowych, lecz odsetek ustawowych za opóźnienie.
Z mocy wyraźnej regulacji kodeksowej w razie dojścia do zwłoki z płatnością poza żądaniem odsetek za opóźnienie można się natomiast ponad wszelką wątpliwość domagać naprawienia poniesionej z tego powodu szkody – o ile tylko szkoda ta polega tu na czymś innym niż utrata potencjalnych odsetek kapitałowych lub jest wynikiem samej inflacji (zob. art. 481 § 3 k.c.)130.
Obecnie wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi 7%, odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych 9,5%, a odsetek maksymalnych za opóźnienie 14%, podczas gdy odsetek ustawowych 5% i odsetek maksymalnych 10% w skali rocznej.
W praktyce do naliczania odsetek za opóźnienie służą też specjalnie stworzone do tego celu kalkulatory. Można je znaleźć w Internecie.
1. Strony mogą co do zasady zastrzec, iż za opóźnienie ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, którego obowiązek spełnienia wynika z umowy, należą się odsetki w wysokości wyższej niż wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie lub odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlo-wych:
a) tak,
b) nie.
2. Wysokość odsetek za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej przewidziana w umowie może być wyższa niż dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie, ale nie może przekroczyć trzykrotności takich odsetek:
a) tak,
b) nie.
Do sposobów, za pomocą których da się zabezpieczyć należyte wykonanie umowy, można zaliczyć też zaliczkę i zadatek.
Zaliczka to wpłata pewnej sumy pieniężnej na poczet wynagrodzenia/ceny określonej w umowie. Jest ona przy tym bardzo zbliżona do „przedpłaty”, jeśli wręcz jej nie stanowi. Jako taka nie posiada też „odrębnego” unormowania w Kodeksie cywilnym.
Zadatek jest czymś innym niż zaliczka. Jego skutki są uregulowane w art. 394 § 1-3 k.c.131 Strony mogą je jednak określić w sposób odmienny, niż przewiduje to regulacja kodeksowa lub zwyczaje na jego temat. Te ostatnie mają też pierwszeństwo przed tą regulacją, jak tylko doszło do ich wykształcenia się132.
1. Zaliczka została unormowana w art. 394 k.c.:
a) tak,
b) nie.
2. W razie dania zaliczki temu, kto ją uiścił, przysługuje prawo żądania kwoty dwukrotnie wyższej w przypadku, gdyby druga strona nie wykonała umowy w umówionym terminie:
a) tak,
b) nie.
3. Strony mogą inaczej unormować w umowie kwestie związane z zadatkiem, niż wynika to z regulacji zawartej w Kodeksie cywilnym:
a) tak,
b) nie.
W przypadku umowy sprzedaży można zastrzec, że własność rzeczy będących przedmiotem świadczenia sprzedawcy zostanie przeniesiona na kupującego dopiero w momencie uiszczenia przez niego ceny w pełnej wysokości mimo wcześniejszego wydania mu tych rzeczy do używania (co jest możliwe tylko w stosunku do ruchomości) albo że do przeniesienia własności takich rzeczy będzie konieczne zawarcie odrębnej umowy, którą strony zobowiązują się zawrzeć po uiszczeniu przez kupującego ceny w pełnej wysokości (co jest możliwe zarówno w odniesieniu do ruchomości, jak i nieruchomości, choć w przypadku tych drugich prowadzi do konieczności sporządzenia dwóch aktów notarialnych – zob. art. 155 § 1 k.c.133, art. 157 § 1-2 k.c.134 i art. 158 k.c.135).
W celu zabezpieczenia należytego wykonania umowy można też wziąć od drugiej strony weksel in blanco wraz z podpisaną przez nią deklaracją (porozumieniem, umową) wekslową. W takiej deklaracji należy przede wszystkim zaznaczyć, jaką umowę zabezpiecza weksel, którego ona dotyczy, oraz na jaką kwotę i z jakiego tytułu taki weksel może być uzupełniony. Na ogół jest to kwota odpowiadająca wysokości ceny lub wynagrodzenia albo odszkodowania za niewykonanie umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie lub odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych tudzież kwota równa wysokości kar umownych zastrzeżonych w umowie.
O fakcie zabezpieczenia należytego wykonania umowy w ten sposób można również nadmienić w jej treści, np. poprzez zamieszczenie w niej postanowienia, iż: „Należyte wykonanie niniejszej umowy przez Dającego Zamówienie zostało zabezpieczone wekslem in blanco wraz z dołączoną do niego deklaracją wekslową”.
Uzupełniony weksel in blanco wraz z załączoną do niego deklaracją wekslową umożliwia na ogół szybsze, prostsze i tańsze dochodzenie należności na drodze sądowej. Roszczeń o spełnienie świadczenia pieniężnego wynikających z weksla, jaki jest należycie wypełniony i którego prawdziwość i treść nie nasuwa wątpliwości, można bowiem dochodzić w tzw. postępowaniu nakazowym (zob. art. 485 § 2 k.p.c.136). W postępowaniu tym sąd rozpoznaje sprawę nie na rozprawie, lecz na posiedzeniu niejawnym (zob. art. 4841 § 3 k.p.c.), na które wstęp mają tylko osoby wezwane, a jak ich nie ma, to nikt (zob. art. 152 § 2 k.p.c.). Opłata sądowa wynosi zaś 1/4 opłaty sądowej, jaką zazwyczaj uiszcza się od powództwa (zob. art. 19 ust. 2 pkt 1 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398 z późn. zm.)). Wydając też w takim postępowaniu tzw. nakaz zapłaty, sąd orzeka, że pozwany w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia mu takiego nakazu ma zaspokoić zasądzone nim roszczenie w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty [od tego nakazu] (zob. art. 491 § 1 k.p.c.). Przy tym opłata za wniesienie zarzutów wynosi tu 3/4 standardowej opłaty sądowej przypadającej od powództwa w sprawie (zob. art. 19 ust. 4 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398 z późn. zm.)).
Nakaz zapłaty z chwilą jego wydania stanowi również tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Do dania zabezpieczenia wystarczające jest tutaj jednak złożenie zasądzonej kwoty wraz z wymagalnymi odsetkami na rachunek depozytowy Ministra Finansów w rozumieniu przepisów o finansach publicznych (zob. art. 492 § 1 k.p.c.). W przypadku też gdy nakaz zapłaty został wydany na podstawie weksla, staje się on natychmiast wykonalny po upływie dwutygodniowego terminu na zaspokojenie zasądzonego nim roszczenia mimo wniesienia zarzutów [do niego] przez pozwanego – aczkolwiek sąd może na wniosek tego ostatniego wstrzymać jego wykonanie (co do dalszych szczegółów zob. art. 492 § 3 k.p.c.).
Przy tym należy pamiętać, iż weksel in blanco zawsze należy uzupełnić zgodnie z deklaracją wekslową137 – co nie znaczy, iż w razie uzupełnienia go w sposób niezgodny z taką deklaracją i wprowadzenia go do obrotu, jego kolejni posiadacze nie będą mogli dochodzić na jego podstawie zapłaty138. Dlatego też trzeba bardzo uważać, komu się taki weksel daje.
1. Weksel in blanco najlepiej brać zawsze łącznie z podpisaną przez jego wystawcę deklaracją (porozumieniem, umową) wekslową:
a) tak,
b) nie.
2. O fakcie zabezpieczenia należytego wykonania umowy poprzez wystawienie przez jedną lub obie jej strony weksla in blanco można uczynić wzmiankę wtekście umowy:
a) tak,
b) nie.
3. Sądowe dochodzenie roszczeń na podstawie weksla jest na ogół łatwiejsze i o wiele tańsze niż sądowe dochodzenie roszczeń na podstawie samej umowy:
a) tak,
b) nie.
4. Należy bardzo uważać na to, komu daje się weksel in blanco, z uwagi na to, iż w razie wypełnienia takiego weksla niezgodnie z porozumieniem wekslowym (np. na dużo większą kwotę) i wprowadzeniem go do obrotu, wobec jego kolejnych posiadaczy może być bardzo trudno powoływać się na zawartość tego porozumienia:
a) tak,
b) nie.
Umowa zawarta w prawie prywatnym wygasa głównie w razie jej wykonania, rozwiązania za zgodą obu stron, odstąpienia lub wypowiedzenia. Przy tym zastrzeżenie w niej prawa do odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia może czasem posłużyć do zabezpieczenia należytego jej wykonania, stanowiąc „swoistą” karę dla drugiej jej strony.
7.1. Różnica między wypowiedzeniem a odstąpieniem od umowy
Odstąpienie od umowy różni się od wypowiedzenia umowy tym, że działa z mocą wsteczną, a nie naprzód (ma skutek ex tunc, a nie ex nunc). W razie jego bowiem poczynienia, umowę uważa się za niezawartą. W przypadku zaś dokonania wypowiedzenia umowę uważa się za zawartą i trwającą do czasu, w którym nastąpił jego skutek. Skutek też ten następuje po upływie terminu wypowiedzenia, jaki biegnie od momentu poczynienia wypowiedzenia, w razie braku zaś takiego terminu dochodzi do niego niezwłocznie po dokonaniu wypowiedzenia. Przy tym długość, jaką ma mieć termin wypowiedzenia, może wynikać z odpowiedniego postanowienia w umowie, z przepisu ustawy albo zwyczaju (zob. art. 395 § 1-2 k.c.139 i art. 3651 k.c.140).
Natura wielu umów (w których strony zobowiązują się do jednokrotnego świadczenia, jakie nie ma ciągłego charakteru), jak np. umowy sprzedaży lub zamiany, wyklucza możliwość ich wypowiedania, pozostawiając jedynie możność odstąpienia od nich. Na ogół wypowiada się też umowy zawarte na czas nieoznaczony. W razie braku uprawniającego do niego postanowienia umownego lub przepisu dotyczącego umowy danego rodzaju podstawę prawną dla wypowiedzenia takiej umowy o charakterze ciągłym stanowi art. 3651 k.c.141. W przypadku umów zawartych na czas oznaczony ich wypowiedzenie – jak się wydaje – poza sytuacjami przewidzianymi w przepisach prawa jest możliwe pod warunkiem zamieszczenia w umowie odpowied-niego postanowienia, które będzie wskazywało na w miarę konkretne przyczyny uzasadniające jego poczynienie (zob. art. 673 § 3 k.c.142 stosowany per analogiam do umów innego rodzaju niż najem).
7.2. Odstąpienie od umowy w razie niewykonania jej w terminie
W umowie można zastrzec, że w razie jej niewykonania przez drugą stronę w terminie, będzie można od niej odstąpić, w tym wraz z prawem do żądania odszkodowania lub kary umownej o określonej wysokości. Przy tym powinno się wówczas dookreślić, czy chodzić ma tu o opóźnienie czy tylko o zwłokę i czy konieczne jest uprzednie wyznaczenie drugiej stronie dodatkowego terminu na wykonanie umowy pod rygorem odstąpienia od niej, czy też odstąpienie ma być możliwe bez konieczności wyznaczania takiej stronie takiego terminu (bez dania jej ostrzeżenia w tym względzie).
W pewnym zakresie w przypadku umów wzajem-nych – tj. takich, w których zachodzi ekwiwalentność świadczeń każdej ze stron – prawo do takiego odstąpienia wynika już z samego Kodeksu cywilnego , tj. strona może z niego skorzystać również wtedy, gdy nie zostało ono przewidziane w umowie (zob. art. 491 § 1-2 k.c.,143 art. 492 k.c.144 i art. 494 § 1-2 k.c.145; zob. też art. 4921 k.c.146).
7.3. Odstąpienie lub wypowiedzenie umowy w razie jej nienależytego wykonywania
W umowie można również postanowić, że w razie jej nienależytego wykonania/wykonywania i/lub w razie zaprzestania jej wykonywania przez jedną stronę, druga strona będzie mogła od niej odstąpić lub ją wypowiedzieć, w tym wraz z prawem do żądania odszkodowania lub kary umownej o określonej wysokości. Przy tym najlepiej jest określić wtedy, na czym takie uzasadniające odstąpienie lub wypowiedzenie nienależyte wykonanie/wykonywanie danej umowy ma polegać i – co jest w interesie tego, przeciwko komu jest ono wymierzone – zakreślić ścisły termin dla możliwości skorzystania z tego rodzaju uprawnienia.
Często też takie prawo do wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy nienależycie wykonanej/wykonywanej wynika z przepisów prawa cywilnego (zob. np. art. 560 § 1 k.c.147, art. 664 § 2 k.c.148, art. 667 § 2 k.c.149 i art. 672 k.c.150).
7.4. Odstępne
Dopuszczalne jest także poczynienie w umowie zastrzeżenia, iż jednej albo obu jej stronom będzie wolno od niej odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy pieniężnej; przy czym sumę tę lub nawet samo prawo do odstąpienia od umowy wraz z jej uiszczeniem określa się mianem „odstępnego” (zob. art. 396 k.c.)151. Takie zastrzeżenie na ogół zabezpiecza interesy obu stron umowy. Jednej pozwala bowiem „wycofać” się z umowy w razie, gdy uzna ona, że ta straciła dla niej sens. Drugiej zaś zapewnia pokrycie, przynajmniej w jakiejś części, zysku, jaki spodziewała się ona odnieść na skutek wykonania umowy.
1. W treści umowy można zastrzec prawo do odstąpienia od umowy:
a) w razie niewykonania umowy przez drugą stronę w terminie,
b) w razie nienależytego wykonywania umowy przez drugą stronę, np. polegającego na świadczeniu niższej jakości usług niż umówiona,
c) ze skutkiem ex nunc, a więc na przyszłość,
d) wraz z prawem do żądania odszkodowania lub kary umownej o określonej wysokości.
2. Wypowiedzenie i odstąpienie od umowy jest tym samym, tylko różnie się nazywa:
a) tak,
b) nie.
3. W przypadku umowy, z której wynika zobowiązanie o charakterze ciągłym, można w jej treści zastrzec prawo do odstąpienia od niej dla jednej lub obu jej stron, należy się jednak liczyć wtedy ze skutkami, jakie będzie miało skorzystanie z tego prawa, w tym w kontekście praktycznych trudności, które mogą powstać na tle wzajemnych rozliczeń pomiędzy stronami z tytułu tego, co zdążyły one sobie nawzajem świadczyć w wykonaniu umowy:
a) tak,
b) nie.
4. Umowę zawartą na czas nieokreślony, z której wynika zobowiązanie o charakterze ciągłym, można wypowiedzieć również wtedy, gdy nie zostało to w niej przewidziane:
a) tak,
b) nie.
5. Kwota, za zapłatą której strona może odstąpić od umowy w razie, gdy zostanie ona do tego uprawniona na podstawie odpowiedniego postanowienia umownego, to tzw. …… .
Protokół odbioru przewiduje się głównie w umowach o dzieło, umowach o roboty budowlane i umowach o świadczenie usług, do których z mocy art. 750 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia. W tego rodzaju umowach umawia się mianowicie nieraz na to, że po zakończeniu świadczenia usługi, wykonaniu dzieła, oddaniu obiektu druga strona w stosownym dokumencie (zwanym na ogół protokołem odbioru) potwierdzi, że ta usługa/dzieło/obiekt zostały wykonane prawidłowo i je w związku z tym „odbiera”, albo wniesie swoje zastrzeżenia pod rygorem braku prawa do złożenia później reklamacji w razie ich niepoczynienia.
Protokół odbioru może występować też w umowach sprzedaży, przewozu, dostawy i im podobnych.
Przy tym obowiązek zgłoszenia w protokole wad/usterek/braków itp. wydaje się – w braku umówinie się inaczej przez strony danej umowy – być ograniczony tylko do takich wad/usterek/braków itp., które można było z łatwością zauważyć przy dochowaniu należytej staranności. Wówczas też gdy „odbierającym” jest przedsiębiorca i/lub osoba posiadająca wiedzę fachową w dziedzinie (materii), jakiej dotyczy umowa, stopień takiej staranności wydaje się, że powinien być większy niż w przypadku konsumenta lub osoby będącej laikiem w takiej dziedzinie (materii)152.
* Jeżeli też zobowiązanie zabezpieczone karą umowną zostało w znacznej części wykonane lub kara ta jest rażąco wygórowana, to można żądać zmniejszenia jej wysokości (zob. art. 484 § 2 k.c.).
* „Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.
* „Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy”.
* „[Użyte w ustawie określenia oznaczają:] odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych”. „Do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stosuje się stopę referencyjną Narodowego Banku Polskiego obowiązującą w dniu: 1) 1 stycznia – do odsetek należnych za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca; 2) 1 lipca – do odsetek należnych za okres od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia”.
* „Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie)”.
* „Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie”.
* „Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu”. „Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych”. „Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne)”. „Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne”. „Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy”. „Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” wysokość odsetek ustawowych”.
* Zob. też art. 10 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. 2013 poz. 403 z późn. zm.): „Wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, równowartość kwoty 40 euro przeliczonej na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne, stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności”. „Oprócz kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę”.
* „W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej”. „W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi”. „W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony”.
* Art. 394 § 1 k.c.: „W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju…”
* „Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły”.
* „Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu”. „Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności”.
* „Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione”.
* „Sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. W razie przejścia na powoda praw z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu, do wydania nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów do uzasadnienia roszczenia, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu”.
* Art. 270 § 2, 2a i 3 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553 z późn. zm.): „Tej samej karze [grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5] podlega, kto wypełnia blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa”. „W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. „Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.
* Art. 10 Ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. 1936 nr 37 poz. 282 z późn. zm.): „Jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa”.
* „Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie”. „W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za nie zawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie”.
* „Zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu”.
* „Zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu”.
* „Jeżeli czas trwania najmu jest oznaczony, zarówno wynajmujący, jak i najemca mogą wypowiedzieć najem w wypadkach określonych w umowie”.
* „Jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki”. „Jeżeli świadczenia obu stron są podzielne, a jedna ze stron dopuszcza się zwłoki tylko co do części świadczenia, uprawnienie do odstąpienia od umowy przysługujące drugiej stronie ogranicza się, według jej wyboru, albo do tej części, albo do całej reszty nie spełnionego świadczenia. Strona ta może także odstąpić od umowy w całości, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce”.
* „Jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce”.
* „Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania”. „Zwrot świadczenia na rzecz konsumenta powinien nastąpić niezwłocznie”.
* „Jeżeli strona obowiązana do spełnienia świadczenia oświadczy, że świadczenia tego nie spełni, druga strona może odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego, także przed nadejściem oznaczonego terminu spełnienia świadczenia”.
* „Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady”.
* „Jeżeli w chwili wydania najemcy rzecz miała wady, które uniemożliwiają przewidziane w umowie używanie rzeczy, albo jeżeli wady takie powstały później, a wynajmujący mimo otrzymanego zawiadomienia nie usunął ich w czasie odpowiednim, albo jeżeli wady usunąć się nie dadzą, najemca może wypowiedzieć najem bez zachowania terminów wypowiedzenia”.
* „Jeżeli najemca używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową lub z przeznaczeniem rzeczy i mimo upomnienia nie przestaje jej używać w taki sposób albo gdy rzecz zaniedbuje do tego stopnia, że zostaje ona narażona na utratę lub uszkodzenie, wynajmujący może wypowiedzieć najem bez zachowania terminów wypowiedzenia”.
* „Jeżeli najemca dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, wynajmujący może najem wypowiedzieć bez zachowania terminów wypowiedzenia”.
* „Jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne), oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego”.
* Por. art. 355 § 1 i 2 k.c.: „Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność)”. „Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności”.