Wanneer het lot u ooit naar deze parel onder de steden der aarde voert, begeef u dan niet eerst in haar nauwe, vuile stegen,maar beklim gezwind het bovenste platform van den hoogen toren, die zich midden op de punt van het schiereiland, waarop Stamboel, het Turksche stadsgedeelte ligt, verheft. Een landschap vol onvergelijkelijke schoonheid breidt zich voor uw oogen uit.
Gezicht op Konstantinopel.
Gij ziet neer op een zee van dicht op elkaar gedrongen houten huizen in de bontste kleuren. Uit het gewirwar van daken van het oude Stamboel verheffen zich de slanke torens en minaretten en de ronde koepels der moskeeën. Vlak aan uw voeten ligt de groote bazaar der kooplieden en verder naar achteren de Aya Sofia, de voornaamste moskee. Evenals Rome is Stamboel op zeven heuvels gebouwd, de dalen er tusschen zijn gevuld met groene boomgroepen en schaduwrijke tuinen. In het Westen zijn de torens van den ouden stadsmuur nog te herkennen; aan gene zijde daarvan wenken de toppen van de sombere cypressen der kerkhoven.
Aan de Noordelijke zijde strekt zich een schiereiland met stompen hoek uit. Daarop bevinden zich de stadsgedeelten: Galata en Pera, waar de Europeanen, Grieken en Italianen, Joden en Armeniërs en leden van naburige volksstammen wonen. Tusschen dit schiereiland en Stamboel ziet men een diep ingesneden zeeboezem naar het Noordwesten; hij heet de Gouden Hoorn daar op zijn golven sedert onheugelijke tijden onmetelijke schatten worden vervoerd.
Noord-Oostelijk ziet gij een zeeëngte van bijna gelijke breedte.Haar waterspiegel is safierblauw en de oever wordt omzoomd door een krans van dorpen, en witte villa’s tusschen weelderig bosschage. Het is de Bosporus, de weg naar de Zwarte Zee. Op de rechterzijde van de Bosporus ligt het derde voornaamste gedeelte van Konstantinopel: Skoetari van de kust der zee tot de hellingen van lage heuvels.
Richt uw oogen naar het Zuiden. Gij moet ze met de hand beschutten, want de groote waterspiegels weerkaatsen het zonlicht met onverminderden glans. Voor u ligt de 200 kilometer lange zee van Marmara, een vreemd water, noch meer, noch zee, noch golf, noch zeeëngte, een verbinding tusschen de Zwarte en de Aegeische Zee, met gene door de Bosporus, met deze door de Dardanellen en de Hellespont verbonden. De drijvende tuinen ginds, twee mijlen Zuid-Oostwaarts, zijn de Prinseneilanden, en daarachter in het blauwnevelig verschiet, verheffen zich de gebergten van Klein-Azië. Hier en daar glinstert het witte zeil van een schip of zweeft een rookwolkje in de lucht. En rondom lost zich dit verrukkelijk landschap aan den horizon in steeds zwakker wordende kleuren op, totdat land en zee en hemel ineensmelten.
Kaart van de Bosporus en plan van Konstantinopel.
Onvergetelijk wordt voor u het beeld van deze geweldige, door breede kanalen doorsneden stad. Uw blik omvat tweewerelddeelen, twee zeeën, en den belangrijken zeeweg welke de hoofdstad van het Osmaansche rijk doorsnijdt. Dagelijks gaan ontelbare schepen door de Bosporus de Zwarte Zee op, naar de kusten van Bulgarije, Rumenië, Rusland en Klein-Azië, en evenveel door de Dardanellen en de zeeën van Griekenland, den Archipel, naar de kusten van de Middellandsche Zee.
Slechts noode gaat gij terug van de balustraden, die het platform omgeven. Is het een droom of werkelijkheid? Gij staat in Europa, maar op den drempel van Azië. Skoetari, ginds in haar krans van donkergroene cypressenbosschen ligt reeds aan den Aziatischen kant! Maar als gij recht omlaag ziet in de van Turken wemelende straten, op de smalle, witte booten, die over de zeearmen voortijlen, dan voelt gij u meer in Azië dan in Europa. Een onophoudelijk geruisch omgeeft u, het is de wind niet, noch het lied der golven; het gelijkt op het gonzen van een zwerm bijen. Nu en dan hoort gij duidelijk het geroep van een drager, het blaffen van een hond, het gefluit van een stoomboot, de bel van een tramwagen. Overigens smelt de stem der natuur, met die van den menschelijken arbeid tot één toon samen en het zoemende zwijgen omhult u, die onrustige rust, welke steeds boven de schoorsteenen van groote steden heerscht.