Alamat Ng Daga
The Legend of Rat
Noong araw (Back then) ang lahat ng mga tao ay magkakasama (all men are together). Nagkaka-sundo sila (They are in harmony) [magkasundo - to agree] at laging masaya (and always happy), Maalwan ang kanilang buhay (their life was easy) [maalwan - easy] dahil ipinagkaloob sa kanila ng Diyosa ng Kasaganahan (because the goddess of abundance give them) [ipagkaloob - to give; sagana - abundant] ang lahat ng maaari nilang hilingin (all that they can ask; all that they can wish) [hiling - wish].
Noong araw ay magkakasama ang lahat ng mga tao. Nakaka-sundo sila at laging masaya, Maalwan ang kanilang buhay dahil ipinagkaloob sa kanila ng Diyosa ng Kasaganahan ang lahat ng maaari nilang hilingin.
Isa lamang ang kapalit ng lahat ng iyon (There is only one return for all of that) [lamang/lang – only; kapalit - return]. Ibig ng diyosa na huwag silang aalis (The goddess wants them not to leave) [Ibig/gusto - want] sa kanilang paraiso (in their paradise).
Isa lamang ang kapalit ng lahat ng iyon. Ibig ng diyosa na huwag silang aalis sa kanilang paraiso.
Sa kabila ng mabuting kabuhayan (In spite of the good life) ay hindi makuntento si Raga (Raga cannot be contented). Isa siyang binatilyong (He is one kid) [binatilyo here refers to a male adolescent kid or teenager] may malikot na imahinasyon (that has an active imagination) [malikot – restless; but when used to describe imagination it usually means active]. Ibig niyang malaman (He wanted to know) kung ano ang nasa kabila (if what is on the other side) ng kanilang paraiso (of their paradise). Bawat araw (In every day) ay may udyok siyang nadarama (he feels an urge) [udyok - urge] sa kanyang puso (in his heart) na nagsasabing tuklasin niya (that says he [should] discover) [tuklasin - discover] kung ano ang nasa kabila (if what is on the other side) ng naka-mulatang paraiso (of the paradise where he grew up) [mulat - to open the eyes; in here it refers to the moment when you first opened your eyes when you were born].
Sa kabila ng mabuting kabuhayan ay hindi makuntento si Raga. Isa siyang binatilyong may malikot na imahinasyon. Ibig niyang malaman kung ano ang nasa kabila ng kanilang paraiso. Bawat araw ay may udyok siyang nadarama sa kanyang puso na nagsasabing tuklasin niya kung ano ang nasa kabila ng naka-mulatang paraiso.
Isang gabi (One night) ay lakas-loob na tumakas si Raga (Raga courageously escaped) [takas - to escape]. Wala siyang kasingsaya (No one equalled his happiness) dahil ang pakiramdam) niya (because he feels ay nakawala siya (he escaped) sa isang gintong kulungan (in a golden cage).
Isang gabi ay lakas-loob na tumakas si Raga. Wala siyang kasingsaya dahil ang pakiramdam niya ay nakawala siya sa isang gintong kulungan.
Gayunman (However) ay hindi niya inasahan (he did not expect) na kabaligtaran (that opposite) ng buhay sa paraiso (of his life in the paradise) ang matutuklasan ([what he] will discover).
Gayunman ay hindi niya inasahan na kabaligtaran ng buhay sa paraiso ang matutuklasan.
Subalit dahil bagong karanasan iyon (But because it’s a new experience) [karanasan - experience] para kay Raga (for Raga) kaya sabik parin siya (so he is still excited) [sabik - excited]. Lumakad siya (He walked) at nagtatakbo sa putikan (and ran at the mud), natulog siya (he slept) sa maruming paligid (in the dirty surroundings) [marumi - dirty]. Kumain din siya (He also ate) [kain - eat] ng mga pagkaing (the foods) noon lang nakita ng mga mata (that he only had seen then with his eyes) [noon - on that past time; Nakita - to see]. Naging eksayted din siya (He also became excited) sa pakikisalamuha (in socializing) sa iba't ibang klase ng mga taong (in different kinds of persons) na may malaking kaibahan (that has a big difference) sa mga nakatira sa paraiso (to those living in paradise).
Subalit dahil bagong karanasan iyon para kay Raga kaya sabik parin siya. Lumakad siya at nagtatakbo sa putikan, natulog siya sa maruming paligid. Kumain din siya ng mga pagkaing noon lang nakita ng mga mata. Naging eksayted din siya sa pakikisalamuha sa iba't ibang klase ng mga taong na may malaking kaibahan sa mga nakatira sa paraiso.
Nalibang si Raga (Raga was amused) sa bago niyang daigdig (in his new world) [bago - new]. Inubos niya ang panahon (He consumed all his time) sa pag-gagala at pagdidiskubre (in wandering and discovering) ng mga bagay-bagay (of various things). Halos hindi niya namalayan (Almost he didn’t notice) ang paglipas ng mga araw (the passing of the day).
Nalibang si Raga sa bago niyang daigdig. Inubos niya ang panahon sa pag-gala at pagdiskubre ng mga bagay-bagay. Halos hindi niya namalayan ang paglipas ng mga araw.
Isang gabi (One night) ay dumating kay Raga ang pangungulila (longing came to Raga) [pangungulila - longing]. Naalala niya ang ina (He remembered his mother) [ina/mama/nanay - mother] na marahil (who maybe) ay labis nang nag-aalala (is excessively worried) [pag-alala - worry].
Isang gabi ay dumating kay Raga ang pangungulila. Naalala niya ang ina na marahil ay labis nang nag-aalala.
Naalala rin niya ang kanyang ama (He also remembered his father) [ama/papa/tatay - father] na tiyak niyang hinahanap siya (who he is sure is finding him) [tiyak - sure; hanap - to find].
Bigla rin niyang naalala (He also suddenly remembered) [bigla- sudden; alala - to remember] ang mga kaibigan at mga kakilala (the friends and acquaintances) [kilala - to know].
Nagmumuni-muni siya (He was pondering) nang may dumampot sa kanya (when somebody grabbed him) [dampot literally means to pick up].
"Teritoryo namin to!" (This is our territory!) sabi ng isa (one [of them] said).
Naalala rin niya ang ama na tiyak niyang hinahanap siya. Bigla rin niyang naalala ang mga kaibigan at mga kakilala. Nagmumuni-muni siya nang may dumampot sa kanya. "Teritoryo namin to!" sabi ng isa.
"Maghanap ka ng sarili mong lugar!" (Find your own place!) wika naman ng kasama nito (uttered by his other companion).
Nalungkot si Raga (Raga was saddened). Sa paraiso ang (In the paradise) lahat ay pantay-pantay (all was equal). Walang inaapi (No one is oppressed) at walang nang-aapi (and no oppressor). Noon niya nakuro (It was then he realized) [kuro - opinion; nakuro- to have made an opinion] na mas maganda parin ang kanilang paraiso (that still their paradise was more beautiful) [mas - more; maganda - beautiful].
"Maghanap ka ng sarili mong lugar!" wika naman ng kasama nito. Nalungkot si Raga. Sa paraiso ang lahat ay pantay-pantay. Walang inaapi at walang nang-aapi. Noon niya nakuro na mas maganda parin ang kanilang paraiso.
Marungis at mabaho si Raga, (Raga was dirty and stinky) hindi siya naki-lala (He cannot be recognized) ng mga taga-paraiso (by those living in paradise) [taga - to live in]. Pinalayas siya ng mga ito (He was out casted out by them) [layas - to drive out]. Kahit anong paliwanag niya (Although he explained anything) [kahit – although; paliwanag - explain] ay walang gustong makinig (no one wants to listen) [makinig - listen]. Napaiyak si Raga (Raga started crying) [iyak - to cry] na tinawag ang kanilang diyosa (who called their goddess). Ngunit sa halip papasukin sa paraiso (But instead of being allowed to enter in the paradise) [sa halip – instead; pasok - enter] ay isinumpa siya nito (he was cursed by her) sa pagsuway sa utos (in disobeying the command) [utos – command/order].
Marusing at mabaho, hindi naki-lala si Raga ng mga taga-paraiso. Pinalayas siya ng mga ito. Kahit anong paliwanag niya ay walang gustong makinig. Napaiyak si Raga na tinawag ang kanilang diyosa. Ngunit sa halip papasukin sa paraiso ay isinumpa siya nito sa pagsuway sa utos.
Si Raga ay naging isang maliit na hayop (Raga became a small animal) na nakadidiri ang itsura (that has a disgusting appearance) [kadiri - disgusting]. Sa marurumi (In dirty) at mababahong lugar lang (and stinking places only) siya nakatitira (he is living) tulad ng mga pusali (like the slough) at mga lungga (and burrows). Si Raga, ang binatang (Raga is the kid) dating taga-paraiso (formerly living in paradise) [dati – before], ang pinagmulan ng lahi ng mga daga (was the ancestor of the races of rats) [pinagmulan – source / ancestor; lahi - races].
Si Raga ay naging isang malitt na hayop na nakadidiri ang itsura. Sa marurumi at mababahong lugar lang siya nakatitira tulad ng mga pusali at mga lungga. Si Raga, ang binatang dating taga-paraiso, ang pinagmulan ng lahi ng mga daga.